Showing posts with label चाडपर्व/ धर्म-संस्कृति. Show all posts
Showing posts with label चाडपर्व/ धर्म-संस्कृति. Show all posts

September 14, 2023

what is Teej?

 Teej is a Hindu festival celebrated by women in various parts of India and Nepal. It is dedicated to the worship of Lord Shiva and Goddess Parvati and is celebrated with great enthusiasm and devotion. Teej typically falls in the Hindu month of Shravan, which usually corresponds to July or August in the Gregorian calendar. There are several variations of Teej, with two of the most prominent ones being:

  1. Hariyali Teej: This is celebrated during the bright half of the lunar month of Shravan and is also known as Shravani Teej. It is primarily observed by married women who pray for the well-being and long life of their husbands. Women wear green attire, adorn themselves with mehndi (henna), and participate in various rituals and festivities.

  2. Hartalika Teej: This festival falls on the third day of the bright half of the lunar month of Bhadrapada, which usually corresponds to August or September. It is primarily celebrated in North India, especially in the states of Uttar Pradesh, Bihar, and Rajasthan. Married women fast on this day, praying for the prosperity and happiness of their families.



May 6, 2023

अब अमेरिकामा दशैँ डे ! #dashainday

मेरिल्याण्ड राज्य संसदको ४४६ औ सेसनले हाउस विल ०९६७ ले दशैं दिन अर्थात " दशैं डे " "Dashain Day" को मान्यता पाएको छ । मेरिल्याण्ड राज्यका गर्भनर वेज मोर द्वारा मेरिल्याण्ड राज्य ऐनापोलिस स्थित गर्भनरको कार्यालय बाट उक्त विघेयकमा हस्ताक्षर गर्नु भएको हो ।कुनै एउटा दिन छनौट गर्नुपर्ने भएको कारणले अक्टोबर ५ लाई दशैं दिनको रुपमा मनाउन छनौट गरिएको जानकारी हो । यस विघेयक हस्ताक्षर समारोहमा डेलिगेट भण्डारी लगायत मेरिल्याण्ड राज्यमा बसोबास गर्ने गैर आवासीय संघ, अमेरिकाका प्रतिनिधिहरू, बुद्धिजीवी वर्ग, समाजिक अभियन्ता, पत्रकार लगायत स्थानीय संघ संस्थाका प्रतिनिधिहरुको बाक्लो उपस्थिति रहेको थियो ।

यो विलमा दशैं नेपालमा उत्पत्ति भएको र यसलाई दक्षिण एशियाली देशहरुका केही भागमा मा र विश्व भरि छरिएर रहेका दक्षिण एशियाली मूलका व्यक्तित्वहरुले मनाउँछन् । साथै घटस्थापना देखि कोजाग्रत पूर्णिमा सम्म १५ दिन सम्म यो चाड मनाईने उल्लेख गरिएको छ । यो चाडले विश्व भातृत्वलाई अपनत्व गर्दे संस्कृत शब्द " वसुधैव कुटुम्बकम "को भावनालाई आत्मसात गर्दछ । यो साँस्कृतिक महत्व वोकेको चाड हो ।

खासमा महान चाड वडा दशैले शरद ऋतुको मनोरम र आकर्षक मौसमलाई सम्बोधन गरेको हुन्छ । यसै सिलसिलामा एउटा दिन तोक्न पर्ने भएको कारणले अक्टोवर ५ लाई तोकेर विधयेक प्रस्तुत गरिएको हो । यसलाई कालान्तरमा अरु विधयेक जस्तै परिवर्तन गर्न सक्ने व्यवस्था छ ।



April 14, 2023

नयाँ वर्षको हार्दिक मंगलमय शुभकामना :: Happy New Year


नयाँ वर्षको हार्दिक मंगलमय शुभकामना :, नयाँ वर्षको शुभकामना , नयाँ वर्षको धेरै धेरै शुभकामना, नयाँ वर्षको धेरै धेरै शुभकामना, नयाँ वर्षको धेरै धेरै शुभकामना, सफलताको सुरुवात नयाँ वर्षको साथ, तिमीलाई नयाँ वर्षको शुभकामना.... Whatever we say, it is very special when we celebrate Nepali new year in our own way. As we Nepali like to be unique from the rest of the world, let's celebrate our new year in a unique way. Dhanyabad!!!


 



January 14, 2017

संपूर्ण स्वास्थानी ब्रतकथा (Swasthani Brata Katha- All Section)

स्वास्थानी ब्रतकथा को अडियो स्वास्थानी पढ्ने समय भएको ले पून लिएर उपस्थीती भएका छौं।



स्वास्थानी सुन्ने समय भएकोले यो पोष्ट लिएर पून आएका छौं। अडियो फाइल केही बर्ष पहिले खराबी आएकोमा क्षमा प्रार्थी छौ।
 
 
अरु कथा क्रमैसंग अपलोड गर्ने छौं।

 
स्वस्थानी बिधी

अध्याय १


अध्याय: २




October 12, 2013

हाम्रो ठूलो चाड दशैंको शुभकामना

घुम्दै फिर्दै तपाई हाम्रो घर आगनमा दशै भित्रीएको छ। नेपालीहरुको सबै भन्दा ठूलो चाड, यसको माने नै अर्कै छ। सबै आ-आफ्नो तरिकाबाट दशै मनाउंदै हुनहुन्छ होला। यसैको अबसरमा समस्त दौंतरी लेखक तथा पाठक तर्फबाट दशैंको शुभकामना टक्राउन चाहान्छु।

दशैंको अबसर पारेर करिब ६ बर्ष पहिलेको दौंतरीमा राखिएको दशैंको तस्विर पून राख्दैछु। तपाई जंहा हुनुहुन्छ, जस्तो परिस्थीतीमा हुनुहुन्छ, दशैं भन भव्य रुपमा मनाउुनू होला । यसपटको दशैं कसरी बित्यो हामी समक्ष बाड्न नबिर्सनु होला।




October 17, 2010

दशै

सुकेका पेट, दुखेका मनमा, खुशी बोकेर आउ दशै
चन्ड मुन्डको झुन्ड धेरै भो ,लात ठोकेर आउ दशै

कौरबको बिगबिगी धेरै हुँदैछ, अर्को कुरुक्षत्र रच्न
कपटी सकुनिको जाली पासा ,रोकेर आउ दशै

घिच्नेहरुले थिच्न छाडेनन, निर्धा घाँटिहरु यहाँ
दुर्गा कालीको जस्तै ,अग्नी ज्वाला पोखेर आउ दशै

मान्छे मान्छेको हुलमा, मान्छे भेटिदैन अचेल यहाँ
युग बदल्ने एउटा सच्चा मान्छे खोजेर आउ दशै

जात नेपाली, मन नेपाली, पन नेपाली, धर्म नेपाली
एकै सन्तान, एकै घर ,सदभाब रोपेर आउ दशै

कोलोराडोको अरोरामा दशै


घरदेश सम्झी परदेश रुन्छ मन छैन थिर यो
बिना जमरा र टिका,दुखेको छ आमा शिर यो
नेपाली मनमा नेपाल बोकी नेपाल खोजेर
रोप्यौ सदभाब भुलाई थोरै भए नि पिर यो

कोलोराडोको अरोरामा आपसी सदभाब बढाउने उदेश्य अनुरुप दशै पर्बको उपलक्ष्यमा बिभिन्न सांस्कृतिक कार्यक्रम बिच दशै कार्यक्रम मनाईएको छ। बिभिन्न स्वादिस्ट भोजन र आफ्नो कला संकृतिको प्रस्तुतिले परदेशमा बसेर पनि घरदेशमा रहेको अनुभुनी उपस्थित अरोरा बसिले गरेका थिए।

स्थानिय युबा बाशु दाहाल ,शैलेश पोखरेल ,गंगा चौलागाँई आदिको सक्रियता भएको उक्त कार्यक्रम बाक्लो जन साहभागिता भएको थियो । स्थानिय कलाकार शिमा पोखरेलको दुर्गा भजनबाट शुरु भएको उक्त साँझमा अनिल बस्नेतको क्यारिकेचर, र भुपेन्द्र महतको हास्य चुटकाले हसाएको थियो भने अम्बिका अधिकारि ,सलोना सिघ्देल ,सहारा कार्किको निर्त्यले बातावरण तताएको थियो। साथै शुरेश प्रधान ,नबिन डंगोल वाध्यबादनमा शुरेश प्रधान र,सिमा पोखरेल तथा गंगा चौलागाईले आफ्नो गायकीले दशैलाई सुमधुर बनाएका थिए भने बाल कलाकारबाट बिभिन्न जन जातिका पोशाक पर्दशन गरिएको थियो। साथै सारोन श्रेष्ठ ,श्रेया श्रेष्ठले रोचक निर्त्य प्रस्तुत गरेका थिए।
एक आर्कामा शुभकामना आदानप्रदान गरी मनाइएको यो सदभाबना दशैलाई निरन्तरता दिने कुराको आयोजक पक्षले जनाएको छ ।

October 16, 2010

प्रवासमा यसपालिको दशैं खल्लो भयो

खेमनाथ पौडेल
बन्दिपुरे माहिलो
यूएई

पूजनिय बुवा आमा
सास्टङ्ग डण्डवत प्रणाम्
यो खाडीमा म लगायत भाइ आरामका साथ छौ त्यहाँ पनि तपाईहरु कुशलआरामै हुनुहुन्छहोला भन्ने उनै दयालु भगवान बसाहाथान सँग प्राथना गरिराखेको छु ।
आज हिन्दुहरुको महानचाड दशैंको आगमन भईरहेको बेलामा म भने प्रवासमा भौतारीरहेको छु । यसपालिको दशैंसँग छ ६ वटा दशै प्रवासीभूमिमा यस्तै खल्लो मानी बिताए । विगतका दशैंमा भने त्यति खल्लो महशुस भएको थिएन तर यसपालीको
  दशैंमा किन हो किन म भित्र भित्र रुन पुगे ।
आज मेरो साथिसंगीहरु विदेशबाट झोला गुम्टा बोकी घरतिर जाँदै गरेको बेलामा म भने त्यहि झोला गुम्टा बोकी दुवाईदेखि अबुधावी पुगें । संगै बसेका साथीसंगीलाई चटक्क मायाँ मारी फेरी अर्का नयाँ नौला साथीहरुको बिचमा घुलमेल हुदैछु । कम्पनीको कामले गर्दा एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा सरुवाहुँदा यहाँ यस्तै हुन्छ । केही समय सँगै बसेका साथीहरुसँग बिछोड हुँदा


October 13, 2010

दशैंको शुभकामना (दशैं नामै राम्रो चाडै राम्रो)

दशैं नामै राम्रो चाडै राम्रो। केटा केटी देखी बुढाबढी सबै दंग। दु:ख सुख जसरी होस,चाड मनाउने सबै तम्तयार। स्वदेशमा हुन या बिदेशमा,भुल्नै नसकिने चाड हो यो। चाडै चाड भएको देश भएपनि यो चाडमा त पत्रिकै बन्द हुने गरी मनाइन्छ। चक्का जाम,हडताल देखी गुरिल्ला युद्द पनि दशैमा बन्द गरिन्छ। शान्ती अशान्ती सबै थप्प गरेर परिवार तथा आफन्तसंग भेटघाट गरी मनाउन चाड हो दशैं। सायद तपाईहरु पनि कतिपय दशैंको लागी घर जाने तरखर गर्दैहुनुहुन्छ होला। कती घर पुगी सक्नुभयो होला। बिदेशमा रहने खशीको ब्यबस्था गर्दैरहुनु भएकोहोला। यस पटक त टिका आइतबार परेको छ,सायद धेरै जनाको त बिदा नै होला।

दशैको गफ जती गरे पनि सकिदैन। दशैंको रमाइलो पनि यस्तै हो। नामै लिंदै मन त्यसै प्रफुल्ल हुन्छ। चाडको महोलसंगै दशैमा चोरी पनि बढेर आउंछ। त्यसमा सबैले पक्कै ख्याल गर्नुपर्दछ। त्यो भन्दा पनि बढी ख्याल गर्नु पर्ने कुरा त पिंग खेल्दा चोटपटक लाग्ने या आस्वस्थ मासु या धेरै मासु खांदा बिरामी पर्ने। सधैं जस्तो यस्तै यस्तै गरेर दशैं बित्ने गर्दछ। यसपटक पनि सधैं जसो रमाइलो गरेर दशैं मनाउनुहोला। अन्य सालको भन्दा यस साल कसरी तपाईको दशैं भिन्नहुंदै छ त्यो पनि पक्कै भन्नुहोला। बिजया दशमी २०६७को सबै लेखक तथा पाठकबर्गमा हार्दिक मंगलमय शुभकामना तथा उत्तोरत्तर प्रगतीको कामना।

दौतरी परिवार

April 14, 2010

आज तामिलहरुको पनि नया बर्ष



आज बैशाख १,नेपालीको नया बर्ष शूरु हुन्छ। तर नेपाली मात्र होइन आज थुप्रै देश र जात जातीहरुको नया बर्ष पनि हो। हिजो अफिसमा मेल चेक गर्दै थिएं। मेल चेक गर्दा गर्दै झट्ट एउटा इमेल आइपुग्यो। तामिलहरुको नया बर्ष (कलियुग ५११२) भएकोले बुधबार भारतको अफिस बिदा हुने छ। भारतमा बिक्रम संबत पनि प्रयोग गरिन्छ भन्ने त
  थाहा थियो तर यसरी बिदै मनाउंछन भन्ने भन्ने पहिलो पटक थाहा पाएं। तामिलहरुले नया बर्षलाइ पोगंल भन्दा रहेछन। यो नया बर्ष एक किसीमको गित "इन्या तामिझ पुधन्दा नलभझुथक्ल" (இனிய தமிழ் புத்தாண்டு நல்வாழ்த்துக்கள்) गाएर मनाइदो रहेछ।


तर आजको नया बर्ष तामिलहरुले मात्र होइन आसाम,बंगाल,केरेला,मनिपुर,उरिसा,पन्जाब,त्रिपुरा आदी ठाउंमा पनि मनाइदो रहेछ। नया बर्ष भ


April 12, 2010

फेरी आयो नया बर्ष

२०६६ सकिएर २०६७ साल आएको छ। हुन त अस्ती भर्खर अंग्रेजी नया बर्ष २०१० को शुभकामना आदान प्रदान गरेका थियो। यस पटक भने आफ्नै नेपाली नया बर्ष २०६७को सबै ब्लगर तथा पाठकलाइ नया बर्ष को हार्दिक शुभकामना। तर यसपाली भने नेपाली नया बर्ष आएको छ। नया बर्षको नया नया सोच,पक्कै पनि केहि त बनउनुभयो होला। नया तथा राम्रो सोच बनाउनु त सधैं नै राम्रो हो। तर नया बर्षको आधार बनाएर केही नया कुरा गर्दा त्यसमा लागीरहन निकै प्रेरणा मिल्दछ तथा धेरैले सफलता पनि प्राप्त गरेका छन।


तपाइहरुले बिशेष केही बनाउन भएको छ?भनिनन्छ आफुले सोचेको कुरा अरुसंग बाढ्दा सोचेको कुरा प्राप्त गर्न थप बल मिल्दछ। खासमा आफ्नो कुरा बाढ्नु नबाढ्न भन्दा पनि त्यसमा कसरी सफल कसरी गर्ने हो त्यो ठुलो कुरा हो। नया सालसंगै नया सोच बनाउनु भएका सबै ब्गलर तथा


October 15, 2009

जय लक्ष्मी !!!

laxmi-ganesh तिहार अर्थात दिपावली, जुन उज्यालोको पर्व हो, भाईचाराको पर्व हो र मुख्‍य रुपमा माता लक्ष्मीको आराधना गरीने पावन पर्व हो ।

त्यसो त शास्त्रमा माता लक्ष्मीको पूजनको विधि विधान धेरै प्रकारको र जटिल समेत छ । समयले भ्याउँदा शास्त्र वर्णीत तरीका अपनाउँदा राम्रो भए पनि नभ्याउँदाको समयमा सामान्य तरीकाले भए पनि माता लक्ष्मीको पूजन गर्नु श्रेयस्कर हुन्छ ।

आउनुस आज विग्रेको देश, बदनाम नेता वा तातो बहसमा नलागेर माताको आराधना गर्न लागौं ।

माथी बताईएजस्तै यस पोष्टमा म माताको सामान्य पूजन विधि दिँदैछु ।

माताको पूजाको लागि सकेसम्म स्नान गरेर र चोखो वश्त्र लगाएर आसनमा बस्नु पर्छ । शास्त्रमा पूजा आसनको विशेष महत्व छ र सकेसम्म कुशासनमा बस्नु राम्रो मानिन्छ, सो को अभावमा कार्य सिद्धि गर्नको लागि आ-आफ्नो राशि अनुशार निम्न आशनमा बस्नु पर्छ :

राशि

आसन

राशि

आसन

मेष

रातो उनको आसन

तुला

सेतो र चम्कीलो रंगको आसन

बृष

सेतो र चम्कीलो रंगको आसन

वृश्चिक

फिक्का रातो रंगको आसन

मिथुन

हरीयो रंगको आशन

धनु

सुन्तला रंगको आसन

कर्कट

सेतो उनको आसन

मकर

आकाशी रंगको आसन

सिंह

फिक्का गुलाबी रंको आसन

कुम्भ

आश्याम ( cyan color)

कन्या

फिक्का हरीयो रंगको आसन

मीन

पहेंलो रंगको आसन

आसन ग्रहण गरेपछि साधारण पूजन संगै यो महालक्ष्मी अष्टकम्‌ पाठ गर्नु श्रेयस्कर मानिन्छ :

 

नमस्तेऽस्तु महामाये श्री पीठे सुर पूजिते ।diwalilightsnew-11-03-2005
शंख चक्र गदा हस्ते महालक्ष्मी नमोऽस्तुते ।। १।।

नमस्तेतु गरुदारुढे कोलासुर भयंकरी ।
सर्वपापं हरे देवी महालक्ष्मी नमोऽस्तुते ।।२।।

महादेव्यै च बिद्महे बिष्णु पत्नी च धिमही तन्नो लक्ष्मी प्रचोदयात् ।

सर्वज्ञे सर्व वरदे सर्व दुष्ट भयंकरी !
सर्वदु:ख हरे देवी महालक्ष्मी नमोऽस्तुते ।।३।।

सिद्धि-बुद्धि प्रदे देवी भुक्ति मुक्ति प्रदायनी । 
मंत्र मुर्ते सदा देवी महालक्ष्मी नमोऽस्तुते ।।४।।

महादेव्यै च बिद्महे बिष्णु पत्नी च धिमही तन्नो लक्ष्मी प्रचोदयात् ।

diwali greetings आद्यन्तरहिते देवी आद्य शक्ति महेश्वरी ।
योगजे योग सम्भुते महालक्ष्मी नमोऽस्तुते ।।५।।

स्थूल सुक्ष्म: महारौद्रे महाशक्ति महोदरे ।
महापाप हरे देवी महालक्ष्मी नमोऽस्तुते ।।६।।

महादेव्यै च बिद्महे बिष्णु पत्नी च धिमही तन्नो लक्ष्मी प्रचोदयात् ।

पद्मासन स्थिते देवी परब्रह्म स्वरूपिणी ।
परमेशी जगन्मात:महालक्ष्मी नमोऽस्तुते ।।७।।

श्वेताम्बर धरे देवी नानालन्कार भुषिते ।
जगत स्थिते जगन्मात:महालक्ष्मी नमोस्तुते ।।८।।

महादेव्यै च बिद्महे बिष्णु पत्नी च धिमही तन्नो लक्ष्मी प्रचोदयात् ।

आज खोज्दै जाँदा यो श्लोकको भिडियो युट्युबमा पनि भेटेकोले सबैको सुबिधाको लागी यो युट्युबको भिडियो पनि यहाँ राख्दैछु । पूजनको अनुकूलता नहुनले यहाँबाटै भएपनि भर्च्युयल पूजा गर्नु होला । (यो भिडियोमा भएको बैदिक मन्त्रोचारण एकदमै सम्मोहीत गर्ने र भावपूर्ण छ –पक्कै हे्र्नुहोला)

पूजा पश्चात: विधिपूर्वक "ॐ ह्रीं श्रीं क्लीं महालक्ष्मी महालक्ष्मी येहि येहि सौभाग्यम् देहि मे स्वाहा:" मन्त्रले १०८ हवन पनि गर्नु उत्तम हुन्छ ।

दौँतरी साथीहरु, प्रबुद्ध पाठकवर्ग र संसारभर छरिएर रहेका नेपालीहरुमा हार्दिक मंगलमय शुभकामना !!!



September 27, 2009

विजया दशमी ( दशैँको) शुभकामना !

मेरो आफ्नै घरमा आज ( २८ सेप्टेम्बर) खिचेको

टीका लगाउनका लागि शुभसाइत:यस वर्ष विजयादशमीको उपलक्ष्यमा टीका लगाउने सबैभन्दा राम्रो साइत असोज १२ गते (सेप्टम्बर २८) विजयादशमीका दिन बिहान ९ : ३५ बजे देवी बिसर्जन र बिहान १० : ५५ बजे टीका लगाउनका लागि शुभसाइत रहेको पञ्चाङ्ग निर्णायक समितिले जनाएको छ।
*****************************************************************************
मातृशक्ति दुर्गाभवानीको पूजागरी समस्त आसुरी वा दानवी शक्तिको पराजय र दैवी शक्तिको अविर्भाव चाहने हामी नेपाली संस्कृतिका अनुरागीहरूका लागि विजया दशमी वा दशैँले अति ठूलो महत्व राख्छ । समस्त नेपाल , दार्जिलिङ, सिक्किम, आसाम, देहरादून, वर्मा र संसारभर छरिएर रहेका आप्रवासी नेपालीहरूको सांस्कृतिक एवं धार्मिक ऐक्यवद्दताको पर्व दशैँले हामीलाई एउटा मालामा उनेको छ । संसारभर छरिएर पनि आफ्नै मातृभूमि र पैतृक थलोको सदैव उन्नति र प्रगति चाहने मनहरूको पवित्र कामनाले नेपालभूमिको अस्मिता इतिहासको सूवर्ण पानाहरूमा सुरक्षित हुनसकेको हो । जुनसुकै धर्म, संस्कृति र परिचय अवलम्बन गरेर स्थानियतामा समाहित भएपनि 'यो मन त नेपाली हो' भन्ने सन्धानले बाँधिएका हामीहरू नेपाली मात्रको महान चाड विजया दशमी वा दशैँको शुभकामना मार्फत एकाकार होऔँ । शुभ दशैँ !
शुभ विजया दशमी २०६६ विक्रम सम्वत् !





September 24, 2009

शुभकामना

झुल्कियोस दैलो दैलोमा अध्यारो चिरी ज्योति
धेरै भो खुशी निभेको आउ उषा लाली पोती

पसिना माग्ने माटो रगतको छिटामा रम्दैन
श्रम र शिप कदर भए फल्छ यही मोती

सदभाबको बाताले आस्थाको छानो कसम
झरी छेकिन्छ कहाँ आर्काको छातामा ओती

भोक किन्न सकिन्न चौरासी बेन्जन भए नी
अंऋत हुन्छ बरु पसिनाले कमाको रोटी

खुशीको जमरा पलाओस हर नेपाली मनमा
अटल होस शान्ति बिबेक देउ सरस्वोती

September 19, 2009

रमाईलो दशैं खुशी कि पिडा?

आयो दशै ढोल बजाइ गयो दशैं रिण बोकाइ। आउन पनि दशैं ढोल नै बजाएर आउंछ। जब दशै नजिकन्छ ठुला साना,धनी गरिब सबैको अनुहारमा एक प्रकारको चमक आउंछ। आखिर बर्षभरी गरेको दू:ख सबै बिर्सेर रमाउने बेला पनि त यही हो। आफन्त हुन या झगडिया मित्रबर्ग, सबै दशैंको शुभकामनामा बाधिन्छन।

जब बिस्तारै चिसो बढ्छ,धानका बालाहरु पहेंला हुन्छन र एक किसिमको बतासले गाला चुम्छ,बाताबरण मात्रै हैन मन पनि दशैंमय बन्दछ। अनि पिंगमा हुइकिने,आफन्तसंग भेटीने, नया कपडा पहिरिने,मिठो मसिनो खाने आदी कल्पनाले यो मन त्यसै चंगा भइसकेको हुन्छ। एक जना मात्र हो र सबै जना नै खुसी,एक ठाउं मात्र हो र जताततै रमाईलो, कस्ले बनायो होला यस्तो गज्जबको चाड? दशैंको कल्पना गर्दा यो तन त्यसै उफ्रिन्छ अब मनको त कुरै नगरौं। मन त कांहा हो कांहा, समालेर सकिसाध्य छैन।

कसैलाइ खुसीको बम्पर उपाहार पर्छ भने यही दशैमा नै पर्छ। तोते बोली देखी अहिले सम्मको सबै खुसी एकै पटक ल्याउंछ दशैंले। बर्षै पिच्छे आउने दशैंले अहिलेको मात्र होइन पोहोर परार सालको पनि खुसी समेटेर ल्याउंछ। यस्तो खुशीमा बर्षै भरीको सबै दु:ख भुल्न पाउंदा त्यो भन्दा बम्पर उपाहार के पर्नुपर्यो?

घरमै बसेकालाइ घर सिंगार पटारको चटारो,घर भन्दा अली पर बसेकालाइ कुम्लो काम्लो पोको पारेर बस,प्लेनको टिकट समातेर स-परिबार घर फर्किन र आफन्तजन भेट्ने रन्को, यो नापेर नापी साध्य छैन। दशै आउन एक महिना अघी देखी फेशबुक टिका र जमराले छाएको थियो। कतीले त फोटोमै घर जाने प्लेन र खसी बोका उपाहार दिएका थिए। केटा केटी देखी बुढा पाका,घर पसल देखी इन्टेरनट सबै दशैंमय भएका छन।

यसरी बाताबरण उल्लासमय भएको बेलामा बिभिन्न कारणबस शहरकै कोठामा अल्झिएका या अरबको तातो मरुभूमीमा दशैंको न्यानोपन लिन बाध्य मन भने पक्कै बोझिलो भएका होलान। जापान,बेलायत,अष्ट्रेलिया,अमेरिका आदीका नेपाली मनहरु दशैंको आशिर्बाद फोनबाट थाप्दा पक्कै पनि आंखा रसाउने होलान। दू:ख त देशमा मात्र होइन बिदेशमा पनि त्यती नै छ। बर्षै भरिको दू:ख स्वदेशकाले दशैंमा बिर्सदां बिदेशीनेको दू:ख दशैंमा झन बल्झिएर आउंछ। दशैं जस्तो चाडमा बिदेशमा लाटेकोसेरो जस्तै धुमधुम्ती बस्दा आंफू बरिपरिका झिलीमिली बत्ती पनि जुनकिरी जस्तै धमिला लाग्दछन, बिदेशको चमक धमक त बेकारको रबाफ रैछ भनेर बल्ल चेत खुल्दछ।

बाताबरण जस्तै होस,समय दशैंको हो। हामी जे जस्तो अबस्थामा हौंउ,यो महान चहाड धुमधामले मनाउन पर्दछ। सके आफन्त नसके नेपाली दाजुभाइ दिदीबहिनी मिलेर भए पनि बर्षभरीको दू:ख भूलेर यसपालीको दशैं सदाजसो रमाइलो गरी मनाउनुहोला। बिजया दशमी २०६६ को संपूर्ण दौंतरी मित्रबर्गहरुलाइ मंगलमय शुभकामना। स्वदेश,बिदेशमा बस्ने सबै दौंतरी मित्रबर्गहरुले दशैंको शूभकामना यही पोस्टमा साटासाट गर्नुहोला।


August 22, 2009

तीजको मंगलमय शुभकामना !

आदरणीय विश्‍वभर छरिएर रहनुभएका नेपाली दिदीबहिनी, आमा तथा चेलीबेटीहरू,
नेपाली महिलाहरूको महान चाड: आज दरखाने दिन, भोलि तीज पर्सी ऋषिपञ्चमीको
उपलक्ष्यमा तपाईँहरूको सुख, समृद्दि, आरोग्यता एवं दीर्घ जीवनका लागि भगवान
पशुपतीनाथले सहस्र आशीर्वाद अनवरत कृपादृष्टि प्रदान गरिरहून् भन्ने हार्दिक मंगलमय शुभकामना !


August 19, 2009

सन्दर्भ : कुशे औँसी, बाबुको मुख हेर्ने दिन र मोती जयन्ति

 

भोलि अर्थात अमावश्या तिथि भदौ ४ गते २०६६ साल ( २० अगस्त २००९ साल) , नेपाली परम्परा अनुसार तीन वटा सन्दर्भहरूको महत्वपूर्ण दिन हो ।

नेपाली हिन्दू परम्परा अनुसार यो दिन कुशे औँसी हो । हिन्दू पूजापाठ र पवित्रता विधिमा कुशको ठूलो महत्व छ । कुश घाँसको एउटा प्रकार भएपनि, हिन्दू मान्यतामा यसलाई वर्षको एकपटक यही दिनको सन्दर्भ पारेर मात्र काट्न वा वितरण गर्न सकिन्छ। पुरेत्याईँ पेशाका ब्राम्हणहरूले,आ-आफ्ना यजमानहरू कहाँ गएर यो दिन बिहानै कुश लगेर छोडिदिने चलन छ । यही सुकेको अवस्थामा रहेको कुशलाई वर्षभरि हुने पूजापाठ र अन्य शुभकार्यमा प्रयोग गर्नु पर्ने भएकाले,यो दिनमा यसको संग्रह गरेर घरघरमा राख्ने हिन्दू परम्परा रहेको छ । यो दिन कुश संकलन नभएका घरमा भने पूजापाठ पर्दा ब्राम्हण स्वयंले आफ्नो घरबाट यजमानकहाँ पुर्‍याइदिने पनि गर्दछन् । अनि, कुशे औँसीलाई नेपाली गाउँघर र शहरमा पनि विशेषत: तीज पर्वको वास्तविक शुरूवात भएको रूपमा लिइने गर्छ । तीजको दरखाने दिन र भोलिपल्टको तीज व्रत पर्वका लागि चेलीबेटीहरूलाई उनीहरूका घर घर गएर माईत ल्याउन निम्ताउने चलनमा कुशे औँसीको आगमनले शिघ्रताको आभास थप्छ । यो नेपाली सामाजिक परम्परामा चाडवाडहरूको शुरूवातको संकेत द्योतक पनि हो ।

भोलिको दिनलाई बाबुको मुख हेर्ने दिनको रूपमा पनि नेपालमा मान्ने परम्परा छ । आफ्ना स्वर्गे भैसकेका पितालाई छोराछोरीहरूले , पवित्र तीर्थस्थलहरूमा गएर पितृतर्पण वा श्राद्ध गरी पितृभक्तिको श्रद्धा दर्शाउने गर्छन् , भोलिको दिनमा । जीवित पिताहरूलाई नया वस्त्र , फूलमाला, नगद वा गहना अर्पण गरी पूजा गरी आशीर्वाद लिने कार्यहरू गर्दै यो दिनको सन्दर्भलाई महत्वसाथ लिइएको पनि पाइन्छ । आफ्नो जन्म, पालनपोषण र सफलतामा योगदान गर्ने माता पिताको महान कार्यप्रति कृतज्ञता अर्पण गर्न कम्तिमा पनि वर्षमा छुट्टाछुट्टै एक एक दिन श्रद्धाभक्तिले गरिने यस्ता कार्यहरूले हाम्रो महान परम्पराप्रति हामीलाई गौरवशाली बन्न सम्झाउँछन् ।

नेपाली भाषा साहित्य कला र राष्ट्रियताको मोहमा हुरुक्क हुनेहरूका लागि भोलिको दिन नेपाली साहित्यका युवाकवि मोतीराम भट्टको जन्मजयन्ति पनि हो ।वि. सं १९२३ भदौ औँसीको दिनमा काठमाण्डौको भोसीको टोलमा जन्मेर ३० वर्षकै कलिलो उमेर वि सं १९५३ को उही भदौको कुशे औँसीका दिन स्वर्गीय हुने मोतीराम भट्ट नेपाली साहित्य आकाशका एउटा जाज्वल्यमान उज्जवल नक्षत्र हुन् ।श्रृंगारिक रसका कविता, समस्या पूर्ति र गजलहरूको लेखनमा आजपर्यन्त नेपालीमा मोतीरामलाई उछिन्ने हैसियत कसैको बनेको छैन। उनको जीवनको अर्को महत्वपूर्ण योगदान थियो: बिर्सिएका आदिकवि भानुभक्तलाई नेपालीहरूको समक्ष ल्याएर चिनाउनु र उनलाई आदिकविको स्थानमा पुर्‍याउनु । भनिन्छ , मोतीराम भट्टले भानुभक्तलाई प्रचारमा ल्याउन र उनको नेपाली साहित्यप्रतिको योगदानको खोजी नगरिदिएको भए,आज भानुभक्तलाई सायदै कसैले स्मरण गरिरहेको हुन्थ्यो। आफ्नो तीस वर्षे जीवनमा पनि क्मलपना न गर्न नसकिने संख्यामा उच्च कोटिका कृतिहरू: मनोद्वेग प्रवाह, पञ्चक प्रपञ्च र तीजको कथा, पिकदूत, गजेन्द्र मोक्ष, गफास्टक, उषचरित्र, भ्रमरगीत, कमलभ्रमर र अनेकौँ फूटकर कविता, गीत र गजलहरू जस्ता साहित्यिक कृति दिएर जाने कवि मोतीराम भट्टको योगदान नेपाली साहित्य संसारमा अतुलनीय छ। नेपाली साहित्यको गजल विधाका उनी पिता नै मानिन्छन्।  कवि मोतीराम भट्टलाई अंग्रेजी साहित्यका यस्तै कलिलो उमेरमा स्वर्गे भएका पुरोधा कवि स्रष्टाहरू: जोन किट्स र पिबी शेलीको उच्च स्थानमा राखेर बुझकी साहित्यानुरागी नेपाली आस्वादकहरूले लिने गरेको पाइन्छ । यस्ता महान नेपाली कविप्रति यो अवसरमा हार्दिक भावपूर्ण श्रद्दाञ्जली !!!



August 12, 2009

आज श्रीकृष्णजन्माष्टमी:


यदायदाहि धर्मस्य ग्लानिर्भवति भारत:
अभ्युत्थानं Sधर्मस्य तदात्मानां सृजम्म्हम्
। - भगवद्गीता

आज २०६६ साल श्रावण २९ गते ( तदनुसार १३ अगष्ट २००९ ) विश्वभरका , अझ विशेष रूपमा नेपाल र भारतका, हिन्दू धर्मावलम्बीहरूका लागि महत्वपूर्ण धार्मिक पर्व कृष्णाष्टमी हो । यो पर्वलाई ‘गोकुलाष्टमी’ , ‘जन्माष्टमी’ वा ‘ श्रीकृष्णाष्टमी’ पनि भन्ने चलन छ । द्वापर युगमा, श्रावण कृष्ण पक्षको अष्टमी तीथिको मध्य रातमा भगवान श्रीकृष्णको जन्म भएको विश्वास छ ।

कंस , शिसुपाल , जरासन्ध, पुतना , वकासुर आदि जस्ता मायावी दैत्यहरूको दवदवा बढेर , संसार संत्रस्त हुन थालेपछि देवताहरूको अनुरोधमा सज्जनहरूको संरक्षण र दुर्जनहरूको विनाश गर्न भनी भगवान विष्णुले वासुदेव र देवकीको ८ औँ गर्भबाट कंसको आफ्नै भाञ्जाको रूपमा जन्म अवतार लिनुभएको हिन्दू विश्वास रहिआएको छ । कठिन परिस्थितिमा जेलभित्र जन्मिएर , आफ्ना सानिमा र आफन्तहरूको रेखदेखमा राक्षसी कुदृष्टिबाट जोगिँदै जोगाउँदै हुर्काइएका भगवान कृष्णका वाल्यकालका अद्भूत सौर्य र पराक्रमहरू बिभिन्न पुराणहरू , महाभारत र कृष्ण चरित्र जस्ता ग्रन्थहरूमा महत्वका साथ वर्णित छन् । पछि , दानवहरूको संहार गरिसकेपछि, महाभारतको युद्धमा समेत आफ्ना प्रिय सखा पाण्डव र विशेषत: अर्जुनको साथ लडेर अत्याचारी कौरवलाई हराउन मद्दत गरी , श्रीकृष्ण गीता जस्तो अमृत सन्देशले भरिएको भगवद्वचनको संग्रह समेत हामीलाई भगवान श्रीकृष्णले दिएर जानुभएको विश्वास छ ।

यिनै विश्वासका आधारमा असत्य र पापाचार माथि विजय पाउन भगवान कृष्णले जन्म लिनुभएको पवित्र सन्दर्भलाई व्रत, उपवास र उल्लासका साथ मनाउन दिनभर भक्तजनहरूले व्रत वा उपवास बसेर मठ-मन्दीर वा घरमा पूजापाठ गरी मध्यरातमा , श्रीकृष्णको जन्मसंगै यो पर्वको कार्यक्रम विसर्जन गर्ने चलन रहिआएको छ । कतिपय स्थानका पूजाविधिहरूमा पूजामा नाटक वा रूपकलाई पनि साथसाथ अगाडि बढाएर मध्यरातको पूजाबीच ‘झूला’ वा ‘कोर्को’ मा भगवान श्रीकृष्णलाई जन्माइसकेपछि मात्र विधिवत् रूपमा पूजाको विसर्जन गरी यो व्रतको विधिलाई समापन गर्ने चलन छ ।

हाम्रो नेपालमा पनि आजको दिन पाटनको श्रीकृष्ण मन्दीरमा भव्य पूजाको आयोजना गर्ने चलन छ भने , नेपालका लगभग सबैजसो भगवान विष्णु, कृष्ण, नारायणका मन्दीरहरूमा तथा व्रतालु घरघरमा दिनभर भक्तजनहरूले व्रत पारायणमा रही भगवद्भक्ति र पूजापाठमा दिन अर्पण गर्ने चलन छ । नेपाल र भारतभरि व्रत, पूजा , रथयात्रा र झाँकीहरूको आयोजना गरी धूमधाम रूपमा मनाइने यो एउटा महत्वपूर्ण पर्व हो र मथुरा, वृन्दावन र द्वारका यस उद्देस्यका लागि पवित्र तीर्थ धामहरू हुन । उपलक्ष्यमा विश्वभरका र विशेषत: नेपाली हिन्दू धर्मावलम्बीहरूमा श्रीकृष्णजन्माष्टमीको हार्दिक मंगलमय शुभकामना !

परिशिष्ट ( कमेण्टबाट):

श्रीकृष्णको अन्त्यको कथा केही विस्तारमा जाँदा यस्तो छ:

त्रेता युगमा रामले आफ्ना मीत सुग्रीबलाई सहयोग गर्न सुग्रीबको दाजू बालिलाई मारे । बालीका छोरा अंगद ,आजीवन आफ्ना पिताका हत्यारा रामका सेवक रहेर लंकाको लडाईँमा समेत सहयोगी मात्र बनेनन् बरू जीवन नै रामको सेवामा समर्पित रहे । सेवाबाट खुशी भएका रामले अंगदलाई आशीर्वाद माग्न भने र अंगदले आफ्नो पिताको हत्यारा स्वयं 'राम' लाई मार्न पाऊँ भनेर मागे । रामले अंगदको यो इच्छा पूरा गरिदिँदै भने ' द्वापर युगमा म कृष्ण भएर जन्मिनेछु र तिमी व्यधा भएर मलाई मारेर पितृ हत्याको बदला लिन सक्नेछौ'। यही वचन पूरा गर्न द्वापर युगको अन्त्यतिर समग्र कौरव पाण्डव र यदुवंशीय आफन्तको विनासपछि उदास बनेका कृष्ण, एउटा चौतारीमा विश्राम लिँदै आफ्नो वैकुण्ठ फिर्ताको कुरा सोच्दै थिए । उनको खुट्टाको हल्लिरहेको बुढी औँलालाई चरिरहेको मृगको कान ठानेर , धनुष चलाएर उक्त व्यधाले घाइते बनाए । पछि व्यधा आएपछि कृष्णले आफ्नो र व्यधाको कथा व्यधालाई स्मरण गराउँदै देह त्याग गरे । तर , त्यो तीर जसको टुप्पोमा विष भरिएको थियो , त्यसले खुट्टाको बुढी औँलामा लागेर कृष्णको देह त्याग हुनुपर्ने कारणको कथा भने अलग छ ।

कृष्ण रोमाण्टिक मात्र थिए त ?

वास्तवमा अज्ञानतावश पनि कृष्णलाई रोमाण्टिक हिरोको रूपमा बुझ्ने गरिएको कुरा साँचो हो । पौराणिक एवं हिन्दू विश्वास अनुसार कृष्णका १६१०८ श्रीमति थिए भन्ने पाइन्छ । राधा, रुक्मीणी, सत्यभामा र जाम्बवती लगायतका ८ वटा कृष्णका पटरानीहरू मध्येका धेरै जसो सुन्दरीहरू श्रीकृष्णको सौन्दर्य र पराक्रमबाट मोहनी नै लागे झैँ गरी उनलाई नै पति पाउने इच्छाले आशक्त थिए र ती मध्ये राधासंग स्वयं श्रीकृष्णको प्रेम प्रसंग रहेको कुरा ग्रन्थहरूमा उल्लेख छ । रूक्मीणीलाई उनको इच्छा बिरुद्ध उनको दाजु रुक्मीले जबर्जस्ति शाल्वसंग बिहे गराइदिन खोज्दा , उद्दार गरिएको थियो र उनले आँफूले जहिले पनि कृष्णलाई मात्र पतिको रूपमा सोचेको भनी कृष्णलाई अपनाइन । आफ्ना पटरानी मध्ये केहीलाई तिनका आफन्तहरूले जबर्जस्ति अरू दानवसंग बिहे गराइ दिन खोज्दा , उद्दार गर्ने क्रममा ती कन्याहरू लाई आँफैले स्वीकार गर्नु परेको स्थिति पनि कृष्णको जीवनमा रहेको देखिन्छ ।

त्यति बेलाको भारतीय उपमहाद्विपको समाज व्यवस्था अनुसार , सम्भवत: सबैभन्दा पराक्रमी ठानिएका राजकुमार वा वीरहरूले ,कुनै राजदरवारमा राजकन्याहरूको स्वयम्वर घोषणा गरिएपछि आँफूलाई धनुर्विद्या र शस्त्रास्त्र परिचालन कौशलमा सबैभन्दा विशिष्ट साबित गरी प्रमाणित गर्नु पर्थ्यो र यसो नगर्नु कायरता ठहर्थ्यो । जहाँसम्म १६१०० पत्निको प्रसंग छ, यो विषयमा धेरै मान्छेहरू कुरा नबुझी बोल्ने गरेको मैले पाएको छु ।

यो कथा यस्तो छ:

जरासन्ध नामको डरलाग्दो अत्याचारी दानव थियो। उसको कैदमा संसारभरबाट उसले राम्री ठानेका केटीहरूलाई जबर्जस्ति अपहरण गरेर वा गर्न लगाएर थुनेको थियो । यो डरलाग्दो दानवसंग कृष्णको २ पटक युद्ध भएर पनि उसको अन्त्य हुन सकिरहेको थिएन किनभने ,जरासन्धको मृत्यू कृष्णको नभएर भीमसेनको हातबाट हुनु उसको कालगतिमा थियो। अन्तमा, एक दिन भीमसेन, अर्जुन र कृष्ण गएर जरासन्धलाई भीमसेनसंग युद्ध लड्न ललकार दिए । २७ दिन घमासान युद्धमा नतिजा नआए पछि २८ औँ दिनमा भीमसेन थाक्दै गए । तर जरासन्धको जाँघमा ( लोइन) उसको कमजोडी छ भन्ने थाहा पाएका कृष्णले , एउटा घाँसको त्यान्द्रो टिपेर त्यसलाई बीचबाट चिरेर देखाए । यसको संकेत बुझेका भीमले , जरासन्धलाई उसका दुइटा खुट्टा फट्टाएर च्यातेर मार्न सके ।

यसरी जरासन्धको अन्त्य त भयो , तर जरासन्धको कैदबाट मुक्त गरिएका १६१०० महिलाहरूले कृष्णलाई समस्या खडा गरे । उनीहरूले भने “ हामी जरासन्धको कैदमा थुनिएर उसको नियन्त्रणमा थियौँ र हाम्रो पालन पोषणको जिम्मा उसको थियो । तर अब, हामीलाई स्वतन्त्र भयौ भन्दैमा ,हाम्रो समाजले हामीलाई अपनाउने छैन र हाम्रो जाने ठाऊँ कहाँ छ ? कृष्ण, कि त हामीलाई अपनाउनुस् र हाम्रो जिम्मेवारी उठाउनुस् हैनभने हामीलाई जरासन्धको कैदबाट मुक्त गरेर तपाईँले अझै ठूलो विपत्तिमा उभ्याइदिनुभएको छ” । यस्तो परिस्थितिमा , ती सबै १६१०० कैदी महिलाहरूलाई श्रीकृष्णले स्वीकार गरी उनीहरूको पालनपोषण, ऐश आराम र आवश्यकताको जिम्मेवारी स्वीकार गरेको वर्णन धार्मिक ग्रन्थहरूमा पाइन्छ । त्यो मात्र हैन , सामाजिक अवगाल र अपहेलनाबाट जोगाउन , कृष्णले यी सबै महिलाहरूलाई आफ्नो पत्निको मान्यता दिए ता कि अपहरित भएका र आफ्ना परिवारले समेत राक्षसी डरका कारण आफ्नो भनी स्वीकार गर्न नसकेका यी असहाय महिलाले एउटा विश्वविजयी पुरुषको संरक्षण पाउन सके । तत्कालीन समाजको चरित्र अनुसार एउटा प्रभावशाली पुरुषको पत्नि बनेका उनीहरूलाई समाजले हेप्न पनि पाएन वा सकेन होला ।

तर पनि गोपलावंशी कृष्णका प्रेम प्रसंगहरू र गोकुलका गोप एवं गोपिनीहरूसंग का आत्मीय प्रेम र शृङ्गारिक रास लिलाका प्रसंगहरू चर्चित छन् यिनको वर्णन पनि विस्तारमा गरिएको पाइन्छ ग्रन्थहरूमा । कृष्णको जीवनको यो पाटो अत्यन्त विशाल र विषद छ र पनि यो नै सबै भने हैन । एउटा कठीन जीवनका विविधता र जटिलता बीचमा, कृष्ण अनुयायीहरूले पनि उनका समग्र वा पृथक पृथक रूपहरू मध्ये एउटा वा सबै पक्षलाई पूजा गरेका हुन्छन् । यस्ता प्रेम, संलाप, बाँसुरी वादन, क्रिडाहरू र रोमाञ्चको प्रदर्शन कृष्णको जीवनको वाल्यकाल र युवा अवस्थामा नै भएका छन् भने युवा अवस्था पछिका कृष्ण बढी कुटनीति, राजनीति, शान्ति र युद्धका प्रसंगमा संलग्न फेला पर्छन्। कृष्णका व्यक्तित्वमा रहेका अनेकौँ पक्षहरू मध्ये 'भक्तियोग' का अनुयायीहरू ( जस्तै मीरा, सूरदास ) आदिहरूले यही प्रेममय कृष्णको आराधना गर्ने गर्छन भने , कर्मयोग र गीताका अनुयायीहरूले 'कर्मण्यैवधिकारेस्तु मा फलेषू कदाचन:' ( Action is your duty, reward is not your concern' भन्ने गीताको सार वाक्यांसलाई आदर्शको रूपमा अवलम्बन गर्छन् ।

हाम्रो अहिलेको समाजशास्त्रीय र राजनीतिक व्यख्याले यो मिथकीय कुराको सत्यलाई निरूपण गरेर तर लाग्ने कुरा हैन , तर पौराणिक आख्यान र किंवदन्तीमा जीवीत वर्णनहरूलाई पनि तिनको पूर्णतामा हेर्यो भने क्रमवद्दता र क्रमसंगति नपाइने हैन । धर्म, पुराण वा मिथक विज्ञान हैनन यहाँ वर्णित कुरालाई कहिले कथा, कहिले विम्व वा प्रतीकको रूपमा बुझ्दै त्यहाँ निहित दर्शन, लक्षणा र व्यञ्जनालाई बुझ्यो भने केही न केही काम लाग्ने कुरा फेला पर्न सक्छ । धर्म र आस्थालाई empirical truth को कसीले सत्य साबित गर्न सकिन्न , यो त केवल मान्छेको विश्वासमा जीवित वा नीर्जीव बनेको हुन्छ । राजनीतिक विचार वा अन्य दर्शनको औचित्यता पनि तिनका विश्वासीहरूलाई मात्र रहने आग्रही सत्य हुन्, सापेक्ष सत्य जस्तो । निरपेक्ष वा पूर्ण सत्य स्वयं पनि सायद एउटा मिथ नै होला । अहिलेलाई यत्ति ।


April 25, 2009

आफ्नो आमालाइ सम्झिनुहोस

मातातिर्थ औंसीको अवसरमा स्वदेश, बिदेशमा रहेता पनि आफ्ना आफ्ना आमाहरुलाइ यसै ब्लग मार्फत सम्झना गर्नुहोस।
शुभ आमा दिन