प्रेम पाएमात्र पढाइ सप्रन्छ

‘मान्छेलाई बाँच्नका लागि एकचिम्टी बल, एकचिम्टी आधार र एकचिम्टी प्रेम चाहिन्छ,’ आदिकवि भानुभक्तको यो भनाइजस्तै मानिसमा उर्जा सञ्चारको काम प्रेमलेमात्र सम्भव छ ।
उर्जा मानिसमा लागि नभइ नहुने चिज हो । आफैँभित्र रहेको शक्ति प्रयोग गर्न पनि हामीलाई विशेष प्रकारको उर्जाले काम गर्नुपर्छ नत्र हामी आफैँमा रहेको शक्ति र आफैँलाई चिन्न सक्दैनौँ । हामी आफूमा भएको क्षमता आफैँ पत्ता लगाउने अवस्थामा नपुगुन्जेल हाम्रो क्षमताको मुल्याङ्कन अरूले गरिदिनुपर्छ । हामीभित्रको उर्जा अरूले देखाइदिनुपर्छ । कवि भूपी शेरचनले भनेजस्तो भएका छौ हामी ।
....हामी आफूखुसी कहिल्यै मिल्न नसक्ने
कसैले मिलाइदिनुपर्ने,
हामी आफूखुसी कहिल्यै छुट्टिन नसक्ने 
कसैले छुटाइदिनुपर्ने...

सपनाको राजधानी र गजलको माहौल

यात्री शेखर

फोटो राखेर सुतेपछि सिरानीमा सपनी देखिनँ नभन्नु ।

मनको बलेँसीमा कुल्चिएर पनि आँगन टेकिन नभन्नु ।

हो तिमीले दिएकी छ्यौ, मैले पिएको छु मर्म तिम्रो,

दुई शबद कोरेर दिइ सके पछि चिठ्ठी लेखिँन नभन्नु ।

उनका यी शेरको निक्कै तारिफ भयो एउटा गजलमय जमघटमा । झापा, मोरङ्ग, सुनसरीमात्र हैन काठमाण्डौ देखिका गजलकार भेला भएका थिए शनिबार इटहरीमा । त्यही माहौलमा हो सिताराम सुचारुका यी गजल शेरको तारिफ भएको । सुचारुको गजल संग्रह सपनाको राजधानी विमोचनको बाहनामा भएको जमघट गजलमा गतिलो जम्यो ।

तिमीले पठाको चिठ्ठीमा खाम थिएन ।

कुनै पनि हरफमा मेरो नाम थिएन ।

कस्तो लेख्छौ प्रमी, खै कस्तो लेख्छौ,

तिमीले लेखेको शब्दको कुनै काम थिएन् ।

यस्तै यस्तै

कतै मायाका शेरहरु कतै राष्ट्रियताका भावहरु अनि कतै विकृति र विसंगती बिरुद्धका प्रहार केही जिवनका मुल्यहरु समेटेका शेरले भरिपुर्ण सपनाको राजधानी विमोचन कार्यक्रममा पनि यस्तै गजलहरु वाचन भए अरुबाट । काठमाण्डौको ब्यस्ततामा बिरामीका कथा ब्याथासंग परिचित डा निरज भट्टराईको यो अभिब्यक्तिले तिनै भावनालाई मलजल पुर्याउँछ ः

सिङ्गै आकाश पिँजडामा राख, चरा रमाउदैन ।

चराले आकाश हैन, पिँजडा मन पराउदैन ।

जस्ले यो गीत सुनेको छ त्या बहिरो भएको छ, तैपनि यो गीत नसुनी यहाँ कोही निदाउँदैन ।

भर्खरै सकिएको राष्ट्रिय कविता महोत्सवमा तेस्रो भएका बाबु त्रिपाठी र राबत दुवै उत्तिके जमे इटहरीको कार्यक्रममा बाबु त्रिपाठीले आफ्नो गजल सुनाए यसरी

बाढी घुम्दै आयो अरु केही गरेन् ।

सबथोक बगायो अरु केही गरेन् ।

मेरो घरमा आएर चराले पनि,

आफ्नो घर बनायो अरु केही गरेन् ।

काठमाण्डौबाट आएका मनोज न्यौपानेका गजल पनि उत्तिकै दमदार थिए । यता मोरङ्ग सुनसरी र झापाका गजलकार झन

के कम हुन्थे र जे वी थुलुङ्गको गजल गयक साजन राइले गाए, सिताराम सुचारुको गजल सुजाता विष्टले गाइन उसैगरी । टिका अत्रेय, तीला लेकाली, पुनम अधिकारी, इश्वर लम्सालले आफ्ना

गजल सुनाए स्वरको जादु देखाउदै सबैको भन लोभ्याएर ।

कार्यक्रमको अर्को रमाइलो थियो हेमन यात्रीको सञ्चालन । उनले बा आमाले खाएको रक्सी लागेको देखि जिव्रो लटपटिने कुरा झिकेर उपस्थितहरुलाई हसाइ रहे हसाइ रहे । सर्जकको रचनामा उनले दिने प्रतिक्रियाले पनि हाँस्न बाध्य पाथ्र्यो कुनै वेला । त्यसैमा रमाइलो थपियो अर्को । कवि कृष्णभुष्ण बलले गाए जेवी थुलुङ्गको गजल साजन राइ जसरीने त्यसवेला सबै जना चकित भए बलको स्वर सुनेर ।

विरेश राई, कृष्णउदाशी, एकराज दोसाँध, हेमसागर तिम्सिना, करुणा राईका गजलले पनि वा वाही पाए । मिश्र बैजयन्तीले सपनाको राजधानीलाई गरेको टिप्पणीमा सबै एकमत भएका थिए । उनको प्रस्तुतीलाई सबैले मन पराएको आभाष पाउन कसैलाई गाह्रो भएन किनकी उपस्थित सबैले त्यो मन पराएका थिए ।

अन्त्यमा बरिष्ठ गजलकार ज्ञानुवाकर पौडेल र कवि मनु मन्जिलका प्रस्तुती कायृक्रमका लागि बढी बजनदार बने साहित्य र गजल पारखीका लागि उनिहरुले गजल र कविताको विशिष्टता प्रष्ट्याए उदाहरण सहित । इटहरी नगरपालीकाको सास्कृतिक भवनमा भएको कार्यक्रममा चार घण्टा वितेको पत्तो नपाउदै सकियो कार्यक्रम तर पनि अझै धेरै गजलकारहरु आफ्ना सिर्जना सुनाउन नपाएर बिच्कीए भन्दै थिए कार्यक्रम सञ्चालक हेमन ।

गजल, सम्मान र जुही

यात्री शेखर

शितको थोपा थोपामा रम्ने घाम हो गजल

सुन्यो की मन चञ्चल हुने नाम हो गजल ।

संगत त्यसै गरेका हैनन गालिब मोतीले ,

नपिउदै मात लगाइदिने जाम हो गजल ।

प्राज्ञ बुंद रानाले गजलको परिभाषा गजलमै गरे । गजलको विशेषता गजलमै सुनाए र गजलको महिमा गजलमै गाए । आफु गजलकार बन्नुको यथार्थ पनि गजलबाटै प्रष्ट पारे ।

विराटनगरमा शनिबार गजलमय जमघट भयो । नेपाली गजलका हस्ति रानादेखि भर्खरै गजलमा कलम चलाउन थालेका नवयुवासम्मले गजल सुनाए । दाह्री समेत सेताम्य भएका झापाली साहित्यकार केशव आचार्यले मायाले गर्ने तमासा ग

जलमा ब्यक्त गरे

मायामा अनेक अनेक हुन्छ ।

साँच्चै पो त उदेक उदेक हुन्छ ।

संसारको रीत नै यस्तो छ की,

प्रायः मायामा थुनछेक हुन्छ ।

जुही साहित्यिक त्रैमासिक पत्रिका चन्द्रगढी झापा र मोतीराम राष्ट्रिय साहित्य प्रतिष्ठान विराटनगरले आयोजना गरेको कार्यक्रममा सम्मानितहुने हरुलेमात्र गजल सुनाउन पाए र भ्याए । गजल सुनाउने रहर बोकेर आएका धेरै इच्छा भने अधुरै रह्यो ।

तिमी बाँच्दा तिमीसगै बाँच्ने हजार—हजार हुन्छन् ।

तिमी मर्दा हुन्छौ एक्लै नाच्ने हजार—हजार हुन्छन् ।

कहाँ हुन्छ फक्रेपछि नझरेको फूलको कथा,

तर फुलिदि न्छ फूल भाँच्ने हजार—हजार हुन्छन् ।

जुही गजल रत्नबाट सम्मानित विवश बलिभद्र कोइरालाले जीवनलाई यसरी नै परिभाषित गरे गजलमा । कोइरालासगै जुही गजल रत्नबाट सम्मानित भए गजलकारहरु केशव आचार्य, वीरेश राई, प्रकाश आङ्देम्बे, आरती पोखरेल, रोमा निरौला, दीपक सुवेदी, सुमित्रा वाङ्देल चेली, टीका आत्रेय पनि । उनिहरु सबैले गजल सुनाउने मौका पाए पुर्वका साहित्यकारहरुको त्यो बृहत भेलामा ।

सुनिरहँ जास्तो लाग्छ सधै उनका कुरा ।

एकान्तमा एक्लै गर्छु तारा जुनका कुरा ।

रोमा निरौलाले मायाको भाव व्यक्त गरिन गजलका शेरहरुमा यसरी नै । झापा

मोरङं र सुनसरीका दजनौ साहित्यकार भेला भएको कार्यक्रममा जुही त्रैमासिकले वरिष्ठ गजलकार बुँद रानालाई जुही गजल शिरो

मणि सम्मानबाट सम्मानित गर्यो । सम्मानका क्रममा भाषाशास्त्री बालकृष्ण पोखरेलले रानालाई लगाउनु पर्ने सम्मानको टोपी आफै लगाएर मञ्चमा बसेपछि माहौल रमाइलो बनेको थियो । उनले आफ्नो टोपीमा माथी त्यो टोपी लगाएका थिए । उनको टाउकामा दुईवटा टोपी भएको थियो ।

अरु सम्मानित व्यक्तिहरुलाई कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि प्राज्ञ बुँद राना, प्राज्ञ तथा वरिष्ठ कवि कृष्णभूषण बल, भाषाशास्त्री बालकृष्ण पोखरेल, प्राज्ञ अनिरुद्ध तिम्सिना, जुही पत्रिकाका सम्पादक चूडामणि रेग्मीलगायतले संयुक्त रुपमा सम्मान गरेका थिए ।

कार्यक्रममा गजलकार मधु पोखरेल विशेषाङ्क जुहीको समेत लोकार्पण गरिएको थियो । विशेषाङ्कमा गजलकार मधु पोखरेलका विषयमा विभिन्न स्रष्टाहरुले लेखेका रचना तथा लेखहरु समावेश गरिएको छ । कार्यक्रममा वरिष्ठ पत्रकार कोशराज रेग्मी, बुँद राना, प्रा.डा. टंक न्यौपाने, प्राज्ञ कृष्णभूषण बल, मधु पोखरेल, ज्योति जंगल, गण्डकीपुत्र, मिश्र वैजयन्ती, केदार आचार्यलगायतले सम्मानित व्यक्तिहरुलाई शुभकामना दिएका थिए ।