सार्बजनिक पार्कहरुको अभावमा काठमाण्डौंको दुरावस्था

काठमाण्डौको अव्यबस्थित सडकहरु, सडकको आसपासमा खोलिएका जथाभाबी खुद्रा पसलहरु, उकुसमुकुस पार्ने धुलो धुँवा, सवारीसाधनबाट निस्कने आवाज, अव्यबस्थित ढलनिकाश, जथाभाबी रहेका फोहोरका थुप्रोहरु, सडकको वरिपरी राखिएका निर्माण सामग्रीहरु, मनलाग्दी तवरले पार्किङ गरिएका सवारीसाधनहरु आदि कुराहरुले यो शहरलाई राजधानी शहरको सामान्य मापदण्ड भन्दा निकै पछाडी पारेको छ । तिब्र शहरिकरण सँगै खुला ठाउँहरु तथा सार्वजनिक पार्कहरुको बिस्तार तथा व्यबस्थापनमा सम्बन्धित निकायहरु उदासिन छन्। खुला हरियाली ठाऊँहरु तथा सार्बजनिक पार्कहरु शहरी जिवनका “लाईफ ब्लड” हुन्। यस्ता ठाउँहरुको विस्तार तथा व्यवस्थापन शहरी क्षेत्रमा मानव जिवनको प्रत्यक्ष सुरक्षा र व्यवस्थापन हो।
वाताबरणिय हिसाबले कचौरा आकारको काठमाण्डौ उपत्यका आफैमा त्यति उत्तम मान्न सकिन्न त्यसमा पनि फोहोर र अव्यबस्थित शहरीकरणले आक्रान्त पारेको यहाँ स्वच्छ तथा खुला वातावरण कल्पना बाहिरको कुरा भएको छ । काठमाण्डौ स्थित विभिन्न हस्पिटलहरुमा बुझ्दा वायु प्रदुषणको कारणले दिनानुदिन दम रोगीहरुको संख्या बढिरहेको छ । यसैगरी आँखाको समस्या, सुगर, वाथ तथा विभिन्न स्केलका मानसिक रोगीहरु बढ्ने क्रम तिब्र छ।
लगभग २००० बर्ष पुरानो काठमाण्डौ सभ्यता खुला ठाउँ तथा सार्वजनिक पार्हरुको संरक्षण, विस्तार तथा मनोरञ्जनात्मक हिसाबले पार्कहरुको विकाश गर्नेकुरामा सबैभन्दा कान्छो देखिएको छ। सार्वजनिक पार्कहरुको संरक्षण र विस्तार सम्बन्धी इतिहास हेर्दा युरोपमा १६ औं शताब्दीको पुनर्जागरण युगसगैं आवश्यकता महसुस भएको पाइन्छ। लगभग १८ औं शताब्दीको मध्ये तिरबाट मनोरञ्जनात्मक हिसाबमा सार्वजनिक पार्कहरुको विकाश भएको थुप्रै उदाहरणहरु छन् तर यस क्रमलाई तिव्रता दोश्रो विश्वयुद्धको समाप्ती पछि सरकारी तवर बाटै भएको पाईन्छ। हाल आएर विभिन्न शहरहरुमा खुला ठाउँहरु घटने क्रम रहेपनि सरकारी सतर्कता कायमै रहेको छ। वासिङटन डि.सी. मा मात्रै लगभग ३५ प्रतिशत ठाउँ खुला तथा सार्वजनिक पार्कहरुको लागि तथा संसारका थुप्रै प्रमुख शहरहरुमा लगभग १० देखी १५ प्रतिशत क्षेत्रफल यस्ता ठाउँलाई छुट्याईएको पाइन्छ। डब्लु. एच. ओ. को मापदण्ड अनुसार शहरी इलाकामा घटीमा ११ वर्ग मिटर खुला हरियाली क्षेत्रफल १ जनाको लागि चाहिन्छ, यस हिसाबले पनि ४० लाख जनसंख्या भएको काठमाण्डौ उपत्यकाको लागि शहरमा लगभग ४४ वर्ग किलोमिटर अर्थात जम्मा ६६५ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफल भएको उपत्यकाको ७ प्रतिशत भुभाग खुला तथा सार्वजनिक पार्कहरुको लागी छुट्याउनु पर्दछ। तर उपत्यका स्थित ५ नगरपालिकाहरुको तथ्याङ्क हेर्दा पोखरी, नदिनाला,खेलकुद मैदान र पार्कहरुको संयुक्त क्षेत्रफल लगभग ३ प्रतिशत मात्रै छ त्यसमा पनि सार्वजनिक पार्कहरुको क्षेत्रफल त सुन्य दशमलव ५ प्रतिशत भन्दा कम छ। मनोरञ्जनात्मक हिसाबले बनाईएको पार्क त काठमाण्डौमा सुन्य नै छ।
सरकारी निति हेर्दा छैटौं पञ्चबर्षिय योजना (सन १९८०-१९८५) देखि पछिका हरेक योजनाहरुमा वाताबरण संरक्षण सम्बन्धी कुराहरु उठिरहेका छन्। संयुक्त राष्ट्र संघ को सन १९९२ को वाताबरण तथा विकाश सम्बन्धी रियो सम्मेलनमा नेपालको तर्फबाट औपचारिक हस्ताक्षर भई त्यसै सालमा वाताबरण सुरक्षा परिषदको स्थापना गरिएको थियो। सन १९९७ मा वाताबरण संरक्षण सम्बन्धी ऐन तथा नियमहरु बनाउनुको साथै सन २००२ मा नै उपत्यकाको दिर्घकालिन विकाश योजना अन्तर्गत सार्वजनिक पार्क तथा जलाधार क्षेत्र संरक्षण सम्बन्धी विषय पास गरिसकेको छ। हाल ३ बर्षे अन्तरिम योजनामा वातावरण संरक्षण तथा व्यबस्थापन अन्तर्गत अनुमानित रु. १३० मिलियन रकम मध्ये रु. ३० मिलियन रकम युयन पार्क निर्माणमा तथा ४ दशमलव ५ प्रतिशत रकम सामाजिक जागरणमा छुट्याईएको छ। यसका साथै शहरी विकाश योजना अन्तर्गत पनि खुला तथा सार्वजनिक पार्क सम्बन्धी शिर्षकमा रकम छुट्टिएको पाईन्छ। निति निर्माणमा त्यति कमजोर नदेखिए पनि कार्यान्वयनमा सरकार तथा महानगरपालिका मौन नै छ। नयाँ निर्माण गर्नु त कहाँ हो कहाँ भएका पार्कहरु पनि फोहोर र अब्यवस्थित छन्।
शहरी जीवनमा सार्वजनिक पार्कहरुले व्यक्तिको शारिरिक तथा मानसिक अवस्थालाई सन्तुलन राख्‍न ठुलो भुमिका खेल्दछ। स्वभाविक रुपले यस्ता पार्कहरु हुँदा दैनिक शारिरिक कसरत गर्ने, साथीभाईहरु सँग घुलमिल हुने, व्यापार व्यवसायमा तनाव हुँदा खुला ठाउँहरुको आनन्द लिने प्रवृतिको विकाश भई विभिन्न रोगहरु जस्तै डिप्रेशन, उच्च रक्तचाप, मुटुरोग, सुगर, दम ईत्यादि स्वत रुपमा कम हुँदै जान्छ। यस्ता ठाउँहरुको नियमित प्रयोगले मानिसहरुको मानसिक अवस्थामा प्रवलता आई दैनिक काम गर्ने जोस जाँगरमा व्यापक विस्तार हुन्छ। अमेरिकी डिजिज कन्ट्रोल एण्ड प्रिभेन्सन सेन्टरको रिपोर्ट अनुसार सार्वजनिक पार्कहरुको आवतजावतमा सहज बनाएपछि साबिकको भन्दा २५ प्रतिशत बढी मानिसहरु हप्‍तामा ३ दिन भन्दा बढी शारिरिक अभ्यास गर्ने भएका छन् त्यसैगरि उनिहरुमध्ये धेरैमा ४८.४ प्रतिशत बढि शारिरिक अभ्यास गर्ने आदत भएको छ साथै सार्वजनिक पार्कहरुमा आवतजावत बढ्दा युवाहरुको आपराघिक मनोवृतिमा धेरै नै कमि आएको छ। सन् १९९६ को अमेरिकाको सर्जन जनरलको विस्तृत विवरण अनुसार नियमित अभ्यास गर्ने मानिसहरु अकाल मृत्यु, मुटुरोग, उच्च रक्तचाप, कोलोन क्यान्सर तथा डायबिटिजका समस्याहरुबाट बच्न सक्छन् तथा उनिहरुको स्वास प्रस्वास र पाचन प्रणालीमा व्यापक सुधार हुन्छ।
वातावरणिय हिसाबले हेर्दा २४ घण्टासम्म १० कोठालाई चाहिने बराबर को कुलिङ इफेक्ट एउटा ठुलो रुखबाट त्यति नै समयसम्म हुने वाष्पिकरणले प्रदान गर्न सक्दछ। यु.यस. फरेस्ट सर्भिसका अनुसार ५० बर्षको अवधीमा एउटा रुखले ३१,२५० डलर बराबरको अक्सिजन उत्पादन, ६२,००० डलर बराबरको वायु प्रदुषणमा रोकथाम, ३७,२५० डलर बराबरको पानी प्रशोधन तथा ३१,२५० डलर बराबरको भुक्षय रोकथाम गर्दछ । त्यसैगरी शतप्रतिशत रुखहरुले ढाकेको ठाउँमा रुखहरुले १४ प्रतिशत सल्फर डाईअक्साइड, १५ प्रतिशत ओजोन, १३ प्रतिशत धुलोको शुक्ष्म कणहरु, ८ प्रतिशत नाइट्रोजन डाईअक्साइड तथा ०.०५ प्रतिशत कार्बन मोनोअक्साइड घटाऊँदछ। सार्वजनिक पार्कहरु सम्बन्धी सरोकार राख्‍ने अमेरिकी संस्था ‘द ट्रष्ट फर पब्लिक ल्याण्ड’ को अनुसार पार्कहरु तथा प्रशस्त हरियाली भएको ठाउँहरुमा मानिसहरुको चहलपहल बढनाले पर्यटकिय बिजिनेस तथा अन्य ब्यापार बिजिनेसमा अत्यधिक बृद्धि हुनुका साथै यस्ता ठाउँहरुमा घर जग्गाको मुल्य अन्य ठाउँहरुको तुलनामा धेरै हुनेगरेको छ।
सन २००१ मा नेदरल्याण्डमा गरिएको हरियाली र स्वास्थ्य सम्बन्धी विस्तृत अध्ययन प्रतिवेदनमा दुईटा प्रमुख कुरा सार्वजनिक गरियो। पहिलो: हरियाली भएको ठाउँमा स्वास्थ्य सम्बन्धी सिकायत कम देखियो, दोश्रो : सबैखाले प्राकृतिक हरियाली जस्तै शहरी खुला तथा सार्वजनिक पार्कको हरियाली; कृषि तथा खेतिपातीको हरियाली र बन जंगलको हरियाली स्वास्थ्यको लागी उत्तिकै प्रभावकारी देखियो।
यी तथ्यहरुलाई मध्यनजर राख्दा काठमाण्डौमा सार्वजनिक पार्कहरुको प्राथमिकताका साथ विस्तार तथा व्यबस्थापन गर्नुपर्ने देखिन्छ साथै देश भरि नै शहरीकरण हुदैं गरेका ठाउँहरुमा सार्वजनिक पार्कहरु निर्माणको लागि प्रयाप्त ठाउँ र रकम छुट्याउनु पर्ने जरुरी छ। हेर्दा मनोरञ्जनको लागी मात्र जस्तो लागेपनि यी कुराहरु मानिसको प्रत्यक्ष शारिरिक, मानसिक तथा सामाजिक अवस्थामा सरोकार राख्‍ने कुराहरु हुन्।
- ई. दिनेश चन्द्र पन्थी
[email protected]

गाउँखाने कथा - ३६ (Nepali Gau Khane Katha)

अपडेट: गाउंखाने उत्तर मिलाउने, मिलाउन प्रयास गर्ने सबै दौंतरीहरुलाई धेरै धेरै धन्यबाद।

गाउं खाने कथा ३६ को सही उत्तर हो नाम। गाउंखाने कथाको उत्तर मिलाउने कमलादी,बिबेक र मनजी ले गाउं पाउनु भयो। पहिलो उत्तर मिलाउने कमालदी जीले (प्रजवल॒) मन पर्ने गाउं माग्नुहोला।
----------------------------------------------------------------------
सधैं जसो सप्ताहान्तमा नेपाली लोक चलनमा चर्चित गाउँखाने कथा लिएर हाँजिर हुने केही समय सम्म हराउन पूगें। पून गाउं खाने कथा ल्याएको छु, रमाइलो गर्नुहोला।

त्यो कुरा आफ्नै हो,तर आफुले भन्दा अरुले धेरै चल्ती गर्छन, के हो?

यो गाउँखाने कथाको उत्तर पत्ता लगाएर गाऊँ माग्नुहोला। उत्तर जान्न गाह्रो परे अनुमान लगाएर भए पनि रमाईलो लिनुहोला। नेपाली भाषा र सामाजिक जीवनको मौलिकपन झल्काउने अन्य रमाईला सामग्री भए , प्रस्तुत गर्नुहोला।

मेरी प्यारी वाग्मती

अहो ! आज एकाबिहानै
तिम्रो अट्टहास देख्दा,
तिम्रो अस्वभाविक उन्मुक्तता देख्दा,
फोहोर र दुर्गन्धित नै भएपनि तिम्रो पुष्ट वदन देख्दा,
पारि क्षितिजको रक्ताम्मे लालिकिरण सँगै
सकिनसकि तिमी नवयौवना हुन खोजेको देख्दा
तिमी प्रतिको मेरो पुरानो सम्बन्ध
कता कता आज टुसाउन लागेको भान भईरहेछ



तिम्रो मेरो सम्बन्ध टुटाउन
ति भुस्याहाहरुले के मात्रै गरेनन्
तिम्रो अधरमा गन्हाउने थुप्राहरु राखे,
तिम्रो वदनमा अनेक प्रेमलिलाहरु रचि उफ्रिए,
तिम्रो भावभङ्गीलाई रोक्न अनेक संगीनहरु उठाए,
तिमीलाई बलात्कार गरि समाजमा तिम्रो छवि
फोहोरी,
छाडा,
गन्हाउने,
ब्यभिचारिणी
आदि इत्यादि उपमा सहितको बनाए
तिमीलाई तिम्रो मुहार देखाउन लाजमर्दो बनाए



तर
विशाल हृदयकी तिमी
समाजबाट विक्षिप्त हुन खोज्दा पनि सकेकी छैनौ
अनेक नराम्रा उपमाहरु लिएर पनि
सुध्रने चाहनामा छौ
सायद,
तिमीलाई तिम्रो त्यो पुरानो यौवनको याद आए जस्तो छ



आखिर,
म पनि त त्येसैमा लठ्ठिएको थिएँ
तिम्रो मन्द मुस्कान,
तिम्रो शान्त स्वभाव,
तिम्रो चौडा वक्षस्थल,
तिम्रो विशाल उदारता,
तिम्रो मनोहर आकृति,
तिमी वरिपरि झुल्ने
पुष्पवाटिकाहरु,
वासन्ती बगैचाहरु
तिमीसँगै लहडिने मौसमी लताहरु,
तिमीलाई साथ दिने गुलावी असारे फुलहरु,
तिम्रो छातिमा सुगन्ध भर्ने श्वेत कमलहरु
मेरो लागी पनि त औधि आकर्षणका विषयहरु नै थिए



यो मेरो पर्खाई
आज तिम्रो वर्षे अट्टहास सँगै
आनन्दित भईरहेको छ
आखिर
यो दुनियाँको लागी तिमी
ढलमति,
मलमति,
भलमति,
रोगमति,
भोगमति,
शोकमति,
हिनमति,
घिनमति
जे भएपनि
मेरो लागी
तिमी
मेरी प्यारी वाग्मती ।।
-दिनेश चन्द्र पन्थी “दीप”

पुष्पकमल दाहाल 'प्रचण्ड' लाई पत्र (राजधानी दैनिक, माध ०७, २०६६ मा प्रकाशित )

आदरणिय पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ ज्यु,
मलाई थाहा छ तपाईंका दिनहरु बढो व्यस्ततामा बितिरहेका छन्। कहिले पार्टीको आन्तरिक प्रशिक्षण, कहिले पत्रकार सम्मेलन, स्पस्टिकरण, कहिले विदेश बस्ने कार्यकर्ताहरुको प्रशिक्षण,कहिले यता कहिले उता अनगिन्ति कार्यक्रमहरु, देश दौडाहा सायद स्वअध्ययनको लागि त समय सुन्य नै होला। यहाँलाई यो पत्र प्रत्यक्ष पढ्ने समय होला भनेर त मैले सोचेकै छैन तर पनि शुभेच्क्षुक तथा सल्लाहकार मार्फत यहाँ सम्म पुगेपनि मेरो वर्तमान इच्छा पुरा हुने थियो। लेख्न त मलाई ठेली नै लेखेर दिने इच्छा छ तर समयलाई बिचार गरेर केहि खास कुरामात्रै लेख्दै छु।
केहि तालिमको कारणले छिमेकी मुलुक भारतमा जाने काम परेकोले यहाँको पार्टीले आयोजना गरेको पौष ५, ६ र ७ को बन्दको प्रत्यक्ष अनुभव त हुन पाएन तर पौष ७ मा बानेश्वरमा दिनु भएको भाषण चाँही तात्तातै सुन्न पाएँ। तँपाईंको भाषण सुन्न म प्राय अफिसमा व्यस्त हुँदापनि समय निकाल्ने गर्छु। भारतमा हुँदा पनि त्यस्तै गरें। सुन्दै गएँ रमाईलो लाग्दै गयो, दर्शकदिर्धाबाट पनि वा वा र स्याबासी त वर्षीरहेकै थियो। बोल्दै जाने क्रममा खुले आम तपाईंले हेर्दा सुन्दा भारत विरोधी जस्तो तर प्रत्यक्ष रुपमा भारतले नेपाल प्रति झन ठाडो हस्तक्षेप गर्न सक्ने वातावरण बनाईदिनु भएको छ। तपाईंले हाम्रो मालिक दिल्ली हो भन्दा, अब हाम्रो प्रत्यक्ष वार्ता भारतसँग हुन्छ भन्दा पहिलो पटक नेपाली हुनुको गर्व हराए जस्तो लाग्यो। सायद मलाई जस्तै धेरै देशभक्त नेपालीहरुलाई पनि लाग्यो होला। हुन त तपाईंले भनेको कुरामा सत्यता छ तर एउटा जिम्मेवार नेताले त्यसरी सार्वजनिक रुपमा बोल्दा दीर्धकालिन हिसाबमा भारतले अब हस्तक्षेप गर्न कुनै भित्री मार्ग अपनाउनु पर्ने छैन। अत्यन्तै निजी कुरामा ऊ अब ठाडै हस्तक्षेप गर्न सफल हुने छ। ऊ अब आफुलाई स्पष्ट बैधानिक मालिक ठान्ने छ। सायद दिल्ली कुनै जिम्मवार नेपाली राष्टिय नेताले खुलारुपमा यो अभिव्यक्ति बोलेको सुन्ने दिन पर्खिरहेको थियो जुन तपाईंले पुरा गरिदिनुभएको छ। तपाईंले सोच्नुभएको होला जापान विरुद्धको लडाईंमा खास राष्ट्रवादी आफुभएको प्रमाणित गरि माओले आफ्नो शक्ति व्यापक विस्तार गर्न सफल भए जस्तै आफुपनि विदेशीहरुको दोहोलो काडेर नेपाली जनताको व्यापक समर्थन बटुल्छु भनेर तर परिस्थिती फरक छ।
हो, माओवादी पार्टी हाल नेपालको सबैभन्दा ठुलो पार्टी हो तर तपाईंको पार्टीलाई ठुलो जनताले त्यसै बनाएका होईनन्। कांग्रेस, एमाले तथा अन्य पार्टीहरुमा व्याप्त विकृती सर्वहाराको निम्ति आन्दोलन गर्ने तपाईंको पार्टीमा नहोला तथा तपाईंहरुलाई मुलधारको राजनितिमा समेट्न पाए दिर्धकालिन शान्तिको सुरुवात होला भनेर नेपाली जनता लागेका हुन्। तपाईंहरुको राजनितिक दर्शन राम्रो नराम्रो भनेर विश्लेषण गर्नसक्ने नेपाली जनता अल्पसंख्यक नै छन् त्यसैले तपाईंको पार्टी राम्रो र गौरवशाली भन्दापनि अरुमा छाएको विकृतीको फाइदा तपाईंहरुलाई भएको हो। अझैंपनि तपाईंको कार्यकर्ताहरुको रटान र जडसुत्रवादीताले गर्दा फरक र विश्लेषणात्मक बिचार राख्नेको टाउको फोडिने अवस्था छ।
राजनितिक फाइदाको लागी तपाईंहरुको सस्तो र उत्तेजनात्मक अभिव्यक्तिले अनेक जातजातीहरु बिचको सदभावलाई झन वैमनस्यतामा परिणत गर्दैछ। स्वाधिन देश भित्र पराधिनता महसुस गर्ने समुह तपाईंहरुकै कारणले बढदैछ। हुन त तपाईंहरु आफुलाई सबभन्दा राष्ट्रवादी भन्नुहुन्छ तर तपाईं तथा तपाईंको कार्यकर्ताहरुको सार्वजनिक अभिव्यक्ति सुन्दा सुरुवात ‘हाम्रो गौरवशाली पार्टी’ भन्नेबाट सुरु हुन्छ।
प्रसङ्ग अलि तपाईंमा नै केन्द्रित गरौं। पहिलो पल्ट वालुवाटारमा सार्वजनिक हुँदा तपाईंलाई हेर्न सारा नेपाली जनता लालायित थिए। यत्रो जनयुद्धलाई नेतृत्व दिने व्यक्ति अब सार्वजनिक जीवनमा आएपछि देशमा कायापलट हुन्छ भन्ने आशा सबैमा थियो। पुरै वेईमानीले ढाकेको राजनितिक वृत्तमा तपाईं जस्तो योद्धा आएपछि एउटा राजनितिक संस्कार संस्थागत होला भन्ने ठुलो अभिलाशा थियो । यस्तै आशामा नेपाली जनताले तपाईंको नेतृत्वलाई विश्वाश गरि माओवादी पार्टीलाई सबभन्दा ठुलो बनाए, तपाईं प्रधानमन्त्री हुनुभयो लगभग नौ महिना सरकार चलाउनु भयो तर ढाकछोप जसरी भएपनि तपाईंको सरकारको आधारभुत संस्कारमा परिवर्तन भएन। सरकारमा रहुन्जेल तपाईंभन्दा पनि बरु बाबुराम जी बढि चर्चामा रहनुभयो, अर्थमन्त्रीको राम्रो भुमिका निभाउनु भयो। आफ्नै सरकारको एउटा सेनापति त्यो पनि डेड दुई महिनामा स्वत समयावधि सकिनेवालालाई व्यबस्थापन गर्न नसक्नु तपाईंको कमजोरी नै हो ।
रङ् फेरिईरहने तपाईंका अभिव्यक्तिहरु हाल आएर तपाईं प्रतिको विश्वाशमा तगारो बन्न थालेका छन्। तपाईं कहिले गान्धी बन्छु भन्नुहुन्छ, कहिले त्यसैलाई बेवास्ता गर्दै पार्टी र सरकारमा आफ्नै नेतृत्वको विकल्प देख्न चाहनुहुन्न। हुँदा हुँदा आफ्नै समकक्षीलाई स्वकल्पित आरोप लगाई चरित्र हत्या गर्न पछि पर्नु हुन्न। आफूलाई निर्विकल्प नेतृत्वको ठाँउमा राख्न तपाईं सफल त हुनुभएकै हो, यसमा तपाईंको व्यक्तिगत खुबीको खुलेरै प्रसंशा गर्नुपर्छ। भर्खरै पनि सरकारको नेतृत्व आफैंले गर्ने कुरा पार्टीबाट पास गराईसक्नु भएको छ। तपाईंले बोलेको र बोलीलाई नाधेको त मैले बिसौं पटक अनुभव गरिसकें। माओवादी पार्टी तपाईंको व्यक्तिगत हो भने त मैले भन्नु केहि छैन नत्र आफ्नो समकक्षीको नेतृत्वमा विश्वाश गर्न नसक्नु तपाईंको ठुलो कमजोरी हो । के कहिल्यै तपाईंले आफुलाई पार्टीमा नेतृत्वविहिन या भनौं अध्यक्ष विहिन भुमिकामा हेर्ने आँट गर्नुभएको छ ? के कहिल्यै तपाईं आँफु पार्टीको केबल सल्लाहकारमा बसि अरु समकक्षीहरु नेतृत्वमा रहेको देख्ने आँट गर्नु भएको छ? आजै देखी तपाईं हरेक ठाऊँमा आफ्नो निर्विकल्प भुमिका खोज्नुहुन्छ भने तपाईंको पार्टी काँचको टुक्रा रहेछ भन्ने बुझ्नुपर्छ जुन तपाईंले नेतृत्व गर्न नसक्दा सयौं टुक्रा हुनेछ।
एउटा स्वतन्त्र धरातलमा उभिएर तपाईंको पार्टीले अंगालेको बाटोमा समाहित हुने या नहुने भनि बिचार गर्दा तपाईंको ‘कन्फ्युज्ड पर्सनालिटी’ ले जहिले पनि दोधारमा पार्छ। तपाईं आफुलाई यथार्थ लोकतन्त्रवादी भन्नुहुन्छ आफ्नै फोटो पार्टीको केन्द्रिय देखि हरेक कार्यालयमा झुन्याउनु हुन्छ, अब त हुँदा हुँदा पत्रकार सम्मेलनमा बस्तापनि पछाडी आफ्नै फोटो फ्रेममा सजाउन थाल्नु भयो। मैले बुझेअनुसार त मान्छे मरे पछी उसको योगदानको उच्च कदर गर्दै त्यसो गर्नु पर्ने हो। विदेशतिर पनि युग परिवर्तन गर्ने धेरै नेताहरु देखियो, पढियो तर यस्तो बिचित्र त कतै थाहा पाइएन। यसको मतलब तपाईंमा आन्तरिक रुपले व्यक्तिवादिताको प्रबलता छ भन्ने स्पष्ट हुन्छ। हुन त यो ठुलो कुरा नहोला तर नेतृत्वको हरेक शैली जनताले नियालीरहेका हुन्छन् विचार गर्नुहोला।
परिस्थति अनुसार मान्छेहरुको दिमाग भुट्न त तपाईं अत्यन्त चतुर मान्छे। केहि दिन अगाडी खन्ना गार्मेन्टमा समकक्षीलाई आरोप लगाउँदा बदनाम हुने डरले त्यो बाट बच्न भर्खरै तपाईंकै भातृसंगठन नेवा राज्य समितिले आयोजना गरेको कार्यक्रममा आफुमाथीको सुरक्षाको खतराको सवाल उठाउनु भयो। सुरक्षाको खतरा त तपाईंलाई मात्रै होइन संसारभरि नै नेतृत्वमा बस्ने सबैलाई हुन्छ तर तपाईंले कसरी प्रसंग बदल्न खोज्दै हुनुहुन्छ त्यो रोमान्चकारी छ । तपाईंको अभिव्यक्ति अनुसार पनि त राजा पृथ्वीनारायण शाह, राजा विरेन्द्र नेपालीहरुले मन मष्तिष्कमा सजाउनुपर्ने व्यक्तित्व रहेछन् नि तर तपाईंका कार्यकर्ताहरुले सिंहदरवार अगाडी पृथ्वी शालिकको हात भाँच्दा तपाईं कहाँ निदाउनु भएको थियो? त्यसैगरि तपाईंकै कार्यकर्ताहरुले पोखरामा पृथ्वी तथा विरेन्द्र शालिक भत्काउँदा कुन गुप्तवासमा तपाईं बस्नु भएको थियो? किन सार्वजनिक अपिल निकाल्न सक्नुभएन ? तपाईंले राष्ट्रिय सभागृहमा देशभक्त भनेका कुन व्यक्तित्वलाई तपाईंका कार्यकर्ताहरुले सार्वजनिक सम्मान गरेका छन्?
प्रचण्ड जी, सास रहुन्जेल आस पलाउँछ भनेजस्तै फेरिपनि तपाईंप्रति केहि न केहि आस त सबैको छ। राष्ट्रिय राजनितिमा अलि चल्दापुर्जा त तपाईं नै हुनुहुन्छ, आफ्नो पार्टीको त तपाईं निर्विकल्प नेता तपाईंको बोली व्यबहार केहि न केहि ‘मेसेज’ दिने पक्कै हुनुपर्छ। पार्टीको तल्लो निकाय देखि फेरि एकपल्ट तपाईंले फरक विचारलाई सम्मान गर्न ‘स्कुलिङ’ गर्नुपर्ने आवश्यकता छ। कार्यकर्तालाई सिकाउनु होला कि माओवादी नामले मात्र सच्चा कम्युनिष्ट भईदैन अन्य पार्टीमा लागेका मान्छेहरु व्यक्त नगरेपनि व्यवहारत सच्चा कम्युनिष्ट हुनसक्छन् सम्मान गर्नुपर्छ। भन्नुहोला कि कार्ल माक्सले कम्युनिज्ममा पुग्ने प्रमुख बाटो वर्ग संगर्षलाई भन्नुभएको थियो तर अहिलेको विज्ञान तथा सुचना प्रविधीको व्यापक विस्तारले अँझै छिटो सम्भवत वर्ग संगर्ष बिना नै कम्युनिज्ममा पुग्ने वातावरण सिर्जना हुँदैछ। अँझै थप्नुहोला कि अब वर्गविहिन तर विविधतामा आधारित समाज एकदलिय सर्वहारावर्गको अधिनायकत्वबाट भन्दा बहुदलिय लोकतान्त्रिक व्यवस्थाबाट छिटो हुने छ।
लेख्दा लेख्दै लामो हुन थाल्यो, दिमागमा अनगिन्ति कुराहरु खेलिरहेका छन्, पत्रिकाले छाप्ने नछाप्ने पनि पक्का छैन । पत्रमा जति गाली गरेजस्तो लागेपनि तपाईंको एउटा शुभेच्छुकले लेखेको सम्झनु होला। हामीलाई हाम्रो नेता भनेर गर्व गर्न मिल्ने व्यक्ति चाहिएको छ। समय मिलेमा र केहि त लेख्नै पर्ने लागेमा फेरि लेख्ने वाचा गर्दै विदा हुन्छु। धन्यवाद।

तपाईंको शुभेच्छुक
दिनेश चन्द्र पन्थी
भलायखर्क-१, लम्जुङ
[email protected]

के हाम्रा नेताहरु लंगौटी नै हुन त ?

Politicians are like diapers.  They both need changing regularly and for the same reason.  ~Author Unknown

“राजनेताहरु डायपर (लगौंटी) जस्तै हुन । समान कारणको लागि यि दुबैलाई समय समयमा फेरीरहनु पर्दछ” - अज्ञात

केही समय अघिसम्म माथीको उद्दरण पढ्दा म केवल हाँस्ने मात्रै गर्थें। तर जब जब आफ्नै देशका नेताहरुको हालीमुली र रजाईमा देशको हालत झन झन खस्किदैं जान थाल्यो, तब मलाई यो उद्दरण मजाक हैन हाम्रै नियतिको तितो यथार्थ जस्तो लाग्न थालेको छ।

हामी नेपालीहरु कति अभागी छौं भन्ने बुझ्न अरु केही गर्नु पर्दैन, नयाँ बन्न लागेको संविधानको बारेमा सोधे मात्रै पुग्छ । ९० दिनभन्दा कम समयमा सयभन्दा बढी बुँदामा छलफल गरेर नयाँ संविधान जारी गर्नुपर्ने समय आउँदा, प्राय: ‘जिम्मेबार’ हरेक दलका निर्लज्ज नेताहरु जेठ १४ गते नयाँ संविधान जारी हुन सक्दैन भन्ने वक्तयबाजी गर्न थालेका छन ।

समयमै संविधान बन्न नसक्दाको अबस्थामा के हुन्छ त ? । प्रक्रियागत वा कानूनी हिसाबमा यसका विकल्प जटिल वा पूर्वनिर्धारण गर्न नसकिने भएपनि केही सम्भाव्य पाटाहरु यस्ता हुनेछन :

१) हालको संविधान सभाको आयु लम्याउने: हुन त नेपाली जनताले यो संविधान सभालाई तिनै सभामा रहेका लाउके र टाउकेका लेखा जोखाका आधारमा चाहिनेजत्ती समयका लागि भनेर नै चयन गरेका हुन, तर भन्नलाई जेसुकै भने पनि यिनै लघुबुद्दी भएका नेताहरुकै कारण संविधान समयमा बन्न नसक्ने करिब करिब प्रष्टै भैसकेको छ । अब कानूनी हिसाबमा मिल्ने नमिल्ने जेसुकै भएपनि व्यवहारीक हिसाबमा भने यही सभालाई नै निरन्तरता दिन समयाबधि थप गर्ने विकल्पलाई १ नम्बरको विकल्पको रुपमा अघि सारीनेकुराको भने अहिले नै ठोकुवा गर्दा पनि फरक पर्दैन ।

२) नयाँ जनमत लिन आम चुनाव गर्ने: नीतिगत र कानूनी प्रक्रियाको कुरा गर्ने हो भने नेपाली जनताले हालका कुर्सीआसीन भातमारा सभासद र नेताहरु (यो शब्द धेरै ब्लगरसाथीहरुले प्रयुक्त गर्नु भएको र जे कामको लागि छानिएका हुन सोही काम पुरा गर्न नसकेपछि उपयुक्त पनि भएकोले यहाँ प्रयोग गर्दैछु) लाई केवल दुईबर्षको लागि छानेका हुन। दुइ बर्ष पुरा भएपछि नेपाली जनताको म्याण्डेटको अबधि पनि सक्कीनेछ र उपर्युक्त अबधिका लागि पठाईएका भातमाराहरुले अरु भात मारेर कुर्सीमा बस्नु कुनै पनि हालतमा सही हुँदैन । यसका लागि जनताले योग्य व्यक्ती चुन्ने अर्को मौका पाउनु पर्छ ।

एकातर्फ बिगतका दुई बर्षको अबधिमा हाम्रा नेताहरुको असली अनुहार जनताले झनै नजिकबाट चिन्ने अबसर पाए भने अर्कोतर्फ यस अबधिमा क्षेत्रीय र विश्व राजनितीमा पनि निकै परिवर्तन आएका छन । यस परिप्रेक्षमा साँच्चै जनताकै राज भएको आभास दिने हो भने नेपाली जनताले आफ्ना प्रतिनिधि पून चुन्ने मौका पाउनै पर्छ ।

३) हतार हतार घाँडो पन्छाउने: एकथरी पर्यव्यक्षकहरु अन्तिम अबस्थामा आएर नेताहरुले झारा टार्ने खालको नयाँ संविधान बनाउनेमा चिन्तीत छन र यसको सम्भाबनलाई नकार्न पनि सकिन्न ।

२ बर्षसम्म जनताले संविधान बनाउन दिएको म्याण्डेटको चरम दूरुपयोग गरी सत्ताको लडाई र विभिन्न उचित-अनूचित मागहरुका साथ संसद वहिष्कार गरी बसेका भातमाराहरुले निश्चित समयाबधि सकीदैं जाँदा विभिन्न दवाबका कारण झाराटार्ने संविधान जारी गर्न सक्ने स्थिति खतरनाक भएपनि एकदमै सम्भाव्य पनि छ । जति जति संविधान जारी गर्ने मिति नजिकीदैँ छ, त्यति त्यति नै यसप्रतिको शंका र सम्भावना बजारमा प्रवल छ ।

अन्तरीम संविधान नै पटक पटक संसोधन गरीने देशमा यस्तै हतारमा संविधान बनेमा त्यसको दूरगामी असर के कस्तो भयाबह हुन्छ सजिलै कल्पना गर्न सकिन्छ ।

यहाँ कुनै एक दलप्रति वायस नभै वा कुनै एउटा गुटप्रति पूर्वाग्रह नराखी कुरा गर्ने हो भने २ बर्षको आफ्नै समयसिमामा संविधान बनाउन नसक्ने सबैदल यसप्रति जिम्मेबार छन र यो समयाबधिले सबै दल र नेताहरु राष्ट्रिय चिन्तन भन्दा सत्ताको स्वादमै रमाएको टडकारै पुष्टी गरेको छ ।

यहाँनेर मलाई माथिको उद्दरणको एकदमै सम्झना हुन्छ । डायपर वा नेपाली भाषामा भन्नु पर्दा लंगौटी एक पटक भिजेपछि पून प्रयोग गर्न मिल्दैन, वा त्यसलाई फेर्नु नै बुद्दीमानी हुन आउँछ ।

हुनत केही समय अझै बाँकी छ र माथी दिईएका केही विकल्प बाहेक अन्य विकल्पहरु पनि आउन सक्नेछन । परम आशावादी नेपाली जनताले अझै आशावादी हुन छाडेका छैनन र हामी पनि आशा गरौं निश्चित समयमा नै नेपालको संविधान जारी हुनेछ । तर यदि जारी हुन सकेन भने यसका विकल्पहरु पक्कै खोजिनेछन र यसको विकल्प खोज्नै पर्ने स्थितिमा नयाँ चुनाव गर्नु नै उचित हुनेछ ।

म आशा गर्छु समय छँदै हाम्रा जिम्मा पाएका जनप्रतिनिधिहरुले नयाँ सम्बिधान जारी गर्नेछन र हामीले हाम्रा नेताहरुलाई माथीको उद्दरणसंग दाँज्नु पर्दैन । हैन भने भिजेको लंगौटी जत्ति सक्यो त्यत्ती छिटो फेर्नुमा नै नेपाल र नेपाली जनताको हित हुने कुरा भन्नु पर्दा संकोच लिनु पर्ने देख्दिन म । भिजेको लंगौटी जत्ती बेर शरिरमा रहन्छ त्यत्तीनै त्यो शरिरको लागि हानिकारक हुन्छ। म चाहन्छु हाम्रा नेताहरुले समय छँदै आफू लंगौटी नभएको प्रमाणीत गरेर माथिको उद्दरणलाई गलत सिद्द गरिदिउन ।

Cities on faultline are 'rubble in waiting' ( बिनाश पर्खिँदै गरेका शहरहरू ) du included)

गत महिना हैटी र भर्खरै चिलिमा गएको भुकम्प पछि भूकम्प सम्बन्धि चर्चा अचानक बढेको छ । हाम्रो नेपाल र राजधानी काठमाण्डु भूकम्पीय जोखिमका कारण अबको सम्भावित दूर्घटना केन्द्र बन्न सक्ने अनुमान जतासुके पढ्न पाइन्छ । तल उद्धरण गरिएको न्यूयोर्क टाइम्सको लेखले हाम्रो राजधानी र काठमाण्डु निकट भविष्यमा आउन सक्ने भुकम्पको केन्द्र बन्न सक्ने स्थितिलाई औँलाएको छ। यसको कारण नेपाल र काठमाण्डु भुकम्पीय जोखिमले फल्ट लाइन मानिएको क्षेत्रमा भएर मात्र नभई यहाँ रहेको अव्यवस्थित र योजनाबिहीन घना आवादी र आधारभुत सेवा र सुविधाको अभावका कारणहरू बढी ज्वलन्त कारक बन्न सक्ने कुराहरूलाई औँलाइएको छ ।

भोलिको यो सम्बावित त्रासदिबाट जोगिन उपयुक्त पाइला चाल्न सकियोस् भन्ने हेतूले , यो लेखको सारलाई बुझेर तदनुसारको चेतना फैलाउन सकियोस् भनी यहाँ यसको उद्धरण गरिएको हो ।

यो लेखले संसारका केही घना र अव्यवस्थित आवादी भएका भूकम्पीय केन्द्रमा अवस्थित शहरहरू- पाकिस्तानको कराँची, नेपालको काठमाण्डु, इरानको तेहरान , टर्कीको इस्तानबुल र पेरुको लिमालई - विसेष गरी औँल्याएको देखिन्छ। विज्ञ लेखकहरूले दर्शाएको यो चेतावनि लेखलाई हामीले हाम्रो भोलिको संभावित खतरातर्फ सचेत गराएको रूपमा लिएर सतर्कता अपनाउन सक्यौँ भने त्यो निकै बुद्दिमानीपूर्ण हुनेछ।

आगामी अंकमा भुकम्पीय जोखिम र बिनाश न्यूनिकरणका केही चर्चाहरू लिएर उपस्थित हुनेछौँ ।

( Published in new York Times 24 February 2010 )

By ANDREW C. REVKIN

Published: February 24, 2010

ISTANBUL — As he surveys the streets of this sprawling mega-city, Mustafa Erdik, the director of an earthquake engineering institute here, says he sometimes feels like a doctor scanning a crowded hospital ward.

Map

It is not so much the city’s modern core, where two sleek Trump Towers and a huge airport terminal were built to withstand a major earthquake that is considered all but inevitable in the next few decades. Nor does Dr. Erdik agonize over Istanbul’s ancient monuments, whose yards-thick walls have largely withstood more than a dozen potent seismic blows over the past two millenniums.

His biggest worry is that tens of thousands of buildings throughout the city, erected in a haphazard, uninspected rush as the population soared past 10 million from the 1 million it was just 50 years ago, are what some seismologists call “rubble in waiting.”

“Earthquakes always find the weakest point,” said Dr. Erdik, a professor at Bogazici University here.

Istanbul is one of a host of quake-threatened cities in the developing world where populations have swelled far faster than the capacity to house them safely, setting them up for disaster of a scope that could, in some cases, surpass the devastation in Haiti from last month’s earthquake.

Roger Bilham, a seismologist at the University of Coloradowho has spent decades studying major earthquakes around the world, including the recent quake in Haiti, said that the planet’s growing, urbanizing population, projected to swell by two billion more people by midcentury and to require one billion dwellings, faced “an unrecognized weapon of mass destruction: houses.”

Without vastly expanded efforts to change construction practices and educate people, from mayors to masons, on simple ways to bolster structures, he said, Haiti’s tragedy is almost certain to be surpassed sometime this century when a major quake hits Karachi, Pakistan; Katmandu, Nepal; Lima, Peru; or one of a long list of big poor cities facing inevitable major earthquakes.

In Tehran, Iran’s capital, Dr. Bilham has calculated that one million people could die in a predicted quake similar in intensity to the one in Haiti, which the Haitian government estimates killed 230,000. (Some Iranian geologists have pressed their government for decades to move the capital because of the nest of surrounding geologic faults.)

As for Istanbul, a study led by Dr. Erdik mapped out a situation in which a quake could kill 30,000 to 40,000 people and seriously injure 120,000 at the very minimum.

The city is rife with buildings with glaring flaws, like ground floors with walls or columns removed to make way for store displays, or a succession of illegal new floors added in each election period on the presumption that local officials will look the other way. On many blocks, upper floors jut precariously over the sidewalk, taking advantage of an old permitting process that governed only a building’s footprint.

Worse, Dr. Erdik said, as with a doctor’s patients, not all of the potentially deadly problems are visible from the outside, and thousands more buildings are presumed to be at risk. “Little details are very important,” he said. “To say that a building is in bad condition is easy. To say that one is safe is hard.”

http://www.nytimes.com/2010/02/25/science/earth/25quake.html

काठमाणडु वा नेपालका असंख्य समस्याहरू:

निर्माण मापदण्डको अभाव

बिना योजनाको शहरीकरण

सुरक्षाका उपायहरूको शून्य उपस्थिति

उद्दार योजनाको सर्वथा अभाव

नोक्सान न्यूनीकरण , उपकरण र साधन स्रोतहरूको अभाव

सामुद्रिक मार्गबाट धेरै टाढा रहेकाले राहतको उपलव्धिमा समस्या

स्थानीय र छिमेकी मुलुकको मार्गबाट राहतको वितरणमा उच्चस्तरीय प्रविधिको परिचालनको सम्भावना नरहेको स्थिति ।

एउटा नछापिएको कथा

हिजो सिर्रामको कथा कान्तीपुरमा आयो। अघिल्लो हप्ता मात्रै शनिबारको परिशाष्टंकमा पहिल्यै पानामा नेपाल बन्दको लेख आएको थियो। फेरी आज पनि त्यो बस पल्टेकको लेख पहिल्यै पानामा आयो। लेख भने उही ५ जना मरे,१० जना घाइते भए। त्यो त २ लाइनमै सकिन्छ नि। फोटो सोटो के के जाती गरेर पान्नै भरी किन छाप्न पर्थ्यो र? आफूलाइ त्यो पत्रीकामा लेख छपाउन कत्रो धोको छ। मन पर्ने तारी गाइको लेख २ हप्ता लगाएर लेंखे। २ हप्तै लगाएर शु्द्दा शुद्दी मिलाए। एक महिना कुरें। आउला आउला आउने होइन। व्हां सिरेको २-२ वटा आउंदा आफ्नो एउटा पनि कता हो कता, मोराहरूले रद्दीको टोकरीमा फ्याके जस्तो छ।

स्कुल पढ्दा त त्यो सिरेलाइ सधै नेपालीमा जित्थें। ब्याकरणकै कुरो गर्ने हो भने लुमेसरले सिद्दार्थ मा.वि कै नं १ भन्थे मलाइ। सिरे,राजु मेरो अगाडी के को दांज्नू? आउन पनि एस.एल.सीमा नेपालीमा ६४ मार्का आएको हो के रे। गणित,बिज्ञानमा त आउंछ, लौ नेपालीमा फस्ट डिभीजन आएको यो जितपूर डांडामा देखाउन?तर पनि त्यो कान्तीपूरले सार्हो हेप्यो! के थाहा त्यो लेख जांचन्नेको नेपालीमा ३२ आएको थियो कि? अनी त के बुझोस मेरो तारी गाइको लेख?मानव र प्रकिर्ती को समिश्रण बिचको मिठो सुबासको गौण कसरी भेउ पाउनू? मेरा शब्दै नबुझेर शब्दकोष पल्टाउने झन्झटले रद्दीकै बास बनाए मेरो प्यरो लेखलाइ।

अघील्लो शुक्रबार हो क्यार गाइले २ वटा बाच्छा पायो भनेर फोटो सितै मुख्य प्रिष्ठमा आएको थियो। गाइले एउटा बाच्छो त संधै पाउंछ। भेंडा,बाख्राले २-२ वटा पाइराख्थे अब गाइले पायो। त्यो गाइको फोटो पहिलै पानामा छाप्नुपर्थ्यो त? मान्छेले ८-८ वटा जन्माउन थालीसके,त्यो गाइ नाथेको के कुरो भो र? कथा त मैले पनि गाइकै लेखेको हो नि। दांज्ने नै हो भने पनि २ वटा बाच्छा जन्माउने गाइ हाम्रो तारी गाइको खुट्टामा पनि सुहाउदैन। तर पनि त्यई गाइको समाचार आयो। समाचारको त के कुरा गर्नु,पोहोर साल मन्त्रीले खोला तर्दा जुत्ता बगाएको पनि समाचारमा आएको थियो। गन्ने नै हो भने घट्टेखोलो तर्दा बर्षेनी ४०-५० जनाको जुत्ता बगाउंछ। बरु जुत्ता बगायो भनेर खोलामा पूल बनाउन त कांहा हो कांहा ति मन्त्री त्यही खोलासंग खुब रिसाएर रे। खोलाको पनि बुद्दी हुन्छ त,अनि त्यसले यो मन्त्री यो भरिया भनेर छुट्टाउने? त्यसले त जे भेट्टाउंछ बगाइहाल्छ नि। के के नै मन्त्री भै खाको।

मन्त्री त के झन प्रधान मन्त्रीले त यस्सो कासे पनि समाचार लेख्छन। यिनीहरुको त के कुरो गरेर सक्नु। लौ सिरे बजियाको लेख आयो राम्रै भो। आखिर त्यो पनि मेरै दामौल हो क्यारे। जांचमा मात्रै किन अप्ठ्ठेरो बडहरको रुखबाट घांस झारेर पनि त्यसलाइ सहयोग गरेकै छु के रे। सिरेकै लेख पल्टाएर पछाडी हेरेको लौ एउटाले अर्कोलाइ पिट्यो,कस्को घरको छानो भत्कियो,बिजूली अफिसको गाडी पल्टियो यस्तै यस्तै पो छ त। यि पत्रिकाले यस्तै नराम्रा कुरा लेखेर पत्रिका बिकाउने गर्छन कि क्या हो? कतै कुनै कुनामा त झुक्कीएर राम्रो कुरा पनि लेख्नु नि? हरेक पानामा दिन दिनै अलछ्छिनको खबर बाहेक केही छाप्ने भएनन यो पत्रिकाले पनि। अनि मेरो लक्षिनी तारी गाइको कथा के खाएर छापून त?

गाऊँखाने कथा - ३५ (Nepali Gau Khane Katha)

अपडेट: गाउंखाने उत्तर मिलाउने, मिलाउन प्रयास गर्ने सबै दौंतरीहरुलाई धेरै धेरै धन्यबाद।

गाउं खाने कथा ३५ को सही उत्तर हो गंगटो। गाउंखाने कथाको उत्तर मिलाउने बसन्त जी ले गाउं पाउनु भयो। ल बसन्त जी मन पर्ने गाउं माग्नुहोला।
---------------------------------------------------------------------------------------------
सधैं जसो सप्ताहान्तमा नेपाली लोक चलनमा चर्चित गाउँखाने कथा लिएर हाँजिर हुने केही समय सम्म हराउन पूगें। पून गाउं खाने कथा ल्याएको छु, रमाइलो गर्नुहोला।

आइकुटी बाइकुटी कुटीकाइं,आंखा टुलटुल मुन्टै नाइं, के हो ?
यो गाउँखाने कथाको उत्तर पत्ता लगाएर गाऊँ माग्नुहोला। उत्तर जान्न गाह्रो परे अनुमान लगाएर भए पनि रमाईलो लिनुहोला। नेपाली भाषा र सामाजिक जीवनको मौलिकपन झल्काउने अन्य रमाईला सामग्री भए , प्रस्तुत गर्नुहोला।

पाइन्ट ला’को छु जिन्को मैले

राकेश कार्की
लस् एन्जेलस्


पाइन्ट ला’को छु जिन्’को मैले
दोबाटो ढुक्या’ छु तिन्’को मैले

स्टाइल त दिनै पर्यो ‘नि ब्रो’
दाँतले च्याप्या’ छु सिन्को मैले

क्रेडिट कार्ड छ घोट्नलाई
वास्ता गर्या’ छैन ऋन्’को मैले

घाम जुन नभनि कमाएँ
बचाको छु सातै दिन्’को मैले

हलिउड् सप्पै घुमाई दिन्थे
साथ पाए एकै छिन्’को मैले

सेनाको लोकतान्त्रीकरण कि माओवादी हतियारवादको लोकतान्त्रीकरण

माओवादी खेमाबाट अक्सर नेपाली सेनाको लोकतान्त्रीकरणको चर्को रट सुन्ने गरिन्छ । माओवादी कोणका छापा र त्यही ल्याबेल टाँसेका विद्वानहरू समय समयमा सम्पादकीय र स्तम्भहरू सहित माओवादी उद्घोषको यो नारा बोकेर प्रस्तुत हुने गर्छन् । तर अहिलेको अशान्त र सन्त्रासमय नेपालमा , नेपाली जनताको अमनचैनलाई कुनै कुराको सबैभन्दा ठूलो अवरोध र अतिक्रमण छ भने त्यो हो माओवादीको हतियारवादी हूंकार ।

राजतन्त्रको अन्त्य भइसक्यो । साढे २ शताव्दि लामो राजतन्त्र र राजाको बिदाइ हुन हुन्न भनेर नेपाली सेनाले कहीँ कतै भाँजो हालेन । संविधानसभाले त्यो निर्णय लिँदाका बखत वा परिवर्तनका पछिल्ला तीन नेपाली वर्षहरूमा सेनाले आँफूलाई जुन संयमका साथ अलग्गै राखेको छ , त्यो तारिफ योग्य अवश्य छ । कमसेकम , माओवादी बाहेक तटस्थ जनताको नजरियाबाट हेर्दा भने यो यस्तै देखिन्छ । समयक्रममा, सेनालाई लोकतान्त्रीकरण गर्नु पर्ने र लोकतान्त्रिक संस्कार अनुरूप पारेर परिवर्तित सन्दर्भमा आउन सक्ने सम्भावित जटिल पक्षहरूलाई पनि बुझ्ने अनि व्यवहारमा अपनाउन सक्ने पार्न अनवरत प्रशिक्षणको खाँचो अवश्य छ । त्यो खालको प्रशिक्षण सेनालाई मात्र नभएर सारा प्रशासन, सेना, प्रहरी , नागरिक र अझ बढी बिभिन्न राजनैतिक दलका अन्ध कार्यकर्ताहरू लाई जरूरी बनेको छ । किनभने , परिवर्तन र लोकतान्त्रिक संस्कारको खाँचो केवल अरूलाई मात्र दरकार हुन्न , बरू सबैभन्दा ठूलो संस्कारको नमूना आँफैमा देखापार्ने सके अरूले अनुकरण गर्ने सम्भावना बलियो हुन्छ ।

१२ वर्षे हिंस्रक युद्ध लडेर अहिलेको अर्ध शान्तिको राजनीतिमा आएको माओवादीले धेरै हदसम्म उसको जनयुद्ध नेपाली सेना र राजा बिरुद्ध लडेको थिएन । यो कराल अवधिमा माओवादी कोणबाट मारिएका नेपालीहरूको संख्यामा अधिकांशत: कांग्रेस, एमालेका गाउँले कार्यकर्ता, शिक्षक र स्थानिय व्यक्तिहरू थिए जुन कुनै न कुनै किसिमले माओवादीका बिरोधी कित्तामा माओवादी स्वयंले वर्गीकृत गरेको थियो । त्यसपछि, मारिएकामा गाउँले प्रहरी चौकीमा खटिएका पुलिसहरू थिए । वास्तवमा , माओवादीको सेनासंगको जम्काभेट उनीहरूले आँफैले दाङ आक्रमणबाट शुरू गरेका हुन् र सेना र माओवादीको भीडन्त संख्या र प्रकार दुबैले कथित जनयुद्धको अन्तिम वर्षहरूमा मात्र चलिएको हो ।त्यो पनि , राजा बीरेन्द्रको अवशानले गर्दा माओवादि स्वयंले दावा गरेको कार्यगत एकतामा बिघ्न आउनाले मात्र सेनासंग आमनेसामने हुन परेको हो । माओवादीले सेना माथि गरेको सबैभन्दा ठूलो आक्रमण पीलीमा गरिएको थियो र यो युद्ध लड्न नभई बाटो खन्न बसेको सेनाको समूहमाथिको घातक र खूनी आक्रमण थियो । मंगलसेन आक्रमणमा सरकारको सुरक्षा डफ्फामा अधिकांश मारिनेहरू सशस्त्र प्रहरी , जनसेवाका प्रहरी र केही सेनाका जवानहरू थिए । राजा ज्ञानेन्द्रको निरंकूश शासन अवधिमा पनि पछिल्लो समयसम्म , राजाले दलहरूलाई प्रतिवन्धित गरी आँफूसंग कार्यगत एकता गर्लान् भन्ने प्रतिक्षामा माओवादीको प्रचण्ड समूह आशारत रहेको कुरा प्रशस्त बाहिर आइसकेका छन् । ई भए , हामीले बिर्सन खोजेका तर अपरिहार्य अतीतका वास्तविकता ।

अब राजतन्त्र बाँकि रहेन । केवल लोकतन्त्र भनेर कराउने दलहरू मात्र हामी समक्ष बाँकि छन् । लोकतन्त्रलाई सबैले मान्ने भएपछि , लोकतन्त्रको आधारभूत शर्त हुनुपर्छ निर्वाध - जीवन सुरक्षाको अधिकार । जीवन सुरक्षित भए पछि स्वच्छ खाने पानी, खाना, आवास, स्वास्थ्य सुरक्षाको अधिकार र कानूनी उपचारको अधिकारको कुरा निश्चित हुन सक्यो भने मात्र मान्छेले हाम्रो जस्तो तेस्रो विश्वको गरीब मुलुकमा आधारभूत अधिकार पाएको अनुभव गर्न सकिन्छ । तर, माओवादी र माओवादी गर्भबाट विश्रृङ्खलित भएर समयक्रममा जन्मेका सयौँ हिंसात्मक समूहहरू र तिनको हतियार र हिंसाप्रतिको मोहले गर्दा आजको नेपालमा सामान्य नागरिकले जीवन सुरक्षाको आधारभूत अधिकार गुमाउन वाध्य छन् । माओवादी उसको अर्ध सैनिक दस्ता र संरक्षक पूर्ण सैनिक शिविरस्थ छापामार समूह जुन एउटा निरंकुशतावादी राजनैतिक विचारले प्रशिक्षित छ यिनको छत्रछायामा नै अहिलेको नेपालको हिंसा र अराजकताले हुर्कने र मौलाउने मौका पाएको छ । लोकतान्त्रिक आन्दोलन पछि शान्तिकालीन समयमा घटेका केही दूर्दान्त हिंसात्मक घटनाहरू लाहान, गौर र कपिलवस्तु जस्ता हत्याकाण्डदेखि पत्रकार वीरेन्द्र शाह, रामहरि श्रेष्ठ, प्रचण्ड थैव देखि रसुवाका ६० वर्षीय पुण्टे तामाङको हत्यासम्ममा माओवादी हतियारवादको संलग्नता प्रष्टिएको अहिलेको सन्दर्भमा नेपाली लोकतन्त्रको कलिलो मूनामा कसैले एसिड खन्याइरहेको छ भने यो कुन हो भनेर चिन्न गाह्रो छैन ।

लोकतन्त्रमा सबे जनता र दलहरू समान हुन् । कुनै दल विशेषले आफ्नो पार्टी विचारले प्रशिक्षित हिंसात्मक दस्ता राखेर बलियो भएको तुजुक देखाउन पाउने र कुनै अरूले तिनै हतियारधारीका डरले मुलुकको भविष्यका बारेमा अष्पष्ट हुनुपर्ने कुरा लोकतन्त्रको घिलाग्दो नियति हो । अझ ती छापामारहरू जनताको करले बन्ने राजश्व उदरस्थ पार्दै एउटा पार्टी विशेषको अधिनायकवादी राजनीतिक एजेण्डालाई फलिभूत पार्न कसम खाएर कस्सिएका छन् र तिनलाई राष्ट्रिय सेनमा मिसाएर मात्र साँचो राष्ट्रिय सेना बन्न सक्छ भन्ने जिरह राख्छन् भने, सेनाको लोकतान्त्रिकताको यो रट भित्र कुन गिद्धे अभिष्ट लुकेको छ बुझ्न गाह्रो छैन । मार्क्स, लेनीन, स्टालिन, माओ र चे गुवेराको फोटो मुनि रात दिन वर्ग शत्रू सफायाको प्रशिक्षण लिने कुनै निश्चित पार्टीका छापमार ‍हरू सेनामा नमिसिए समग्र शान्ति प्रकृया खत्तम हुने फर्मानका साथ , सेनाको लोकतान्त्रिकरण भएन भने लोकतन्त्र खतरामा पर्छ भन्ने सोचले कुन दिशा र दशामा मुलुक लतार्न खोजेको हो नबुझ्ने नेपाली कमै होलान् ।

अत: लोकतान्त्रिक बनौँ र बनाऔँ भन्ने कुरामा दुई मत छैन भने , आफ्ना व्यवहार र सोचहरू लोकतन्त्रको मान्यताका समर्थन वा बिरुद्ध कहाँनेर छन् भनेर निष्पक्ष समीक्षा गरियोस् । बन्दूकको कुन्दामा आँफ्नो आग्रह लादेर, एकात्मकताको जोरजुलुम र तमाशा मञ्चन गरेर लोकतन्त्र बन्दैन । लोकतन्त्रलाई लोकतान्त्रिक आचरणको उकेरा चाहिन्छ र यसको अवलम्बन् पहिला आँफैले गर्नुपर्छ । परिवर्तित सन्दर्भमा सबैले लोकतान्त्रिक आचरण र प्रशिक्षण अपनाउनै पर्छ र त्यो सबैभन्दा बढी हतियारको र हिंसाको वैशाखी टेकेर ‘म नै लोकतन्त्र हूँ’ भन्ने अहंकारवादीहरूले पहिला गर्नु पर्छ हैन भने इदि अमीन र हिट्लर नै इतिहासका सबैभन्दा लोकतन्त्रवादी महानायक थिए भनेर आफ्नो ढिंडोरा पिट्दा पनि आश्चर्य नमान्दा हुन्छ । त्यसैले, हतियारवादी समूहको भरमा छाती ठोक्न छोडेर विश्वमान्य स्वतन्त्रता, शान्ति र समानतामा आधारित विचार बोकेर जनताकोमा पुग्ने र जनताको आशीर्वाद शीरमा बोकेर लोकतान्त्रिक बन्ने आँट लोकतन्त्रका दावेदारहरूले देखाउन सक्नुपर्छ । हैनभने आफ्नो अधिनायकवादी लक्ष्यका बारेमा नै भए पनि प्रष्ट मुख फोरेको राम्रो ।

बेग्लै छ ब्लगको मज्जा

'वेब ब्लग' धेरैले सुनेको, पढेको र कमेन्ट गरेको अनलाइनको स्वतन्त्र पेज। नेपालीमा ठ्याक्कै अर्थ खोज्ने हो भने 'ब्लग' भनेको हो, टिप्पणी । सम्पादक लगायत पत्रकारिताका विभिन्न गेटकिपिडबाट स्वतन्त्र हुने भएकाले स्वतन्त्र टिप्पणी पनि भन्छन् ब्लगलाई। फिप्थ फ्रिडम भन्छन् अनलाइनमा फ्रिमा पाइने स्पेस र डोमेनको टिप्पणी। त्यही निशुल्क टिप्पणीमा जोडिने जोशिलो भाषाको टाँसोमा भावना र सृजना पोख्छन् जीवनको स्वतन्त्र उमेरमा रहेका युवा। कक्षाको जिम्मेवारीबाट मुक्त समयमा समाज र राजनीति प्रतिका आफ्ना दृष्टिकोणलाई पस्कन्छन् स्वतन्त्र माध्यममा। २१औं शताब्दीको मिडिया कन्भर्जेन्सले दिएको टेक्स्ट, अडियो र भिडियो अपलोडको सुविधालाई आफ्नो सृजना देखाउने थलो बनाएकी छिन् उषा पराजुलीले। डेढ वर्षअगाडी काठमाडौं विश्वविद्यालयको आमसञ्चार विषयको कक्षामा चर्चा भएपछि ब्लगमा साइन अप गरेकी उनका लागि ब्लग आफ्नो मिडिया हो। आफैले तोक्ने सम्पादकीय नीतिमा चल्ने मिडिया। त्रिभूवन विश्वविद्यालय, रत्नराज्यलक्ष्मी क्याम्पसमा स्नातक तहमा न्यूमिडियाको क्लासबाट निस्कने मिडियाका विद्यार्थी पनि आफ्नै मिडियाका रुपमा तयार पार्छन वेब ब्लग। स्नातक तहको इर्न्र्टनशिपको अप्सनका रुपमा ब्लग बनाउन सिकाउँछन् किरण चापागाइँ। आरआरको कक्षाबाट ब्लगको स्वतन्त्रता बुझेका सन्जु काउछा मगरले फलो गरे अनलाइन मिडियाको रिसेन्ट ट्रेण्ड। गुगलको भातृ अनलाइन सेवा ब्लगरले दिएको निशुल्क ब्लगिडको अवसरलाई गुल्मी दर्शनको टाइटलबाट सुरु गरे। २०६५ मा स्नातक तहको दोस्रो वर्षा आमसञ्चार तथा पत्रकारितामा इर्न्र्टनशिपको विकल्पबाट सुरु गरेको हुँ भन्छन् सन्जु। त्यतिबेला आरआरको कक्षामा ऋषिकेश दहालले ब्लग गर भने मैले पनि गरें त्यहीँबाट अध्यनय र कामको बिदाले ब्लगमा टाँसो जन्माउन थाल्यो।

ढुंगा पनि पचाउन सक्ने भनिने उमेरको जोशलाई क्रियशनको क्षेत्रमा लगाएका छन् पराजुली र मगरले। क्लासका एसाइनमेन्ट देखी आफ्नो लेन्सले देखेका दृश्यलाई साझे बनाउँछिन् पराजुली ब्लगमा। मगरले चाहिँ आफ्नो गाउँ गुल्मीलाई केन्द्र बनाएका छन् विचारको। प्रिल्युड पर्फेक्सन शिर्ष हो अन्जली तिमल्सिनाको ब्लगको। तीन वर्षअगाडी पहिलो पल्ट टाँसो राख्दाको रोमान्च रिन्यु हुन्छ आज पनि नयाँ टाँसो राख्दा। तिमल्सिनाको अधिकांश बिदा समय ब्लगमा बित्छ। नयाँ विचार, सृजना पस्कनका लागि उत्तिकै हतार। नेपालमा क्याम्पसे जीवनमा सिकेको ब्लगिडलाई लुइजियानामा एकाउन्टिडको बिदा बिताउने माध्यम बनाएकी छिन् उनले। जापानमा अध्ययन र कामका लागि लागेका कुमार मोक्तानले आफ्नो मिडियाको रुपमा विकास गरेका छन् आफ्नो संसार डटकमलाई। ब्लगका रुपमा कुरा राख्न स्वतन्त्र हुने भएकाले यो मेरो माध्यम हो डाउनका मानिसको माध्यम कुमार भन्छन्।

टिम ब्लगिगंको उदाहरण बनेको छ दौतरी डट ओआरजी। फरक फरक पृष्ठभूमिका ब्लगरले समाज र राजनीतिमा फरक फरक एंगल देखाउँछन्। अनि त्यही टाँसोमा कमेन्ट माथि कमेन्ट गर्छन् ब्लगका पाठक। दुई वर्षअगाडी अमेरिकाबासी मेकानिकल इंजिनियर मदन बरालले सुरु गरेको दौंतरी नेपाली भाषाको ब्लग मध्ये लोकप्रिय पनि छ। विभिन्न मुलुकमा अध्ययन र जागिरका लागि गएकाहरुको साझा प्रयास हो दौंतरी भन्छन् बराल। सबै साथीहरुले बिदाको समयलाई लगाउनु भएको छन् नेपाललियन उपनाममा लेख्ने बराल भन्छन्।

स्वेता बानिया डट वर्डप्रेस डट कममा अंग्रेजीमा एमए गरिरहेकी स्वेता बानिया आफ्ना भावना पोख्छिन्। साहित्य र समाजबारेका आफ्ना रचना र विचार प्रकाशनका लागि ठूला मिडिया हाउस सम्म पहुँच नभएपनि मासमा पुर्याउन सक्ने बनाएको छ उनलाई ब्लगले। अध्ययन र रोजगारीका लागि विदेशीने नेपाली विद्यार्थीका लागि ब्लग नेपालको समाजसँग जोडिने माध्यम बनेको छ। काम र क्याम्पसबाट मिलेको बिदालाई सदुपयोग गर्छन् विद्यार्थी ब्लगमा। अमेरिकाको लसएन्जलस पुगेका मिलन लम्साल पनि त्यही ब्लग सांड्लोमा छन्। प्रकाशक, सम्पादक र विज्ञापक कसैको पनि कैंची नचल्ने अनलाइनको माध्यम ब्लगमा समसामयिक गफगाफको सिलसिला चलाइरहेका छन् प्रवेश पौडेल। गफगाफ डट कममा। नियमित नयाँ टाँसो राख्ने उनका लागि मिनपचास होस् या शनिबार सबै बिदा ब्लग सजाउने समय हुन्। म बिदामा साजसज्जामा ध्यान दिन्छु पौडेल भन्छन्। हाम्रोअभियान डट ब्लगस्पट डट कममा बसन्त पुरुष बिदा बिताउँछन्। आकार पोष्टको टाइटलमा ब्लग लेख्छन् र्सलाहीका अनिल प्रसाद घिमिरे। ब्लग दैनिकीका अभिन्न अंग हुन अपलोड र एडिट। ब्लगमा साइनइन पछि मोडरेसनमा रहेका कमेन्ट अप्रूभ गरेर पब्लिस गर्नुबाट सुरु हुन्छ उनको ब्लग दैनिकी। नयाँ कुरा थाहा पाउनासाथ नयाँ टाँसो तयार पारिहाल्छन् उनी। काठमाडौं विश्वविद्यालयमा कम्प्युटर इञ्जिनियरिड तेस्रो वर्षा अध्ययन गर्ने उनको ब्लग यात्राले उनलाई धेरैका सामु चिनाएको छ। धेरै मानिससँग अर्न्तक्रिया र छलफल गर्ने प्लेटर्फम भयो मेरो ब्लग अनिल भन्छन्। ब्लगको दैनिक दुई घण्टे यात्रामा उनले साथी मात्र होइन केही सय डलर पनि बनाए। गुगलको एडसेन्सबाट आएको रकम भन्दा पनि रकमी भावना दुनियाँलाई आफ्नै पारामा सुनाउन र पढाउन पाउनु नै ठूलो हो भन्छन् उनी।

शेखर केसी र राजन कठेत काठमाडौं विश्वविद्यालयमा मिडियाका विद्यार्थी मात्र होइनन् राम्रा ब्लगर पनि हुन। मिडियाको अध्ययनमा क्लासमा सिकेको कुरा हो अल्टरनेटिभ मिडिया त्यही मिडियाको रुपमा चलेको माध्यम ब्लग। त्यसैलाई आफ्नो विचार पोख्ने माध्यम बनाएका छन् शेखर र राजनले। भावना साटासाटको श्रृड्खला भनेर टु वे कम्युनिकेसन गर्न खोजेको हुँ ब्लगमा भन्छन् शेखर। मास कम्युनिकेसनमा फिडब्याक कम हुने भएकाले यो मासमा पुगेर पनि इन्र्याक्टिभ माध्यमलाई छानेको बताउने शेखर कक्षाका एसाइनमेन्ट देखी पत्रकारिताका सिद्धान्तका बारेमा समेत आफ्नो धारणा राख्छन्। राजन कठेतको ब्लग यात्रा वातावरणिय सुरक्षाका लागि हो। उनी ब्लगमा टप डाउन कम्युनिकेसनको नेचरलाई डाउन टु टप मात्र गरिरहेका छैनन् साइकल सिटीको पक्षमा विचार मन्थन पनि गरिरहेका छन्।

सुमती महर्जनका लागि आफ्नो विचार पोख्न ठूला मिडिया सम्म नभएको पहुँचको बिकल्प हो ब्लग। सामयिक घटना र विषयवस्तुमा पब्लिक ओपिनियन दिन रोजिन ब्लग। म मेरा कुराहरु अनलाइनको फोरममा सेयर गर्छु जाहां सबैले पढ्न सक्छन् उनी भन्छिन्। काठमाडौं विश्वविद्यालयको मिडियाको क्लासमा कम्पल्सरी जस्तै भयो ब्लग। सबैको छ ब्लग। त्यस्तै अवस्था छ आरआरको स्नातक र स्नातकोत्तरका क्लास पनि। आमसञ्चारका विद्यार्थी ब्लग कम्युनिटीका सदस्य बनिसकेका छन्। प्रिm मार्केट अफ आइडियाको अवधारणा र वाक् स्वतन्त्रताको अधिकारलाई निशुल्क फोरम दिएको ब्लग पत्रकारबाट विद्यार्थीको हातमा पुगेको छ। न्यूजपोर्टलमा राखिने ब्लगलाई चुनौति दिन थालेका छन् स्टुडेन्ट ब्लगरले। उमेश श्रेष्ठको माईसंसारले नेपाली ब्लगको रुपमा हल्ली खल्ली मच्चाएपछि आमसञ्चारका विद्यार्थीले सम्हाले ब्लग परम्परा। केपी ढुंगानाको हाम्रो ब्लग,दिनेश वाग्ले र उज्ज्वल आचार्यको युनाइटेड वी ब्लगको परम्परालाई धान्न महिला ब्लगरको रुपमा उषा, स्वेता, अञ्जली, सुमती उदाएका छन्। त्रिभूवन विश्वविद्यालयकी मनु थाडा मगर त्रिविको स्नातकोत्तरमा जनसंख्याको क्लासबाट निस्केर बिदामा ब्लग गर्थिन। अहिले लोकेसन चेन्ज भएको छ लण्डनमा हेमिल्टन कलेजको बिदाको सेड्युल हेर्छिन उनी। बिदामा ब्लग गर्नु, नयाँ टाँसो राख्नु उनका लागि नियमित आकस्मिकता हो।

अप्रिल १९९७ मा न्यूयोर्कका डेव वाइनरले स्क्रिप्टिगं न्यूज नामको वेबसाइट बाट सुरु गरेको ब्लगिङ्गको अवधारणा अपनाउन थालेका छन् नेपाली विद्यार्थी। आमसञ्चार देखी इञ्जिनियरिड सम्मका विद्यार्थीले साहित्य, कला र समाजका विभिन्न पक्षमा ब्लग गर्छन् नयाँ नयाँ टाँसो भर्छन्। सन् १९९७ डिसेम्बरमा जोन बार्गरले रोबोटविजडम डट कम को सुरुवात गरेर पहिलो पटक वेब ब्लगको नाम दिए । त्यसपछि सुरु भएको वेबमा डायरी लेख्ने क्रम, विना छेकवार स्वतन्त्रता पूर्वक आफ्ना धारणा राख्नेकामले टप डाउनबाट आमसञ्चारलाई डाउन टु टप बनायो। त्यही डाउनबाट टपमा फ्लो गरिरहेका छन् बिदाको मौका पारेर विद्यार्थी। नब्बेको दशकको सुरुवात देखीनै जिओसिटिज डट कम, ट्राइपोड डटकम एटएम डटकम होमपेज डटकम आदिले आम मानिसलाई आफ्नो निजी इन्टरनेट होमपेज बनाउने सुविधा दिएका थिए। त्यसलाई निरन्तरता दिएका छन् ब्लगर, वर्डपेस, माईस्पेश,ब्लग डटकम, टाइपप्याड, पिटासले। त्यसैमा खेलिरहेका छन् बिदामा युवा बिन्दास पारामा विचारको खुला बजार बनाउन।

मदनमणि अधिकारी
अन्नपुर्ण फुर्सद

निर्लज्ज मन्त्री कुजाता

नेपालकी परराष्ट्र मन्त्री सुजाता कोईराला काम गरेर भन्दा गलत वा नराम्रा कामले चर्चाको बजारमा छाएकी हुन्छिन् । ९० वर्ष पुग्न लागेका अन्धो धृतराष्ट्रको बुढो काँधमा निर्लज्ज चढेर उपप्रधान मन्त्रीको पदमा पुगेकी यी नामले सुजाता र कामले कुजाता नै हुन भन्दा फरक पर्दैन । यिनको नाम ठीक बिपरितार्थक नै छ भन्दा हुन्छ । उनको नाममा ‘सु’ उपसर्ग झुण्डिनु तर काममा सदैव ‘कु’ हुनु उनको परिचय प्रमाणित सत्यो । आजीवन बिदेशमा नै रहेकी यी बिदेशी पतिकी ई उभयचर पत्नि अहिले नेपालकी बिदेश मन्त्री भएकी हुनाले अहिले नेपालीलाई बिदेश घुम्न नभइ नहुने राहदानीलाई यिनको गिद्दे नजर र अघोरी भोकले खान खोजेको छ ।

अहिले सुजाता बहुचर्चित मेसिन रिडेबल पासपोर्ट प्रकरणमा चर्चित छन् । उड्ययन सम्बन्धी आधिकारिक अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाले आउँदो अप्रिलसम्ममा मेसिन रिडेबल पासपोर्ट भएमात्र बाह्य उडान गर्न पाउने वाध्यकारी फर्मान जारी गरेकाले यो हुनै पर्ने थियो । तर आजीवन कमिसन र पैसाको जोहो गर्न भनेर राजनीति गर्ने र मन्त्री हुने ध्याउन्नमा लागेकी यी निर्लज्ज नारीका लागि , यो पासपोर्ट बनाउने सुनौलो मौका कमीसन सोहर्न पाउने कुम्भ मेला साबित भयो । त्यसैले हरेक हतकण्डा प्रयोग गरेर भए पनि यसबाट आउने ठूलो कमिसन हात पार्न , उनले नेपाली नागरिक बाहिर जानै नपाए नपाऊन केही मतलब छैन तर , पासपोर्ट बनाउने कामको जिम्मा लिने कम्पनीको छनोट र मोलतोलको बार्गेनिङले दिने बिशाल कमिसनको पोको नलिई नछाड्ने अड्डी लिँदा अब नेपालीले खाडी र मलेशियाको श्रमबजारको यात्रा सम्म पनि गर्न नपाउने स्थिति पैदा हुँदैछ । मन्त्री कुजातालाई यी सबै कुराको कुनै टण्टा छैन ।

यस्ता लाज नभएका मन्त्री जो हाक्काहाक्की नेपालीलाई थर्काएर खाने मौकाको ताक कुरेर बस्छन् र सारा नेपालीमाथि आउन सक्ने बिपत्तिमा पनि कानमा तेल हालेर मस्त रहन्छन् , यस्ता दुष्ट पात्र हामीलाई किन चाहिएको छ ? हिजोको संसदिय समितिमा अझ उसैको चर्को डाँको सुन्दा , यो देशको दूर्भाग्य नै रहेछ कि यस्ता मनुष्यलाई मन्त्री मानेर मुलुकवासीले बोकेर चल्नु पर्ने ! नेपालले यस्ता कुजाता टाइपका मन्त्रीबाट कहिले मुक्ति पाउने होला ?

साच्चै नेपाल अब ढुंगेयुगतिर जाला जस्तो छ(ढुंगिय लोकतान्त्रकीक नेपाल-परिचर्चा)

ब्लगर दिलीप आचार्य आजकाल नेपालमा हुनुहुन्छ। नेपाल बाहिर हुंदा प्राय वांहासंग सधै भेट भइराख्थ्यो। तर नेपाल गए पछि समय नमिलेको हो कि वांहालाइ इन्टरनेटको जालो सम्म आउन मुश्किल परेको हो, त्यती भेट हुंदैन। आज यसो राती फेसबुकमा सयर गर्दा दिलीप जीसंग जम्का भेट भयो। सन्चो बिसन्चो पछि यसो दौंतरी र नेपाली ब्लगबारे कुरा गर्दै थियौं,लाइन जाने बेला भो अब निस्कन्छु भन्नुभयो। मेरो मुखबाट फ्याट्ट आयो, साच्चै नेपाल अब ढुंगेयुगतिर जाला जस्तो छ। हुन पनि हो। जलस्रोतमा संसारकै एउटा धनी मुलुक नेपाल भनेर कहिलिन्छ। अहिले दिनको ११ घन्टा लोडसेडिगं रहेछ। पोहोर सालकै तुलना गर्ने हो भने केही समय पछी दिनमा १९-२० घन्टा लोडसेडिगं हुने पक्का छ। जनसंख्या,कल-कारखाना,उपकरण आदीको तुलना गर्ने हो भने नेपालको बिजुली खपत संसारको कुनै ठुलो सहर जत्तीको पनि छैन। त्यही पनि दुइ-तिहाइ समय बिजुली आउदैन। नेपालको बिध्धुतको इतिहांस एक शताब्दि(फर्पिगं - सन १९११) लामो भइसकेको छ। तर बिजुलीको ब्यबस्था भने दिन प्रती दिन खस्कदो मात्र हैन दुरअबस्था नै छ।

अब करिब करिब बिजुली पूरै आउट हुने स्थिती छ। पेट्रोल,चिनी आदीको हांहाकार बेला बेलामा भइराख्छ। पेट्रोलै भए पनि रात दिनको नेपाल बन्दले गाडी चल्ने स्थिती सुन्य जस्तै छ। अब जात-जात अनुसार बाइसे,चौबिसे राज्य हुने पक्का भयो। यही राज्य गणराज्य बनाउने बाहानमा २-४ वटा पुल भत्काए त पाटनबाट काठमान्डु जान पौडिनु पर्ने स्थिती आउंछ। यस्तै त थियो होला नेपाल ढुंगेयुगमा?

किरांत,मल्ल,सुर्यबंश राज्य आदी भनेर पढिन्थ्यो इतिहांसमा, त्यही सुनौलो ईतिहास साकार पार्न गुरुगंबंश,नेवारबंश,लिम्बुबंश आदी तयार गर्न संसद कस्सिएको छ। संबिधान चुनाबताका एक युगमा एकदिन एक पटक आउंछ भनेर निकै प्रचार प्रसार गरिएको थियो। साच्चै पो रहेछ, अहिलेको बिध्धुतिय जमानामा यस्ता बंशिय राज्य संसारमा अन्त कांहा देख्न पाउनु? आदिम मानवका ढुंगे हतियारमा त हामी पोख्त नै छौं। एक युगमा एक दिन जन्माउन तयार पारिएको संसदले ढुंगिय लोकतान्त्रकीक नेपाल घोषणा गरे यो संबिधान बनाउने चटारो नै खत्तम हुने थियो।

ढुंगिय लोकतान्त्रकीक नेपाल-जिन्दाबाद!

आजभोली

बसन्त मोहन अधिकारी
UAE

आजभोली माग्ने भन्दा लुट्नेहरु महान अरे
लुकीछिपी मान्छे मार्न कुट्नेहरु महान अरे

पाप धर्म हाम्रो कर्म आफैलाई थाह छैन
गल्ती गरि बिना दण्ड छुट्नेहरु महान अरे

दुःख पर्दा आँशु झार्दै मेरो राजा भन्नेहरु
फकाएर लुटिसकी चुट्नेहरु महान अरे

कर्म गरि खानेहरु गाउँघरका पाखेँ भए
कुकर्म र वासनामा जुट्नेहरु महान अरे

लोभीपापी घरभरी सुख सयल खोजी राछन्
आफ्नो घर भडाएर फुट्नेहरु महान अरे

धिक्कार बाउराम !

नेपाली राजनीतिका केही बाउरामहरू देशलाई जातिय सीमांकन गरी न्याय गर्न तम्सिएका छन् । ई बबुरा बाउरामहरू कुनै बेला मान्छेको जात हुन्न , केवल धनी र गरीब वर्ग मात्र हुन्छ भनेर मान्छेको दिमाग भुटिरहेका हुन्थे । विश्व कम्युनिष्ट आन्दोलनका हजूर बाजे जसले वर्ग संघर्ष भन्ने सूत्र घोकाएर लड्न सुर्‍याए तिनै कार्ल मार्क्स नामधारी जर्मन बाजेको व्रम्हवाक्यबाट दिक्षित भएका कम्युनिष्टहरू अहिलेको नेपालामा जातिय राज्यको कमण्डलु बोकेर अलख नाद गर्दै जोगीको भेषमा राजनीति अपहरण गर्न अघि लागिपरेका छन् । यिनै बाउरामहरू कालान्तरमा कान्ला र भीरबाट पल्टिँदै, लड्दै, गोता खाँदै स्खलित बनेर जातीय राजनीतिको कमण्डलु लिएर गन्धे दलदलमा नराम्ररी लथ्पथिन आइ पुगेका छन् । हिजोको यिनको परिचय हराएर आज जातिवादी पार्टी भएको छ जसले कम्युनिष्ट नाम भने लाज नमानी बोकेकै छ । आज आँफू गन्धे भएर त्यो गन्ध नै फेशन बनाउने दिमागी भूत बोकेर सर्वत्र छाएको छ यो बाउरामवाद ।

कुनै बेला पुरेत्याइँ कर्म गरेर जीवन र परिवार धान्ने बाहुनका छोरा बाउरामहरू , निम्न माध्यामिक विद्यालयबाट कम्युनिष्टमा दिक्षित भएका थिए र यसो गर्दा आफ्ना रूढीवादी मानिएका मातापिताहरूलाई उनीहरूले वर्जित ठानेको कर्ममा लागेर सताउँदै दिक्षा ग्रहण गर्ने गर्थे । यसो गर्दा बाहुनले खान हुन्न भनी परम्पराले वर्जित गरेका कुखुराको अण्डा, मासु , सुंगुरको मासु भोजन र रक्सी सेवनबाट आफ्ना परम्परावादी मातापिताको हूर्मत लिएर शुरू भएको यिनको बिद्रोहको शुरुवात कालान्तरमा अन्तरजातिय विवाहको क्रान्तिमा पटाक्षेप हुँदै सगरमाथा चढेको हो । अत: कम्युनिष्ट विचारको खोल ओडेका यी पिलन्धरे बाउराम बाहुनहरू अन्तरजातीय स्वास्नीहरूका भित्री वस्त्रहरूद्वारा आफ्नो टाउकोसम्म यसरी ढाकिएका छन् कि यिनका लागि स्वास्नीकरण हुनु नै मात्र क्रान्तिकारिता भएको छ । किनभने यिनीहरू यही साँचोमा ढालिएर क्रान्तिकारी बनेका थिए। अधिकांश यी बाउरामहरूले पोटिला जनजातिय स्वास्नी अपनाएर खस-बाहुन बिरोधी क्रान्तिको दिक्षा ग्रहण गरेका हुन् ।

सुदुर पश्चिमका खाम मगर, थारू र दलितलाई उचालेर नेपाली भूमिमा रगतको खोलो बगाएपछि अझै रगतको तिर्खा नमेटिएर होला यस्ता बाउरामहरू नेपाल भूमिलाई जातिय द्वन्दको डर लाग्दो खाडलमा हुत्याएर रमिता हेर्दै ताली पिट्न उद्यत देखिन्छन् । १०५ जातिको बसोवास भएको नेपाल भूमिमा परस्परमा जाति समूहरूलाई भिडाएर मुलुक क्षत-विक्षत बनाइसकेपछि तिनैको पिठ्यूँमा चढेर निरंकूशता लाद्ने कुत्सित मनसाय बोकेर नेपाली बाउरामहरू चर्को श्वरमा लोकतन्त्र र गणतन्त्रको रट सहित राजनीतिलाई हाइज्याक गर्न लागिपरेका छन् । राप्ती र भेरीका जनजातिरूलाई मच्चाएर रक्त रंजित लडाईँमा भरपूर दुरूपयोग गर्दै मर्ने मार्ने करतूतको नेतृत्व गरी आँफू चाहिँ जीवित बन्न सफल यस्ता केही अवसरवादी बाउरामहरू अहिलेको नेपालमा भाइरस बनेर अन्तर कुन्तरमा छिरिसकेका छन् र यो मुलुकरूपी शरीरलाई भित्रैदेखि गलाउँदै क्रियाशिल बनिरहेका छन् । यिनीहरू न्वारनादेखिको बल लगाएर मुलुकलाई स्वस्थानी कथामा वर्णित सतिदेवीको कुहेको शरीर जस्तै कुहाउन , गलाउन र पतन गराउन लागिपरेका छन् ।

चुच्चो नाक र नाकमाथि एक बुच्को जूँगा, छ्वालीखुट्टे शरीर र सँधै रिसाएको खलपात्र जस्तो ख्याउटे अनुहार बोकेर परिचय दिनै नपर्ने गरी प्रष्ट चिनिने झुसे बाहुन बबुरा बाउरामहरू आज आफ्नो र आफ्नै जातको कन्तो खन्न क्रान्तिको बेल्चा र गैँची बोकेर लागिपरेका छन् । तर बबुराहरू त्यो बालुवाको पहाडलाई तलबाट खोक्रो पारेर आँफै पुरिने उपक्रममा लागेकोमा किञ्चित विस्मातमा भने छैनन् ।

लाग्छ बबुरा बाउरामहरूलाई बाहुन हुन परेकोमा क्षोभ छ । आफ्ना बाजे बराजू बाहुन भएको र त्यही बाहुन खलकमा तिनै नाक, खुट्टी र छुचुन्द्रे अनुहार लिएर जन्मनु परेकोमा यिनको मनमा यसको कारकप्रति नै अथाह घृणा छ र आफ्नो बाहुन कायालाई सदाको लागि विसर्जन गर्न आफ्ना सन्ततिलाई अन्तरजातिय गोबर माटोमा संश्लिष्ट गरीसकेर पनि नपुगेर , बाहुन जातको अस्तित्व सदा अन्त्य गर्न बाउरामहरू जातिय नेपालको वण्डापत्र गर्न नापीको अमिन बनेर आज अघि अघि निस्केका छन् र यसरी हुँदा हुँदा पिलन्धरे छुचुन्द्रोमुखे बाउरामहरूले , आफ्नो अस्तित्व र अनुहारमाथि पनि आघात गर्न कस्सिएका छन्, धावा बोलेका छन् । आफ्नो चुच्चे अनुहारलाई भित्तामा ठोकेर थेप्चो बनाउने ध्याउन्नमा लाग्नु यी बाउरामहरूको दशा र दिशा बनेको छ।

आँफूलाई अन्तरजातिय गर्भमा लीन गराएर हराइसकेका बाबुरामहरूको दलील छ , उसका बाउ र बराजूहरूले मुलुकलाई एकलौटी गरेर खाए अनि अरू जातको भाग पनि खोसेर खाए । यो भाग खोसेर खाएको हर्जना तिर्न बाउरामले अब पृथ्वी नारायणले शाहले एकीकरण गरेको नेपाललाई जातीय गरा र फोक्टाहरूमा टुक्राउनेछ र आफ्ना ससूराली पर्ने मुख्य मुख्य सबै जातलाई देश बाँड्नेछ मानौँ यो उसको बाउको कमाइले खरिदिएको मौजा हो । बाबुरामको दलील छ यो वैज्ञानिक कुरा हो किनभने ऊ स्वयं एउटा स्वघोषित वैज्ञानिक हो र उसले जे सोचेको छ त्यही नै विज्ञान हो । बाउराम सोच्छ , उसको सोचाइ अनुरूप नभएका सबै सोच र विचारहरू प्रतिगमन, पश्चगमन र पुरातन हुन् । अत: बाबुरामको सोच सबैभन्दा विशिष्ट विज्ञान हो भन्ने कुरामा एकाकार नहुनेहरू सबै बद्माश र दुष्ट हुन भन्ने बाउरामको भाष्यकारिता नै अहिलेको नेपालको हट केक हो । यही दलीलमा देशमा बाउराम राजनीतिको बजार लाग्ने गरेको छ ।

तर हिजो आज बाउराम झन खरो बन्न थालेको छ । यसको कारण हो , बाउरामले जति चर्का कुरा गरे पनि उसैको समूहका मगजबिहीन भुस्तिघ्रेहरू बाउरामको छुट्टै सोच्न सक्ने शैलिमाथि इर्ष्यालु हुन थालेका छन् र बाबुरामलाई अलग्याउने , होच्याउने र बिदेशीको भरौटे भएको आरोप लगाउने गरेका छन् । यसको कारण हो स्कूल पढ्दा टाठो बाबुरामहरू माथि , माष्टर पिट्ने , गयल हुने स्कूलबाट भाग्ने दादाहरूको डाह र इर्ष्या स्वभाविक रूपमा बढेको छ । केही वर्ष अघि यी दादाहरूले मुलुकभरि मान्छे मारेर, पिटेर , छाला काढेर आतंक नै मच्चाए । हुनत बाउराम हरूलाई पनि यिनले थुनेर मार्न नखोजेका हैनन् तर बाउरामका छिमेकी मित्रसंगको घनिष्टताले उसको ज्यान बचाउन मद्दत गर्‍यो र ऊ जोगियो । पिलन्धरे बाउरामहरूको राजनैतिक हैसियत आफ्नै पार्टीभित्र कुनै छिमेकी मुलुकको गद्दार जासूसको रूपमा बुझिने खालको भैसक्दा पनि , अन्तरजातिय विवाहजनित क्रान्तिकारिताको चास्नीमा आफ्नो राजनीतिलाई यिनले जलेबी बनाउन डुबाइरहेका छन् । नेपाली राजनीतिमा कम्युनिष्टहरूको यो पछिल्लो राजनीतिक स्खलनले , बाउराम बाहुनहरूलाई र उसको समग्र जातिलाई स्वयंको सोचले धोबीको कुकुर बनाएको छ – घर न घाटको । अत: स्वास्नी पथगामी बाउरामवादको उदयले बाउरामको जात –बाहुन-क्षेत्री- न स्वदेश न परदेशको हुन पुगेको छ ।

ब्लग चोरलाई के गर्ने ? (ब्लगर भेला प्रस्तावना चर्चा)

दोस्रो नेपाली ब्लगर भेला केही उत्साह, केही कमजोरी त केही सहमतीका बीच ०१-०२-२०१० मा सम्पन्न भयो । भेलामा सहभागी ब्लगरहरुमा यस पटकको भेलामा चिनारी कार्यक्रमका अतिरिक्त केही ठोस बुँदाहरुमा पनि छलफल भएको हो ।

समयान्तर, प्राविधिक कमजोरी र अन्य विविध कारणले गर्दा अनलाईन भेलाकै समयमा कुनै पनि बिषयबस्तुको निचोडसम्म पुग्न प्राय: असम्भव हुन्छ र यसलाई सामान्य रुपमै हेर्नुपर्छ जस्तो लाग्छ । तर नविनता र बिद्धमान समस्यासंग जुध्ने संयन्त्रको बारेमा यस्तै छलफलबाट नै निकासको मार्ग पहिलिनेमा पनि दुई मत नहोला ।

उक्त ब्लगगर भेलामा सहभागी हुनु भएका र विविध कारणले सहभागी हुन नसक्नु भएका ब्लगर मित्रहरुबाट ईमेल र अन्य माध्यमबाट पनि नेपाली ब्लग जगतको उत्थानका लागि निकै गहकिला र बिचारयोग्य प्रस्ताबनाहरु आएका थिए ।

एउटा भनाई छ फलाम तातो छदैँ त्यसमा प्रहार गरिनुपर्छ..., त्यसैले यापालाको पोस्टमा उक्त भेलाको पहिलो प्रस्तावनाका बारेमा सामान्य चर्चा गर्दै यसबारेमा यसै मञ्चबाट बृहत छलफल गर्न अनुरोध गर्दै सो भेलाको पहिलो प्रस्तावनाका बारेमा केही कुराहरु राख्दैछु ।

दोस्रो ब्लगर भेलाको पहिलो प्रस्तावना सपनासंसारका तर्फबाट राखीएको थियो जुन यस प्रकार छ :

प्रस्तावना १ :सम्पूर्ण ब्लगर साथीहरुले यदि अरू कुनै ब्लगमा प्रकाशित लेख रचना आफ्नो ब्लगमा पुन प्रकाशन गर्न इक्षा लागेमा पूर्ण रुपमा स्रोत खुलाएर वा लेखकको पूर्ण सहमतिमा मात्र प्रकाशित गर्ने ।

नेपाली ब्लगको ईतिहास खासै लामो छैन, तर विडम्बनाको कुरा के भने, नेपाली ब्लगको इतिहास जत्ति पुरानो छ, त्यत्तिनै पुरानो छ, ब्लग चोरीको इतिहास पनि । ब्लगका बिषयबस्तु चोरी प्रकरणलाई अलिकता बिस्तारसाथ हेर्ने हो भने :

१) ब्लगमा राखिएका खुराकहरु हुबहु चोर्ने,

२) ब्लगको सामाग्रीहरुको अनाधिकृत रुपमा नक्कल गर्ने,

३) मूल ब्लग लेखकको सहमति बेगर अन्य कुनै ब्लग वा साईटमा प्रकाशीत गर्ने र,

४) कहिले काही त उल्टै ‘जो चोर त्यसकै ठूलो स्वर’ गर्ने अडियल चोरहरुको समेत नेपाली ब्लग जगतमा जगजगी रहेको पाईएको छ ।

स्थितिको धरातलिय बोधलाई छर्लंङ्याउने हो भने केही व्यापारीक प्रयोजनका ब्लगको नाममा समाचार पस्कने र कुनै गुट वा समुहको ‘सहयोग’ मा चल्ने ब्लग बाहेक अधीकांश नेपाली ब्लगहरु आर्थिक नाफा लिने रुपमा चलेका छैनन, चल्न सकेका छैनन् । यस अर्थमा हेर्दा नेपाली ब्लगले नेपाली साहित्य, सञ्चार वा सूचनाको सेवा, सहयोग वा विकासका लागि गरेको योगदानलाई भलै नगण्य रुपमा लिईयोस तर सानै स्तरमा नै चलेका भएपनि अधिकांश नेपालीब्लगहरु नाफामुखी छैनन् र ति स्वतन्त्र विचार, सूचना र साहित्यका संबाहक मात्रै रहि आएका छन ।

माथी नै भनिसकिएको छ ब्लग व्यापार हैन (भैसकेको छैन?) र नेपाली ब्लगरहरु पैसा कमाउनका लागि लेख्दैनन (अधिकांश)। कुनै पनि पेशा वा अध्ययनमा लागी फुर्सदको समयको उपयोग गर्दै गैह्र आर्थिक प्रयोजनको लागि लेखिएका यस्ता ब्लगका सामाग्रीहरु चोरीनु पक्कै पनि निन्दनीय कार्य र गम्भिर अपराध पनि हो ।

मेरो सामान्य जानकारी यो पोस्टमा राख्ने हो भने वसन्त गौतम, दिलिप आचार्य, दिनेश ज्ञवाली, अन्जली तीमल्सीना, दुर्जेय चेतना लगाएत धेरै नयाँ तथा पुराना ब्लगरहरुको पोस्टहरु चोरी भएका कुराहरु विगतमा प्रकाशमा आएका हुन। ति मध्य केही ब्लगरसाथीहरु आफ्नो वौद्धिक सम्पति माथीको अधिकार कायम गर्न र चोरलाई ट्र्याकमा ल्याउन आंशिक रुपमा सफल हुनुभयो भने केही मित्रहरुका रचनाहरु चोरिएको चोरियै छन ।

पुराना ब्लगरहरुको अनुभवको आधारमा कुरा गर्ने हो भने त्यस्ता चोरहरुलाई कानूनी रुपमै ‘तह’ लगाउने संयन्त्रहरु नभएका पनि हैनन्। तर फुर्सदको समयमा बसेर लेख्ने ब्लगरहरुलाई त्यो सबै प्रकृया सरल वा सहज भने पक्कै छैनन् ।

यस अबस्थामा यस्ता चोरीलाई निरुत्साहन गर्न र मूल ब्लगका लेखकलाई आफ्नो हकको लागि लड्न वा मूल ब्लग लेखकलाई सहयोग गर्न के गर्न सकिन्छ त ?

मेरो बिचारमा यसको लागि सबै ब्लगरहरु एक भएर त्यस्ता चोरी गर्नेलाई निरुत्साहित गर्न सामाजिक वहिष्कार गर्ने कुरा सबैभन्दा कारगार साबित हुनसक्छ। बुँदागत रुपमा कुरा गर्दा कुनै पनि बल्गरको रचना चोरी भएमा:

१) सुरुमा चोरी भएको रचनाका मुल लेखकले चोरी गर्नेलाई सामान्य रुपमा सो रचना आफ्नो भएको जानकारी दिने र सोको लागि मुल लेखकलाई क्रेडिट दिन अनुरोध गर्ने ।

२) यसबाट समस्या समाधान नभएमा नेपाली ब्लगरहरुको ईमेल समुहमा सोको जानकारी गराउने

३) ईमेल समुहमा आबद्ध साथीहरुले सो चोरीएको पोस्टमा गएर सोको बिरोधमा सामुहिक कमेण्ट लेख्ने र सुधारको लागि अन्तिम मौका दिने।

४) अन्तिम मौका दिँदा पनि चोरी गर्नेले सुधार नगरेमा फेशबुक लगाएत अन्य समाजिक सञ्जाल वा अन्य ब्लगर मित्रहरुको ब्लगमा समेत चोरी गर्नेको नाम सार्वजनिक गरेर यस्ता चोरहरुलाई सामाजिक वहिष्कार गर्ने ।

५)  माथिका उपाएहरु काम नलागेको खण्डमा र सम्भव भएमा  कानूनी प्रक्रियामा जाने ।

यिँ बुँदाहरु अहिले लेख्दा लेख्दै मेरो दिमागमा आएका केही ‘र’ उपाएहरु हुन । यदि तपाइसंग अन्य कुनै रचनात्मक उपाइछन भने यही पोस्टको कमेण्टबक्स मार्फत आफ्ना बिचार र उठाउनु होला ।

बस्तुत: ब्लग कुनै बिचार वा जानकारी बाँडन नै लेखिने भएकोले, कुनै एकजना ब्लगरले लेखेको ब्लगलाई हुबहु वा आंशिक रुपमा अरु कसैले अन्त कतै छाप्न चाहन्छ भने यसलाई नकारात्मक दृष्टीले लिनु हुँदैन, तर यसो गर्दा मुल लेखक वा ब्लगरको सहमती लिनु वा कमसेकम मुल लेखकको नाम र व्याकलिन्क दिनु भने अनिवार्य गर्नै पर्छ ।

साथै ब्लगर भेलामा उठेका अन्य प्रस्तावनाहरु यो पोस्टमा छन। यस बारेमा सोही भेलाको प्रस्तावना नं १४ मा उल्लेख भएझै तपाईहरु कसैले पनि पोस्ट लेख्न सक्नुहुन्छ । त्यसैले नेपाली ब्लग जगतको उत्थानको लागी सोचौं, लेखौं, बिचार मन्थन गरौं ।

Happy Blogging !

SALULAH

Vodacom : How may we help you?

Customer : This is Julius Malema and I haff a big problem with my phone bill.. My wife, she think I haffing an affair!

Vodacom : Okay Sir, and how can we help you with this?

Julius : My bill haff all these calls to Salulah and my wife think I haffing an affair with this woman, but I never heard of her before.
You must please trace these calls for me.

Vodacom : Sir, I'm sorry but the bill won't actually tell you the name of the person you're calling, just their number.

Customer : This one does.

Vodacom : What phone do you have, Sir?

Customer : A mobile. I tell you this.

Vodacom : No, Sir, what make? What do you have in your hands?

Customer : An erection.

After a moment's silence, the gallant Vodacom worker continued.

Vodacom : Um, sir? Could you spell that for me?

Customer : For sure - E..R..I..C..S..S..O..N. - Erection.
Another moment's silence from Vodacom, and suddenly the penny dropped.

Vodacom : Sir? Can you spell Salulah for me?

Customer : For sure. C..E..L...L..U..L..A...R. - Salulah.

काल-दृश्य

-डा. मधु माधुर्य, मस्को

.... कसले गर्छ आज-भोली परायाको हित ?

भित्र-भित्रै लाए सबले स्वार्थसंग मित !

जता जाऊ, त्यता हेर पैसा कै छ जीत

स्वर्ग, मर्त्य, पाताल गाउँछन् यमराज कै गीत

चिप्लो बोली मानिसको सस्तो भाउ छ हाटमा

जिउंदै मान्छे जलाइन्छन् दिलको आर्यघाटमा

"शुद्ध" घोषित नदि आखिर टुकुचामै खस्छ

भोट माग्ने गोमन नेता जन्मभूमि डस्छ

द्वन्द, हड्ताल, नेपालबन्द हाम्रै पेवा भयो

दक्षिण-सीमा खुम्चिएर नक्सै सानो भयो

देश बचाउने कुरै छैन कुर्सी मात्र खोज्छन

विसर्जनको चिहान जाने छोटो बाटो रोज्छन

हल्लै हल्ला " सतीको श्राप" नेता उस्तै परे
सबै जान्ने बुझ्नेले नै "मृत्यु-वीज" छरे
आँटले कोहि शहिद भए कोहि जिउंदै मरे
कस्लाई के थाह अझै पनि के हुने हो भरे

नाङ्गो जन्म सबको उस्तै अन्तिम मृत्यु पनि
बिर्से सबले मानव-लक्ष्य दानवरुपी बनी ?
घडीभित्र नजरबन्द द्रव्य-काललाई चुट
ब्युझाई चित्त-वृत्ति युगको धुलोबाटै उठ
धुलोबाटै उठ ...

अब भात पकाउने टेन्सनै खतम

गिलो,सार्हो,कांचो,डढेको आदी आदी...पानी र चामलबाट बन्ने भातको कमसल उप-नाम हुन ति। तर अब यि सबै उपनाम हराउने भए। अर्थात चामल नपकाइ कांचै खाने मिल्ने भयो। भारतको आसामको कटाकमा (cuttack) यस्तो खाले धान बिकास भएको छ जुन पकाउनै पर्दैन। ४५ मिनेट सम्म पानीमा भिझाएर राखेपछी खान योग्य हुन्छ। अघोनी बोरा(Aghoni Bora) नाम रहेको त्यो धान लाइ साधारण धान र कमलो किसीमको धान क्रसगरी बनाइएको हो। ३ बर्षको अध्यन पछी तयार पारिएको बर्णसंकर धान अहिले खेतीकै रुपमा भारतका केही राज्यहरुमा सुरु गरिएको छ। यो धान नेपाल भित्रन धेरै समय लाग्ने छैन। त्यस पछी यो चामल असन बजार देखी तरकारी बजार सम्म पाइने छ।

यस्ले नेपालीलाइ भने बर्दान नै साबित हुने छ। लोडसेडिग नो प्रोब्लम,ग्यास सर्टेज नो प्रोब्लम,मट्टितेल सर्टेज नो प्रोबल्म। पानीमा केही समय भिझाउने बितीकै भात तयार। अरु सबैको सर्टेज भए पनि यो भात बनाउन पानी भने चाहिन्छ है?