December 10, 2007

सक्यो भने भारतले मलाई हटाउँछ


यो समाचार अलि पुरानो भैसक्यो, अनि अत्यन्त संवेदनशील हुदां हुदैं पनि केही कारणले ओझेलमा पर्‍यो ।


प्रसंग हाम्रा देशका राष्ट्र प्रमुख समेत रहेका प्रधानमन्त्रीको यौटा वक्तव्यको हो । त्यसो त हाम्रा नेताहरुको वक्तव्य र भाषणको जिम्मा उनिहरु स्वयंले पनि कहिल्यै लिदैनन् र आज बोलेको कुराको भोलिपल्ट ठाडो खण्डन वा बिरोध गर्न कहिल्यै पछि पर्दैनन् ।


हाम्रा नैतीकताहिन नेताकोलागी यो कुनै नौलो कुरा हुदैंन, अझ हामिकहाँ त बोली सकेको कुरा फिर्ता लिने सुबिधा पनि उपलब्ध छ, त्यसैले न त नेताहरु सोच बिचार गरी बोल्छन न त जनताहरुनै त्यसलाई मनन गरेर सुन्छन् ।


तर केहि समय अघी प्रधानमन्त्रीबाट अभिव्यक्त केहि वाक्याशहरुले भने कुनै पनि स्वतन्त्र नेपालीको स्वाभिमानमा पक्कै धक्का लाग्छ ।


जनआस्था मा प्रकाशीत उक्त समाचार अनलाईनमा हेर्न यहाँ किल्क गर्नुहोस ।


समष्टिमा खबर यस्तो छ :



बालुवाटारमा आफ्ना निजी सचिवहरु, डाक्टरहरु र अरु पारिवारिक सदस्यहरुसमेत रहेको जमघटमा कोइरालाले भारतले आफूलाई विश्वास गर्न छाडी एमाले महासचिव माधवकुमार नेपाललाई विश्वास गर्न थालेको बताउनुभएछ ।


साथै उहाले अझ प्रष्ट पार्दै “मलाई अब भारतले उसले भनेको नमान्ने लिष्टमा राखिसक्यो” अनि अन्तमा “सक्यो भने भारतले मलाई हटाउँछ” समेत भन्नुभएछ


यसो त नेपालको राजनीतिमा भारतको प्रतक्ष हस्तक्षप र दबदबा रहेको कुरा कसेमा छिपेको छैन र यसै ब्लगमा समेत यो ब्लगरले यसबारेमा यौटा सानो ब्लग लेखीसकेको छ ।


सायद प्रधानमन्त्रीले आफूलाई एकदम हक्की वा खुला छु भन्ने देखाउन सो कुरा बताउनु भयो होला तर यो बक्तव्यले हाम्रा प्रधानमन्त्री खुला हैन हालसम्म भारतकै ईशारामा नाचीरहेको प्रष्ट पारेको छ।


कुरा एकदमै सरल छ उहाँकै शब्दमा भन्ने हो भने पनि : “मलाई अब भारतले उसले भनेको नमान्ने लिष्टमा राखिसक्यो”, मतलब यसभन्दा अघी सम्म वहाँ पनि “भारतले भनेको मान्ने हरुको लिष्टमा हुनुहुन्थ्यो” ।


यौटा स्वतन्त्र देशका प्रधानमन्त्री अर्को यौटा “धम्मरधुस” देशले भनेको मान्ने लिष्टमा हुनुले के देखाउँछ त ? । भन्नै लाज लाग्ने र सोच्दै ग्लानि हुने । देशको प्रधानमन्त्रीको त यो हविगत छ भने हामीले कसरी आफूलाई स्वतन्त्र राष्ट्रको सार्बभौमसम्पन्न नागरीक भन्ने ।


“सक्यो भने भारतले मलाई हटाउँछ” भन्ने अन्तिम वाक्य पढदा कुनै पनि स्वाभिमानी नेपालीको शिर निहुरिएको हुनुपर्छ ।


वालीग मताधिकारको आधारमा देशको नेता र राष्ट्र प्रमुख समेत चुन्न पाउने नेपालीको जनताको सार्बभौमीक अधिकारको ठाडो खील्ली उडाउने यो वाक्यले हाम्रो नागरीक अधीकार के छ हैन हाम्रो अस्तित्वनै के छ भन्ने प्रश्न चिन्ह खडा गरेको छ ।


नेपालको प्रधानमन्त्री भारतले हटाउने वा थमाउने गर्छ भने हामि को त? प्रधानमन्त्री स्वयं कठपुतली भए जनता झन के त?


सक्यो भने भारतले मलाई हटाउँछ भन्ने प्रधानमन्त्रीको अभिव्यक्ती पक्कै पनि त्यसै आएको छैन, पक्कै पनि यस भन्दा पहिले त्यस्तो खेल धेरै चोटि भैसकेको होला र हाम्रा प्रधानमन्त्री पनि कैयौ पटक त्यसमा खेलाडिको रुपमा सामेल भैसक्नु भएको होला। भनिन्छ नि सर्पले मात्रै सर्पका खुट्टा देख्छन, यो खेलमा धेरे पारगंत भएकाले मात्रै प्रधानमन्त्रीले त्यस्तो सम्भाब्य “भविश्यवाणी” गर्नु भएको होला ।


जे होस सम्पूर्ण नेपालीले थाहा पाएर पनि थाहा नपाएझै गरि बसेको यौटा कटू यथार्थको प्रधानमन्त्री स्वयंले पुष्टी गरीदिनु भएको छ । यसकालागी वहालाई “धन्यवाद्” दिनै पर्छ । अबका दिनमा कसैले हाम्रो सरकार भारतले बनाउँछ र बिघटन गर्छ भन्नेमा कुनै भ्रम नपाले हुन्छ ।


अन्तमा प्रधानमन्त्रीलाई यौटा आग्रह पनि । उमेरको उत्तरार्धमा पुगी यो अबस्थामा आउँदा तपाई के कति कारणले “भारतले भनेको नमान्ने लिष्टमा” पर्नु भयो त्यो त मलाई थाहा छैन तर तपाई आफ्नो स्वार्थको त्याग गरेर साँच्चै र सधैकालागी “भारतले भनेको नमान्ने लिष्टमा ” बस्न सक्नु भयो भने जिवनको उत्तरार्धमा यो पक्कै पनि यौटा सम्मानजनक र आदर योग्य काम हुनेछ ।



बन्द गर टिउसनहरु

हेल्लो, दाई बोल्नुभाको, उता बाट आवाज आयो बहिनीको। हो म नेपलियन, मैले उत्तर फर्काए, निकैबेर भला कुसारी भयो । केही बेर को गन्थन पछी टिउसन जान ढिला हुन्छ ऐले राख्छु भन्दै थीइ, मैले सोधिहाले, "होइन Mastersमा पनि टुयुसन् पढ्छन् र ? मेरो छ्यौमा बसेका T.U पढेका एक जना दाइ बोली हाले, Mastersमा त पढ्छन् टिउसन। म त वाल्ल परे। एकै छिन आफ्नो मास्टर्स् पढ्दा ल्याबमा सुतेको याद आयो। दिमाग त हो, यसको बेगलाइ कस्ले रोक्ने , गाउको पनि याद आयो। S.L.C ताका ट्युस्न पढ्नेको लहर नै हुन्थ्यो। घरमा त कर गर्दै थिए, मलाइ ट्युसन जानै मन लागेन, घरमै बसेर पढ्न थाले।एक दुइ दिन पो आराम सग पढ्न पाइयो त्यस पछि त घरको डिउटि सुरु भैहल्यो नि। अली अली काम् धेरै पढाइ, यसरी नै बित्थे ति दिनहरु। बिहान पराल, दिउसो कुडो, अनी फेरी पराल, बेला बेलामा गोबर सोहोर्ने, येस्तै थियो मेरो पढाइ पछिको रुटिन।प्राय काम घर वरिपरि भए पनि पानी लिन भने १५-२० मिनेट खर्चिनु पर्थ्यो। हिउदको समय, सुकेको पधेरो, पानि भर्न भने बिजोग नै थियो।मेरो भन्दा भन्दा कन्त बिजोग त उमा दिदीको थियो। बिहानै ७ बजे जान्थिन । गणित र अङ्रेजीको टिउसन पढेर भात भेटाउन आउदा चाँही दिउसोको एक नै बज्थ्यो। उकालो बाटो, भोको पेट, पढाइको बोझ, सबैलाइ सितलो पार्थिन चितेपानी पधेराको पानीले। माघको परिक्षा, आसारमा रिजल्ट, बाढीले कसैको माया गरेन। गाउमा S.L.C दिने १७ जना मद्दे १३ जना पुन अर्को साल कुर्नु पर्ने भयो। उमा दिदीको भोक, तिर्खा,दुख सबै बगरमा परिणत भयो। हाम्रो घरमा खुशी,उनको घरमा दुख, एक किसिमको नरमाइलो थियो त्यो क्षण। फेल हुनेहरु अर्को साल कुर्नु बाहेक केही उपाए थिएन।तर गाउमा फेल हुनु समान्य नै थियो। ४-५ पटक् S.L.C दिने थुप्रै थिए।
अहिले आएर सोच्छु, कस्तो परिक्षा होला फेल मात्रै हुने ? कमजोरी त चारै तिर बाट भाको होला । तर नियमित पढाइ पछी समय र पैसा खर्चिदा पनि हाता लाग्यो सुन्य हुनु, बिधार्थीलाइ चाही ठुलो अन्याय भएकै हो। परिक्षामा तगडा, कम्जोर सबै खाले हुन्छन तर ट्युसनको जलपले परिक्षा उतार्नु प्रमाण पत्र बोकेका बेरोज्गार जन्माउनु मात्र हो कि जस्तो लाग्छ।पढ्ने, पढाउने तरिकामा सम्सोधन गरेर कम्जोर र तगडा बिधार्थिबिच् समायोजन गराउदै सबैले बुझ्ने,बुझाउने र कम्लाग्ने गतिलो शिक्षा दिदा कसो होला?


December 8, 2007

माओबादीहरुलाई सिद्ध्याई दिऊँ न त, सकिन्छ?

यहाँ ब्लग लेख्ने लगभग सबै साथीहरु माओबादीहरुलाई मन पराउनु हुन्न र चर्को आलोचना गर्नु हुन्छ। मेरा लगभग सबै साथीहरु पनि माओबादी बिरोधी छन र म आँफै पनि माओबादीको समर्थक् वा उनीहरु प्रति समर्थक वा सहानुभूती राख्ने मान्छे होइन।माओबादका बितेका १२ बर्षको युद्धमा नेपाल र नेपालीहरुले जती दु:ख पाए, त्यसको पीडा अरुलाई भन्दा मलाई पक्कै कम छैन। एउटी सात बर्षीय बालिकालाई बस भित्र जलायर मारिएको,क्रियापुत्रीहरुलाई क्रिया बसिरहेकै ठाँउमा गोली हानिएको,एक् शिक्षकलाई हात बांधेर निर्मम् हत्या गरिएको, चितवनको माडीमा चालिसौं निर्दोष जनतालाई खरानी पारिएको, यस्ता घटनाहरुको जति नै आलोचना गरे पनि कम् हुन्छ। हजारौं, लाखौ मानिसहरु प्रभावित भए, बिस्थापित भए, आफन्त, नातागोताहरु गुमाए। देश एउटा असफल् राष्ट्र तिर उन्मुख भयो। उध्योग धन्दा, उत्पादन बिकास कार्यहरुहरु ठप्प भए।माओबादी युद्धबाट देशलाई मुक्त तुल्याउन अनेक उध्यम गरियो। राजाद्वारा प्रत्यक्ष शासन थालिनु पुर्ब पनि सन्कटकाल घोषणा गरी सेना परिचालन भएकै हो। वार्ता पनि गरे। भएन, दलहरु असफल् भए, म अब आफै अघि सर्छु भनेर राजा स्वयंले शासन हातमा लिएर माओबादीहरुको युद्ध दबाउन पनि कोशीस् गरे र राजा पनि असफल् भए। यस्तो अवस्था रह्यो, न माओबादीले युद्ध जितेर सत्तामा पुग्न सक्थ्यो न सरकार उनीहरुलाई तह लगाउन सक्थ्यो, अर्थात देश एउटा अनिस्चितताको शिकार बन्यो। यो सबैले देखेको भोगेको कुरा हो। माओबादीलाई युद्ध रोकी शान्तीपुर्ण राजनीतिमा आउन रास्ट्रिय, अन्तरष्ट्रिय दबाब बढ्दै गयो र उनीहरु पनि सायद् युद्धबाट दिक्क भए।दलहरुले पनि तपाईहरुले चाहेको कुरो शान्तीपुर्ण रुपमा नै प्राप्त हुन्छ, हतियार् बिसाउनुस् भनेर आश्वस्त पारे र फलस्वरुप् दिल्लीमा १२ बूंदे सहमती भयो। र राजशाही शासन् ढल्यो, शान्ती सम्झौतामा हस्ताक्षर् भयो, माओबादीहरु संसदमा आए, सरकार बन्यो, अन्तरीम् सम्बिधान् जारी भयो र एक् प्रकारले देशले अब एउटा गति लिन्छ कि भन्ने भयो तर अहिले फेरि अन्धकारको कालो बादल् फैलिराखेको छ। दलहरुबिच् परस्परमा अविश्वास बढ्दैन् गैरहेको छ। अहिले स्थिति यस्तो हुंदैछ, माओबादीहरुको चर्को आलोचना हुंदैछ। माओबादीहरु दरबारबाट परिचालित, संबिधान सभा बिरोधी आदिको रुपमा उनीहरुलाई चित्रित गरिदैछ। सुजाताहरु जस्ता माओबादी सहभागी नभए पनि चुनाव हुन पर्छ भन्न थालेका छन् र सबै भन्दा माओबादीका उग्र बिरोधमा चरम भ्रस्टाचारी खुम बहादुर, गोविन्द राज जोशी, गच्चदारहरु जस्तो लागेकाछन् र नेका नेत्रित्वलाई माओबादीसंग "नझुक्न" अर्थात सहमतीमा नआउन दबाब दिईरहेका छन्। माओबादीहरुलाई शान्ति प्रक्रियामा ल्याउन प्रभावकारी भूमीका खेल्ने क्रि प्र सिटौलाको राजीनामा मागिन्छ। भोली माओबादीहरु फेरि जंगल् पसे भने के हुन्छ भन्ने कुरो को हेक्का यिनीहरुलाई छैन।माओबादीको क्रियाकलाप गलत भैरहेको छ र जरुर आलोचना गर्नै पर्छ तर आलोचनाको हद् त्यति हुनुहुंदैन जसले उनीहरुलाई निरास तुल्याओस र फेरि जंगल् लखेटोस।माओबादीहरुको सबै माग पुरा गरेर लम्पसार पर्नु पर्छ भन्ने पनि छैन, त्यसको लागि ब्यापक वार्ता, सहमतीको प्रयास र नागरिक समाज, बुद्धीजीविहरुको प्रयोग् गरेर दबाब परिचालन् गर्नु पर्छ र माओबादीलाई मनाउन पर्छ।
होइन माओबादी बिल्कुलै गलत हुन, यिनीहरु कहिले शान्ती प्रक्रियामा आउदै आंदैनन् र यिनीहरुलाई बिश्वास गर्न सकिदैन भन्ने हो भने त्यसको ओखती के हो त? यिनीहरुलाई निमिट्यान्न पारिदिऊँ न त, सकिन्छ? होइन सकिन्न भन्ने हो भने माओबादीलाई शान्ती प्रक्रियाबाट बिच्काउने काम किन गर्ने? किन एकतमासले उनीहरुको बिरोध् मात्र गरिरहने?
यदि हामीलाई शान्ती चाहीएको छ भने, बिरोधको भाषा बोल्न छोडेर सहमतीको भाषा बोलौ।समस्याको होइन समाधानको भाषा बोलौ। खाली घ्रीणा, द्वेष र बिग्रह मच्चाउने भाषा नबोलौं। सकिदैन, बोल्दै नबोलौं।


December 6, 2007

खास्टो ओढेको बिरालोले म्याऊ गर्‍यो कामरेड

एकपल्ट सुन्ने गरिन्थ्यो माओवादीका नेताहरू निर्मलनिवाससंग अनन्य सम्बन्धमा छन् । यो कुराको आरोप रामचन्द्र पौडेलदेखि रविन्द्र श्रेष्ठ सम्मले भनि नै रहेका थिए र छन् । राजा विरन्द्रसंगको माओवादीको कार्यगत एकताको रट माओवादी स्वयंले गर्व गरिरहको विषय नै हो । एकताका दरबारको कालो भेडा मानिएर दरबारबाट मिल्काइएका धिरेन्द्र शाह र चिठ्टी आदानप्रदानको रहस्य पनि माओवादीले आँफै खोलेका हुन् । उनीहरूले जाजाजानी हामी दरबारको नजिक छौँ है भन्दै अरूलाई आफ्नो ठूलोपन देखाउन यसो गरे कि उनीहरूका नेताको लरबरे जिब्रोले गति छाडेर यसो बएको थियो तिनैले जानून , तर यस्तै घटना मार्फत माओवादीबारेमा बुझ्न चाहने मान्छेहरूले धेरै कुरा बुझ्न पाएकै हुन । अतिवादीहरू कहीँ न कहीँ गएर गति छाड्दै एक ठाउँमा थुप्रिन्छन बुझियो । फ्याउराहरू ब्वाँसाको छाल ओढेर आएपनि र जति संगठित र हिंस्रक बने पनि एकमुष्ट आकासतर्फ फर्केर हुण्डरी रुन्छन् रुन्छन् , बेला आएपछि । अहिले त्यही भएको छ ।
तर माओवादीको गनतन्त्रे कट्टू छर्लङ्ग देखिने गरी फुस्के पनि , तिनले संसदबाट गणतन्त्र घोषणा नहुञ्जेल संविधानसभाको चुनाब हुन दिन्नौँ भनिरहेनछन् । किनभने थोरै बुझकीहरूले यो कुराको माओवादी नियत बुझे पनि तिनीहरूको आफ्नै मगज धोइएको झुण्डलाई ‘ हामी जस्तो गणतन्त्रवादी कोही छैन, यो त हामीलाई फँसाउने दुश्मनहरूको चाला हो’ भन्दै कुतर्कले मगज फेरि धुन गाह्रो पर्ने कुरो नै छैन । अर्को तर्फ बहुसंख्यक जनतालाई पनि यो माओवादीको चाल त्यति छर्लङ्ग नदेखिन सक्छ किनभने संचार र सूचनाको पहूँच त्यहाँ सर्वसुलभ छैन । माओवादीलाई राम्ररी थाहा छ , यो अहिलेको संसद संसद नभएर एउटा सर्वपक्षिय भेला हो र यो भेलाले केही गर्न सक्दै सक्दैन । जति ठूला निर्णय लिए पनि यो भेलारूपी मेलाले गर्ने गणतन्त्रको घोषणालाई संसारका कुनै मुलुकले वैध रूपमा स्वीकार गर्ने कुरा हुनेछैन भन्ने कुरामा उनीहरू ढुक्क छन् । यसैले संसदबाट गणतन्त्र घोषणा हुनैपर्छ नत्र संविधानसभा हुन दिन्नौँ भन्ने उनीहरूको जिरहरूपी ढुङ्गाले दुईटा चरा एकैचोटी मार्न तल्लीन थियो माओवादी । यसरी बाह्य रूपमा ऊ घोर गणतन्त्रवादी बनेको छ र त्यो भ्रम अनपढ जनता र दिमाग धोइएका कार्यकर्ता बीच बाँड्न सफल छ एकातिर भने अर्कोतर्फ संविधानसभाको निर्वाचन कदापि हुनै नदिने र यही एक्लो वैध माध्यमबाट गणतन्त्रमा जाने विश्वमान्य वैधानिक मार्गमा एम्बुस थापेर ऊ राजतन्त्रको बलीयो रक्षाकवच बन्ने गहन अभिभारामा जुटेको जुटै छ ।
तैपनि मान्छेले बुझेको तर भन्न गाह्रो मानिरहेको यो कटुसत्यको कट्टु खोलिदिएर कामरेड प्रचण्डले लाज ढाक्न सकेनन् , थै थै कामरेड । खास्टो ओढेको बिरालोले म्याउ गरी छाड्यो चित्र बहादुर कामरेड !


राजावादी र माउवादी हाइ हाई गणतन्त्रवादीलाई वाइ वाई

राहुल भाइको लेखमा "माउवादी" सधै गणतन्त्र विरोधी एव राजावादीको नजिकको भनि पढेकै हु । मेरो व्यक्तिगत विचार पनि माउवादी दरवारवाट जन्माइएको सन्तान हो भन्ने थियो । इतिहासमा उग्र कम्युनिष्टको खोल ओढेकाहरुले राजदरवार प्रति देखाएको वफादारीलाई नेपालीले जानेका नै हुन । पिताको शोक परेको वेलामा पनि माकुनेलाई पदको लोभ थिएन भन्ने कुरा अव पुरानो रहेन । दरवार हत्या काण्डमा माउवादीले सहयोग गरेका आरोप लागेका नै हुन । नया राजालाई कम्युनिष्ट नेताले दाम चढाइका नै हुन ।

०४६ सालको जन आन्दोलन सफल भएको आम सभामा गिरिजा वावुले पंचको पनि जित भनेको कुरालाइ लिएर सभामा हंगामा भएको थियो । पुन गिरिजा वावुले सेरोमेनियल किगको कुरा ल्याउदा देश हल्लियो । कार्यगत एकता र शान्ती प्रकृयाको लागि मुल धारमा माउवादीलाई ल्याए भनि कांग्रेसले गर्व गर्नु निर्रथक छ। किनकी यो त माउवादीको गन्तव्य नै थियो । जंगलमा लडाकु धेरै दिन टिक्न नसक्ने अवस्था र ठुलो योजनालाई सतहमा ल्याउन यो शान्तीको कुरा अगाडी ल्याउने पर्ुव निधारित कार्यतालिका नै हुन ।केवल यसको रगमचंमा काग्रेस अगाडी आएको हो ।

दास्रो जन आन्दोलन पश्चात वाइसियलले आम नेपालीलाइ चलाइकै हो ।काभेमा वोक्सी आरोपमा महिलालाई पिटेकै हो । काठमाण्डौ मा फोहरको राजनिती गरेकै हो । उल्फाका ेसदस्यलाई प्रहरी मा वुझाएकै हो । चन्दा असुलस्ीलाई तीव्र वनाएकै हो । प्रचण्डले "७ चोटी" भारतिय राजदुतावासमा चियापना गरेकै होला । माउवादीको युद्धको वेलामा आधार इलाका भारत वनेकै हो अनि र भारतको मद्धत लिएकै हो ।
जेष्ठको चुनाव त हुन सकेन मंसिरको चुनाव गर्न नदिनु को कारण अव सवैले वुझेको छ। माउवादी अध्यक्ष प्रचण्डको अभिव्यक्ती तेसको प्रमाण हो । अव राजाले माउवादीलाई साथ लिएका होइन भनि भन्न सक्ने आधार वाकी रहेन
मगध राज्यको धनानन्दलाइ हटाउन विष्णुगुप्तसंग कुटिल राजनिती ज्ञान थियो तर नेपालमा नेता भन्दा अरु संग कुटिल राजनैतिक ज्ञान छ भन्ने मेरो निष्कर्षछ । विष्ण्ु गुप्तले धनानन्दलाइलाइ मात्र हटाएन मगधको आन्तरिक सत्रुलार्इ पनि समाप्त पारेका नै हुन । तर नेपाल मा अव तेस्रो जन आन्दोलन मा लाग्ने नारा राजावादी र माउवादी हाइ हाई गणतन्त्र वादीलाई वाइ वाई हुने कुरामा दुविधा छैन । किनकी नेपालको धनानन्द नेपालको विष्णुगुप्त भन्दा चलाख छन अनि पाउरोस नरेसलाई कसरी साथ लिनु पर्छ भन्ने यहाको धनानन्दले जानेको छ ।


December 5, 2007

Hidden Motive Behind Philanthropy

By Gazaraj
These days I am enjoying some kind of free time, and using it by browsing all the news sites around the world mostly originated in my country, neighboring countries and country where I am living at present.
I have been hearing about these rumor for quite a while but it came to my notice strongly when I had a chance of going through a show in CBS network which portrait a school of thought of providing a laptop to underprivileged child somewhere in the remote third world countries. While watching the show I was thinking about the very topic and different thought for and against the proposed idea.
Some of the good thoughts behind this slogan are to provide the opportunity of using technology to the underprivileged child at tender age. The pilot project conducted in some remote place in Cambodia suggest the use of laptop in their school increase the number of students and it even suggest that the most popular word among those kids is Google.
I was always skeptical and always remain so until some one provides me the clear answer to some of the question raised in my mind.
My first question was; is it necessary?
When I try to think about it, I don’t get any suitable answer why it is necessary to introduce the laptop or any technological gadgets at tender age. We have been following the same educational stream for thousands of years where book is the center of attraction. which is cheap, easily transferable, can be stored and have life period of hundred of years but I could not exactly say the same about the laptop.
My second question was; will it be successful?
The odd against the success of this project is very high, lets think about a remote place in Nepal (Jumla ? ), where there is no access to electricity; what would a child do even we provide him the laptop? Further more when I think about a laptop it has a life span of few years so what would a child do if it gets broken? Does he get a new one or he had to learn to live without it.
It is equally possible that the laptop would end up in the laps of sons and daughters of officer in charge rather than the child in remote since it has been the paradigm of all the projects in Nepal I am more than certain that it will end up like this.
My third question is against the so called philanthropy.
In my deep thought I always try to look for the different objective why somebody is doing this. I even doubt the motive behind this philanthropy and personally think it is only to make people of third world their salve (a technological slave). The reason behind this is if I get a chance to use a laptop at tender age I will be so much used to with that I will have to live my whole life using it so if I invest little now I will get a customer in making. Secondly we the people of third world due to our relation with soil we are very realistic, our teaching methodology makes our brain a keen specimen and it tend to function very well without the help of any gadget, due to that fact western world are now afraid of our brain. There are evidences of their adventure to brain wash people by intriguing in our culture but due to deep rooted in our cultural belief they have had little success.
Now government in the developed world in a desperate situation are urging people to study science and math but due to the facts that they are introduced to use of technological gadgets their ability to use their brain is decreasing. Further more foreseeing that they will loose the control in hold of technology in future they start this propaganda of making the mind of third world people dull by introducing these gadgets at tender age. Our child could never compete with people of developed world on use of technology as we always lag a good 20 to 30 years behind them.
My last question is concerning the technological dumping site.
When I go through the internet I found that the specification of these laptop is below 500 Mhz Processor and 256 MB ram we all know that due to rapid increase in processing speed beyond 1GB ram and so on so many computer are remaining idle we also know that due to strong environmental concern they could not dump it or it is very costly to dump it so it may be the motive of the company itself to use the third world country for dumping these computers in the name of philanthropy. Where, they don’t have to oblige to any environmental pact to take certain measure before dumping them.
In my concluding remarks I would like to urge people to think about the hidden motives behind the name of philanthropy and try to save our children from being the test specimen of this developed world.


December 4, 2007

कामरेडको बौखलाहटमा बन्धक बनेको देश

'राष्ट्रवादीसहितको एकता आवश्यक'
कान्तिपुर संवाददाता
काठमाडौं, मंसिर १८ - माओवादी अध्यक्ष प्रचण्डले राजनीतिक गतिरोध टुंग्याउन संसद्वादी, आफ्नो पार्टी र 'राजाको वरपर रहेका राष्ट्रवादी' बीच नया“ एकता गर्नुपर्ने बताएका छन् -------------------------

डिसेम्बर ५ तारिख २००७ का दिन कान्तिपुरमा प्रकाशित माथिको समाचारले कसैको ध्यान खिच्न सफल भयो वा भएन मलाई थाहा छैन तर मलाई के विश्वास छ भने नेपाली राजनीतिमा थोरै पनि चासो राख्ने चेतनशिल नेपालीले यो अनुमान अवश्य गरिसकेको हुनुपर्छ कि माओवादी शान्तिपूर्ण राजनीतिमा प्रवेश गर्ने यो मोडमा आइपुग्दा पूर्ण रूपमा तिलमिलाएको छ, दिशाबिहीन छ र किंकर्तव्यबिमुढताको परिबन्दमा नराम्रो गरी रलमलिएको छ । यसका नेता नै प्रष्ट छैनन् कि उनीहरूले भन्ने गरेको यो महान क्रान्तिको गन्तव्य कता गएर रोकिने हो अनि यो महान क्रान्तिकारी सोचको गर्भमा कस्तो खालको मुसल हुर्किरहेको छ । एकातिर गणतन्त्र घोषणा नगरी अगाडि नबढ्ने अर्कोतिर राजावादीहरू अति राष्ट्रवादी भएकाले तिनीसंग सहकार्य पनि गर्दै अगाडि बढ्ने यस्तो उत्कृष्ट एवं महान सोच बोकेका अति महान कामरेड प्रचण्डका मुखराविन्दबाट प्रकट भएको यो नया उद्घोषले के गूल खिलाउने हो आगामी दिनमा बुझिनक्नु छ ! हरेक कुराको पछि दिइने अर्को पुनर्व्याख्या जस्तै , यो भनाइले पनि अवश्य धेरै अपेक्षा कामरेडबाट राखिरहनेछ स्यमुएल बेकेटको “वेटिङ फर गोडो” जस्तै ।


माथिको समाचारको पेटबोलिमा अरू पनि थुप्रै कुराहरू छन् । जस्तो कि कामरेड प्रचण्डले भनेका छन् “ १) ठूला मिडिया हाउसहरूले’ माओवादीको यो नीतिलाई सहयोग गर्दिनुपर्छ, २) गिरिजाले चुनाब गराउने भनेर ज्ञानेन्द्र शैलिको चुनाब चाहेका छन् , खासमा चुनाब केही पनि हैन ३) पत्रकारको भेषमा जासूस र सुराकीहरू छन् तिनलाई चिन्नु पर्छ ४) माओवादी स्वतन्त्र प्रेसलाई सम्मान गर्छ , तपाइँहरू डराउनु पर्दैन” ५) राजावादी पनि चुनाबमा जान पाउनुपर्छ आदि आदि । स्वतन्त्र प्रेसले आयोजना गरेको कार्यक्रममा प्रेस स्वतन्त्रताका पक्षमा कुरा गर्दिनु पर्ने तर आफ्नो आलोचना वा बिरोध गर्ने मिडिया हाउस र पत्रकार समेतको के बिजोग बनाइदिएका छौँ भनेर त्यो सन्देश पनि प्रवाहित गरेर थर्कमान पार्ने चुनौति प्रेस जगतलाई दिनै पर्ने अवस्थामा रहेका कामरेडका बोलीमा अन्तरनिहित यो बिरोधाभास देखिनु नौलो कुरा ठान्नै भएन । यसो त माओवादीले युद्द बिराम गरी शान्तिपूर्ण राजनीतितर्फ अगाडि बढ्न खोजेको गत डेढ वर्षका अवधिमा माओवादी पार्टी र यसका शिर्ष नेता कामरेड प्रचण्ड के भन्छा वा दावा गर्छन र उसका कार्यकर्ता र नेताहरू समेत के गरिरहन्छन् बुझ्न कुनै माथापच्चि गरिरहन पर्दैन । अनि यो दावा र व्यवहार बीचको परिहास कति ताज्जूब पार्ने खालको छ भनिरहन पनि पर्दैन । अहिले माओवादी का अण्टसण्ट कुराले मह जोडी र नेपाली हास्य कालकारहरूको बजार खोसिएको छ भन्नुमा कुनै अत्युक्ति छैन , किनभने जनतालाई जति दु:ख दिएका छन वाइसिएलले र माओवादीले, त्यति नै बेलाबखतका हास्य कृत्यले भरपूर मनोरञ्जन पनि दिएका छन जनतालाई यिनका नेताले । एउटै कुरा प्रष्ट छ यी बीचमा कि यिनीहरू कतै प्रष्ट छैनन् ।

राजावादी पनि चुनाबमा जान पाउनुपर्छ भन्ने कुरा ठीक छ । जान दिऊँ सबैलाई तर यसलाई जान दिने र उसलाई जान नदिने खटनपटन कामरेड र कामरेडको पार्टीले गर्ने अधिकार छ कि छैन लोकतन्त्रमा त्यो हेक्का राखौँ । केही वर्ष अघि अष्ट्रेलियालीले बेलायती रानीलाई राष्ट्रप्रमुख मानिरहने कि नमान्ने भन्ने बारेमा जनमत संग्रह गरे अनि क्यानडाको केबेक प्रान्तले क्यानडेली संघबाट छुट्टिएर स्वतन्त्र देश बन्ने कि नबन्ने बारेमा जनमतमा गएर परीक्षित बन्यो भने कतिपय युरोपेली राष्ट्रहरूले युरोपेली एकल मुद्रा चलाउने वा नचलाउने देखि अन्य कतिपय मुद्दामा जनमतमा गएर निर्नय लिएका उदाहरण हामी सामू छन् ।

नेपालमा हाल कायम रहेको कथित संसद कुनै जनमतले कायम भएको संसद पनि हैन र यसलाई जनताका निर्णयहरू आँफै जान्ने भएर लिन पाउने कुनै अधिकार छँदैछैन । यस्तोमा मुलुक , मुलुकको राजनैतिक एवं संवैधानिक व्यवस्था सम्बन्धी जुनसुकै निर्णय लिने अधिकार जनतालाई मात्र छ भन्ने कुरा सबैले बुझिदिए र तदनूसार व्यवहार गर्दिए नेपाली लोकतन्त्रको गाडि आफ्नै पटरीमा चल्न गाह्रो पर्दैनथ्यो । लोकतन्त्रको परिभाषा आँफूले चाहेको अर्थ‍मा अरूउपर थोपर्न चाहने जोरजुलुमवादी प्रवृत्तिमा आँफूहरू कहाँनेर उभिएका छौँ भन्ने स्व-मूल्यांकन गर्न नसक्ने किच्चडहरूले कुनै कुराको दावा गर्नु वा उपदेश पेल्नुले कुनै कुरामा तात्विक भिन्नता कहिल्यै देखापर्नेछैन । जबसम्म लोकतन्त्रको विश्वमान्य नियम र व्यवहारलाई आँफैले अपनाउन सकिन्न, कुरा गरेर कुरा कुरा कै दु:ख मात्र भइरहने हो , देश ठगिइरहन्छ मात्रै ।
अनि माओवादी सेनालाई नेपाली सेनामा एडजस्टमेण्ट नगरेसम्म हुँदैहुन्न भन्ने माओवादी नया अत्तोका बारेमा पनि यत्ति भन्नुपर्छ कि “कामरेड , यी तपाईँले दिक्षित पारेका ठिटा ठिटीहरूमा नेपाली सेना बन्ने कुनै गुण छँदैछैन ,बरू यिनलाई बेलैमा निशस्त्र पारेर चुनाबमा आफ्नो प्रचार प्रसार कार्यकर्ताका रूपमा प्रयोग गर्नुस, किनभने यी तपाईँकै लागि मर्न मार्न तयार बनाइएका त हुन नि ! कारण यिनीसंग एउटा पार्टीको कामगर्ने संकृण चरित्रमात्र छ राष्ट्रिय चरित्र पटक्कै छैन” ।

अत: बल र हतियारको दम्भ त्यागौँ र जनताको शरणमा जाऔँ । मनलागे जनताले शरण दिनेछन् । यो बौखलाहटको प्रलापबाट देश र जनतालई त्राण दिऔँ ।


Fun like a Bandit


I am travelling away from my place however this morning I had a little time to go around nepali news. As usual, I made a glance at Kantipur Headlines. Wow! What is that? Just see the markup. Most of them are political news. Remaining news are about death and rape. Leave the death and rape news, its Nepalese fate and news paper agenda to sell paper. But look all those political news. Parties deadlock continues, parliament cannot proclaim republic, CA polls impossible etc. etc. Then what is possible?
Our country is in a trouble. Not doubt. Are we in the trouble due to one problem or many problems? If you ask moist, they would say we are in problem due to king. If you ask Congress, they would say maoists are the cause of problem. If you ask UML, it would be hard to guess since they are unclear and you might get vague answer or their answer might change after 24 hrs. Other small parties, lets not blame them because they have very little contribution to this instability. Please don’t count these small radical groups like Madhesi Mukti Morcha, they are mentally strong due to huge success of Maoist. Lets focus back to the problem. King, these days we don’t even have the impression that he has an existence. Maoist, they are in the parliament. So where is the source of problem? If you look at above news mark-up, it clearly answers every party is the source of the problem. Either they are trying to show their importance because they are not important or this moment is really fun time for them. But they are the one who screwed up. I think they are having fun time these days. They can get parliament without people's vote, they can be in government without people's mandate. They can change whatever they want. But believe me; these changes are just like changing a wrapper of a chocolate. Inside chocolate is same. Why Middle Marsyangdi is not completed after a half decade? Why country is being run without elected government for a half decade? Don’t say king messed up for some time. Does any remember immediate response after Sher Bahadur was sacked for the first time? Anyone can google back to that time and look at the news, they were confined in their own spaces but they never spoke for Sher Bahadur's government. They think their turn would come after him. In fact that was the people elected government. Why don’t they back up the old parliament and old government. Most faces are same from the present parliament except maoists. They can give the mandate to run new election. Or present government can run a new election. Why are they just stuck with CA poll which never gonna happen?
Is old constitution is so bad that we cannot change it? See you can change everything whatever you want, they proved themselves in this new parliament. So what is the deal with Constitution Assembly? Infact they don’t want to come towards people. I think coming towards people is more investment and less profit. Also it is a risky business. Everyone has to invest and only one can get benefit. I think if we reserve 5 seats from each voting area, they would come because there will be no fear to loose. So they will run this country forever because neither there is election nor there is law and order. YCL is equally legitimate like police force. Child never likes to grow up because there wont be so much fun after they grow up. Samething happened with our political force. Why they want to go to election since they are having fun like a bandit?


December 3, 2007

रक्त चन्दन!

रक्त चन्दन बारे केही शब्दहरु मलाई नि खर्चिन मन लाग्यो। पहिलो कुरा त रक्त चन्दन कहाँबाट आउछ भन्ने कुरा। भारतको कर्नाटक र तमिलनाडु राज्य बीचकि जङलमा पाइने ब्रिक्ष हो रक्त चन्दन्। बिरप्पनको आतंक तिनै रक्त चन्दनको आडमा दुइ तिन दशक चले।

कर्णाटक देखि नेपालको सीमा सम्म को दूरी मेरो अन्दाजमा २ हजार माइल भन्दा बढी होला। भारतमा पनि अबैध ठहरिएको चन्दन ट्रक का ट्रक हजारौं माइल कसरी आए?लौ जसरी आए नि आए रे। नेपालको सीमा प्रबेश पछि पनि ४-५ सय किलोमिटर तय गर्नु पर्छ। ३००० किमि त सजिलै पार् गर्नेलाई ५ सय किमि के भो र, त्यो पनि पार गरे रे। जाने त अर्को दुष्ट छिमेकी मुलुक मै हो।

तस्करीलाई सिधै बिना न्यायिक प्रक्रिया म्रित्यु दण्ड दिने मुलुकको हजारौं किमि यात्रा कसरी तय हुन्छ? सोचनिय कुरा छ।नेपाल र भारतका प्रहरी, प्रशासन, र तिनलाई संरक्षण दिने नेता हरु भ्रष्ट छन् रे कुरा प्रष्ट छ पनि।जनताका मसिहा, गरिब र सर्बहाराका आदर्श कम्युनिष्ट मुलुकमा नै ती तस्करिएको चन्दन यति सहजै ग्रहण हुन्छ त? तातोपानी भंसारमा समातिएको ट्रकमा त्यही दुष्ट मुलुकको राजदूतबासको नम्बर प्लेट हुनु संयोग मात्र मान्न कदापि मिल्दैन।

यहाँ चन्दन तस्करीको बजारी हल्ला भागबन्दाको मेल नभए पछि मात्र सार्बजनिक हुने गर्दछ। वाइ सी एल र सुजताको नाम उछाल्दै सबैले आ-अफ्नो दुनो सोझ्याइ रहेका हुन्छन्। यस्को वास्तबिकत मालिक तिनै दुष्ट मुलुकका राजदूताबास तिर हुन्छन् भन्ने हेक्का न भएको अथवा अरुको बदनाम गराउने ठेक्का लिएकाहरुमा ज्ञान न भएको सोचनिय छ।

मात्रिका यादब खै कुर्लेको? अब त तिनलाई गठबन्धन सरकारको धर्म निभाउनु छैन। गिरिजाले हप्काउला भन्ने डर पीर छैन। गिरिजाकी छोरी ले रक्त चन्दन तस्करी गर्छे भनेर गिरिजाको अगाडी गर्जने सक्ने बहादुर कुन दुलोमा लुकेका छन्। हिम्मत भए, प्रमाण भए सार्बजनिक गरे हुन्थ्यो नि टुंडिखेलमा रक्त चन्दन जलाउनुको साटो प्रमाण देखाउनु नि।कहिं तिनै माइबापको आदेशा अनुसार संबिधान सभा भाड्ने उपक्रमको एक पाइला त थिएन, मात्रिकाको रक्त चन्दन्।

स्मरणिय छ, ती जंगलीहरु संग भएको अधिकांश आधुनिहतियार हरु उत्तर तिरको छिमेकीबाटै प्राप्त भएका हुन् जो अनमिनलाई बुझैएको छैन। ती हतियारको सोधभर्ना रकम त होइनन् रक्त चन्दनले भरिएको ट्रक?हो, कुनै पनि अबैध कार्य रोक्नु पर्दछ। यसमा दुइमत न होला । तर रक्त चन्दन भन्दा नि संबेदनशील तस्करी मुलुकमा भैराख्या छ, यसमा ध्यान जाने कहिले। मानव तस्करी।अबैध रुपमा अफ्गानिस्तान अनि इराक जस्तो मुलुकमा दिनहु सयौं नेपाली मानव तस्करीमा म्रुत्युको काखमा धकेलिंदै छन्।सयौं चेलीबेटीहरु मुम्बैको बेश्यालयमा नारकिय जीवनमा तस्करिंदै छन्।खै त, गरिब जनताका मसिहा , शोषित, दलित का देबता, नारीका पुजारीहरुले त्यस्ता सभ्यताका कंलकहरुलाई नियन्त्रणमा लिएको?स्पष्ट छ, तिनको मोलतोलमा कम दाम हुने हुन्छ, चन्दनमा धेरै।बुझ्नेलाई श्रीखण्ड.................................................। अस्तु!


भयाक्रान्ता

भनिन्छ जवानीमा कविता नलेख्ने अनि प्रेमी मन नहुने मान्छे भावनात्मक रूपमा मान्छे नै हैन रे ! सत्यता को कसिमा यो भनाइको औचित्यता कति हुने हो थाहा भएन । तर स्कूल पढ्दा मेरो नेपाली विषय पढाउने गुरूसंग भएको संस्कृतका वार्णिक र मात्रिक छन्दमा लेख्न, भन्न र गाउन सक्ने काव्यिक खूबी देखेर त्यही कुराबाट प्रभावित हुन जति प्रयत्न गरे पनि , गैर संस्कृत विषय क्षेत्रको पढाइको पृष्ठभूमिले गर्दा जति कोशिसका बाबजूद छन्दमा कविता लेख्ने महारथको नजिक पुग्न पनि सकिएन । गद्य कवितालाई कविता नै नमान्ने मूर्खता त म जस्तो अदानबाट हुन हुन्न तर गद्यमा लेखेर भूपि बन्न पनि त अर्को नेपालीले सकिरहेको छैन अद्यापि ! तर छन्द र गद्य दुबै तर्फ सलल कलम बग्न सकेन भने पनि त कविता रचनामा अपूर्ण नै भइन्छ नि । गद्य कविताको गेयताको पनि आफ्नै श्रेष्ठता छ र गद्य कविताको संसारमा भरमार अभ्यास कविहरूको शिवरात्रीको पूजामा पशुपतिनाथ दर्शन गर्न लागेका धर्मभिरूको जस्तो भीडको लाम देख्न सकिन्छ तर किन हो किन माधव घिमिरेमा नै नेपाली शास्त्रीय कविताको पाङ्ग्रो कर्णको रथ झैँ अति लामो समय सम्म अड्किइराख्यो कि जस्तो लाग्न थालेको
छ मलाई त ।

यसो मन्दाक्रान्ता छन्दको प्रयोग गरी नेपाली जनजीवनको पद्दति बनिसकेको 'भय' लाई तीन श्लोकमा पुङ न पुच्छरको प्रस्तुत अकविता मार्फत प्रकट गर्दै, छन्द , तिमीप्रति मेरो मनमा प्रशस्त अनुराग छ है भन्न खोजेको छु ।

भयाक्रान्ता

आगो मुस्लो विपुल बलले फैलियो राप छर्दै
हाम्रा राम्रा सुदिन सब हूंकार सादृश्य भर्दै
गाऊँ सारा रगत भलले हेर सारा बगायो
हेर्दा हेर्दै सबजन ढले साथ तिम्रो हरायो ॥

भोग्थ्यौँ आफ्ना सुख दुख मिली वैर हाम्रो थिएन
हास्थ्यौँ खेल्थ्यौँ रमझम गरी चैन बाँकी रहेन
हाम्रा सारा सुख दुख कठै भोग्न आँफै सकेनौँ
पायौँ खै के? सरल मनका भावनाका रहेनौँ ॥

मार्ने आफ्नै भलभल सबै रक्त धारा बगाई
मर्ने आफ्नै धरधर सदा प्रिय आफ्ना रुवाई
शत्रू आफ्नै अपनपनको मृत्यु यस्तो अचम्मै
होला खै के हविगत यहाँ ? देश दन्क्यो ल जम्मै


उक्ता मन्दाक्रान्ता मभनतत भै अन्त दीर्घ दुबैमा

म भ न त त गू गू
SSI SII III SSI SSI S S


December 2, 2007

धन्यबादै धन्यबाद

डिसेम्बर ७ मा दौतरी बिधुतीय अन्तरजालोमा आएको २ महिना हुदैछ। यती बिचमा धेरै प्राप्तीहरु भए भने दौतारीको प्रस्तुती मिलाउन धेरै चौटी दौतारी अन्तरजालोबाट हराएको पनि थियो। हुन त अहिलेको स्वरुपलाइ थप आकर्षक बनाउने धेरै सल्लाह आएका छन तर समय तथा ज्ञानको अभावले आकर्षक बनाउने कामले गती लिन सकिरहेको छैन। तर पनि सल्लाह सुझाब दिदै गर्नुहोला,दौतारी सबैको साझा ब्लग हो, यो ब्यक्तीगत ब्लग होइन। जसरी हुन्छ, सहयोग जारी राख्नुहोला, दौतरीसंग सम्बन्ध अझ कसिलो बनाउनुहोला।म कामे बिशेषले एक हप्ता तल्लो प्रदेश जादैछु। खासमा उत्तर अमेरीकाको मिनीसोटा राज्यमा बस्ने हुदा दक्षिणका गणराज्यलाइ तल्लो प्रदेश भन्ने गरिन्छ। असिक्षा र बेरोजगारले यि ठाउहरु निकै पछाडी परेकाछन। मिनीसोटमा बसेर कलम घुमाए पनि मैले कोरेका कामले एलाबामा तथा टिनिसीमा मुर्त रुप पाउछन। त्यसैले यो हप्ता आफ्नै यान्त्रीक बच्चाहरु संग समय बिताउने छु।त्यो समय अन्तरजालो बाट टाढा हुन सक्ने हुदा दक्षिणतिरको बाटो तताउनु अघि दौतारीलाइ सहयोग गर्ने दौतारीहरुसंग धन्यबाद साटा साट गर्न चाहान्छु। दौतारी समुहबाट दौतारीको उपस्थीतीको जानकारी दिने नमस्ते युरोपका महेश जी तथा नेपाल लाइभका अजय भाइलाई धेरै धेरै धन्यबाद । दौंतरीको ब्यानर र हालको स्वरुप महेश जी कै देन हुन। हुन त धेरैले अप्ठ्यारो गरेका छन, तर त्यस्ता अप्ठ्यारालाइ शान्त तरिकाले लिदा राम्रै उपलब्धी हुदो रहेछ तसर्थ उनिहरु पनि धन्यबादका भागीदार छन। हुन त बिश मन्थन गरेर अमृत सरह दौतरी निस्केको हो, साना तिना पहाडले हामी अल्झिदैनौ।ब्यक्तीगत तर्फबाट भाइ अनिललाइ कोडीगंमा सहयोग गरेकोमा धन्यबाद। त्यस्तै दौतरीमा बिचार प्रवाह गर्ने बिर्खे,राहुल दाइ, मी, एकलब्य, ह्याप्पी डेज, बिर्लियन्ट मेन, दिप, चना,ठरकी,गालब र नया मित्र मेभरीक संग धन्यबाद साटा साट गर्न चहान्छु। आजकाल लेखकको गती भन्दा पाठकको गती तिब्र भएको हुदा कलम घुमाउदै गर्नहोला तथा ब्लगर प्रोफाइलमा आफ्नो बारेमा केही लेख्नुहोला। प्रज्वलजी लाइ पनि पाहुनाको तर्फबाट लेख्नु भएकोमा धेरै धेरै धन्यबाद। अन्तमा दौतरीको सब भन्दा ठूलो हिस्सा, दौतारी पाठकहरुलाइ दौतरीको उत्साहमा उर्जा थप्नुभएको मा धन्यबादै धन्यबाद।


December 1, 2007

खोइ त दोर्जे ?

दोर्जे त हैन दोजे भने चाही हाम्रो गाममा दुइ जना थिए। एक जना चाही भलिबलमा पोख्त। केटा केटी भलिबल खेले, यसो नेटमा उफ्रेर ल दोजे कट भन्दै भलिबल पेल्थे। राम्रो हाने सबै चुप, हानेको बिग्रे लौ यो त टारीघर दोजे पो भयो,सबै गललल हास्थे। खासमा टारीघर दोजे चाहीं खेलमा नै पोख्त त थिए तर तासमा है फेरी। यिनै हुन मैले चिनेका दोजे। दोर्जे चाही कुनै नेपाल गामका भने होइनन। मेची पारीका दोर्जे चौरस्था वरपर बस्थे, तर अहिले त इश्वरको बाटो लागी सकेछन। पद चाही यिनको सिक्कीमका भूपू पि.एम। यिनकै गाममा त यिनको अत्पत्तो छैन तर नेपालमा चाही राजनितिक सेलिब्रिटी बने। नपत्ताए लेन्डुप दोर्जे भनेर गुगलमा टाइप गर्नुहोस त ? लेन्डुप दोर्जे र गिरिजा, लेन्डुप दोर्जे र हिसीला, लेन्डुप दोर्जे र माधब नेपाल, यस्तै यस्तै भेट्नु हुन्छ। साच्चै यिनको परिचय मैले दिनै पर्दैन, तपाइ गुगलमा कुस्त पाउनुहुन्छ उनको देन र नेपालीको लेनदेन। मान्छे सि्क्किमका,राजनितिक भीटामिन चाहीं नेपाली नेतालाइ लाग्यो। लेन्डुपलाइ नेपालमा चर्चित बनाउनु चाही माओबादीलाइ स्रेय जान्छ। कुनै बेला दिल्लीको बिरोध र नेपाली नेतालाइ लेन्डुप दोर्जे तक्मा आभुषण नगराइ माओबादीको भाषण नै हुदैनथ्यो। तर एमाले र कांग्रेसले पनि लेन्डुपलोजीको सदुपयोग गरेकै हुन। पहिला पहिला दिल्लीले रेड कार्पटे बिस्छाउथ्यो अहिले जिउदो मरेको पनि पत्तो गर्दैन रे,यहि दुखेसो पोखेथे लेन्डुपले एउटा नेपाली पत्रीकामा। ल त सिक्किम हाता लाग्यो दिल्ली चुप तर मैले नबुझेको कुरो नेपाली नेता चाहीं लोकतन्त्र आएपछी किन चुप नि ? सबै लेन्डुप दोर्जे भए कि क्या हो ? बिचरा लेन्डुप, नेपाली नेताले पनि सम्झिन छोडेछन हिजो आज त ।


November 30, 2007

Mediaramus

Presenting interesting things in proper manner, it is always a challenge for every kind of presentation. It doesn't limit to personal blog either. But if you glance medias who focus Nepalese people, even national media has presented poorly. Either they think whatever they publish that is the most important news for the country since they are media tycon or no one knows where is the hole. If you try to cover that hole, you will disapper some where in the ditch but with no surprise you will see comments published "phalanko anka nikai akarsak lagyo, paddna payeko ma dherai nai abhari chhu ..bla ..bla..bla". We have gone quite far from 2007 B.S but you can found its leaves and stems around the air quite easily. People still run for the cover, they don't think what is inside the book. I have seen people with mobile and laptop passed easily from the army check point but harke and kale were suffered heavily. Whatever tantra Netas are demanding in the name of public, aroma is same - "BAKSIYOS" for elite class and "OYE" for lower level public. Still people are dragging this cultre bluntly.One of the Kantipur reporter couldn't found scientific name of "dar - Boehmeria regulusa" so he reported there is not even a scientific name for dar ( a tree used to make wooden appliances). If you make a close look in most of the articles, you will notice such illustrations million of times. They are running well and making good money, good for them but they are representing Nepalese media badly.I recently visited a Nepali popular blog. It was about olympic game stating one of the guy to participate in the coming olympic is second in the history. Don't we have medals from the olympic? Even Baikuntha Manandhar has participitated several times in olympics. What an info? You dont care the category you cover doesn't mean you have to talk stupid. If you watch Nepalese TV channel, you will clearly find out Nepali version of "Kasauti". Don't we have our own stories and humours. Why one actress has to throw a party after her house was broken as one indian actress did? One intetresting thing - one of the national TV presents "janamat" in the middle of the news. In every janamt, you can see people from Kathmandu commenting in the particular issue. Is it really "janamat" or "Kathmandu mat"?Kantipur TV did the same thing, it was supposed to broadcast all over Npeal, instead it just covered the Kathmandu valley. If you watch meticulously, it is more fun than information. You can just laugh with stupid presentation. They just cover news with bogus stuffs and try to show genuine. Even they dont know the subject, they write as they are expert though this does apply for some of them. Are they doing knowingly? If it is, then it is a media fraud otherwise it is a mediaramus (ignoramus!).


November 28, 2007

लौ अजम्मरी संसद हाउसफुलका साथ चल्दैछ ...

ए रात्तै! हाम्रो गाम के उग्र संसद आईलाग्यो गाँठे! पौराणिककालमा चुनिएका एक थरी सांसद छन - अर्का थरी हुकुमी साम्सद छन। अब त बंसानुगत पनि हुने भए अरे भन्ने सुन्छु। सबै मिलेर सिहदरबारको ग्यालरी बैठ्कमा सिनेमा हल खोल्या छ्न। सिनेमा चै एउटै लगाउछन -- चले नी नचलेनी हाउस फुलको साइन झुण्ड्याउँछन। सिनेमामा सबैले भाग पाएका छन। पारीश्रमीक राम्रै छ क्यारे लाग्या छन लाग्या छन।

कार्यक्रमको रुप रेखा सिमा पारीकाले कोर्छन -- बालुबाटारमा नरिबल फोर्छन -- टिके सांसदहरु बालुबाटारे जमातको अघि हात जोर्छन -- जनताको पैसा भत्ता भन्दै सोर्छन त्यै हो।

नारनहिटीमा अचेल बसेका ठेकेदार चमेराको बेपारमा लाग्या छन क्यारे धुनधान चमेरा कराको सुन्छु त्यता-- नयाँ बजारमा सम्बिधान सभाका ठेकेदार छन -- लैनचौरको गद्दीमा नेपालकै ठेकेदार बसेका छ्न। सांसदहरु सिहदरबारमा किन बस्ने हुन? उनीहरुलाई नै थाछैन -- "सिंहदरबारमा भेला होउ ए मोरामोरी हो" भन्ने आकासबाणी भए पछि बिस्वबिजेता हुन कि झै गरी पुग्छन -- आफ्ना मालिकहरुसँग जजस्का कुरा बाझ्छन सबैलाई पर्तिगामी भन्छन। गर्ब गर्छन।

हाहाकार मच्चाउने शस्त्र नै सबै समस्याको हल गर्ने अस्त्र हो भन्ने सोचाई भएकाहरुको मुख्यालय बुद्धनगरमा छ अरे -- ठाम त खोजेकै हो। एमालेका साहुहरु बाझेर अचेल धुनधान छ। सम्बिधान बनायो अनि त्यसै सँग बाझ्ने प्रस्ताब पारीत गर्ने ह्विप जारी गर्ने कामरेडहरु सम्बिधानको दुहाई दिन्छन।

फेरी संसद बस्ने रे? किन बस्ने? कैले सम्म बस्ने यो संसद? बरु बस्ने बस्ने हो भने ठिकै छ -- सम्बिधान सम्सोधन गर्ने बानी बसेकै छ -- एक हात सधैको लागि यही संसदलाई स्थाई गरीएको र कुनै सांसदको ठाम खालि हुन गएमा जुन दलको हो उही दलले आफ्नो ईच्छानुसार मनोनित गर्ने भन्ने घोषणा यसै संसदले गर्दे कसो होला? बेकारमा चुनाब भन्दै पैसा किन खर्च गर्ने?

पर्धानमन्त्री -- अथबा राजा पनि त्यही स्थाई संसदले मनोनित गरोस भै गो। के को संबिधान सभा? जनतालाई आखिर के नै थाह् छ र? धुरन्धर सांसदहरु संसदमा छदैछन। के को पिर? देश चलाउने आखिर बिदेसीले हो। त्यो चुनाब भए पनि नभए पनि चलाई हाल्छन।

अनि दुई अर्ब खर्च गरी गरी पालमा राखेर किन कसैलाई पाल्नु पर्यो? सबैलाई खुला छोडदिए हुन्छ। बरु मैना मर्छ आ-आफ्नो पार्टी कार्यालयमा जानु पारीश्रमिक बुझ्नु भन्दिनु। सबै राजनैतिकदलहरुलाई आ-आफ्ना पार्टिका कार्यकर्ताहरु नामाबली पेस गर्नु भन्नु। सबैलाई भत्ता दिनु। किन एउटा पार्टीका मात्रै साँढे पाल्ने -- पाल्न पाल्न पारे पछि?

बरु संसद अब देखी १२ महिना नै चलाउनु पर्यो दिनको तिन सो। संसद चलेको हेर्ने टिकट लाउने -- त्यै टिकट बाट उठेको पैसा पनि सांसदहरुलाई नै दिने बोनस। अनि पो नया नयाँ कुरा सिकेर सांसदहरुले शो रोमान्चक बनाउँछन त। अब भत्ता मात्रैले त के गर्ने? भत्ता त यसै पनि आकै छ। जनता पनि कति भारतिय सिनेमा र त्यै भारतिय सिनेमाको डाउनग्रेड गर्या नेपालीमा सम्बाद बोल्ने चलचित्र हेर्नु?

सिहदरबारको ढोकामा एउटा स्थाई साईनबोर्ड राखम जस्मा लेखियोस "लौ अजम्मरी संसद हाउसफुलका साथ चल्दैछ ..."

November 27, 2007

मैले बुझेको माओबादी भाग ३

मैले बुझेको माओबादी भाग ३


अस्तिको दिन मात्र प्रकाशित बुधबार साप्ताहिकको शिर्षक र समाचार् पढ्दा मैले अहिले सम्म बुझ्दै आएको माओबादी अर्थात दरबारका ठिमाह सन्तान, बारे मेरो धारणा अझ द्रिढ हुंदै गएको जस्तो लाग्यो।

संबिधान सभा भाड्नु को कुनै बिश्वासयोग्य तर्क भेटिएन। हुनै नसक्ने संसदबाटै गणतन्त्र घोषणा गर्ने माग राखेर, गणतन्त्रलाई रोक्ने बाहेक अरु कुरामा बल पुर्‍याएको पक्कै छैन। संबिधान सभा जति लम्बियो, त्यति नै दरबार र तिनका मतियार तरवार बलियो हुने र चलखेल गर्न समय मिल्ने हुन्छ।मलाई लाग्छ, संसदबाट गणतन्त्र घोषणा गर्ने सोचको उपज पनि दरबारबाटै भएको हुनु पर्दछ।जसले गरे पनि त्यो माग प्रति संसदिय ब्यबस्था र लोकतन्त्रमा बिश्वास गर्ने राजनैतिक जमातले स्विकार्ने कुरा होइन। अहिलेको संसदको औचित्य र जनानुमोदनको हैसियत माथि नै प्रश्न उठेको बेला, राज्यब्यबस्थाको मूल खम्बा नि फेर्ने कहाँ सम्म जायज हुन्छ ?जनताको रायको मुल्य कहाँ छ? २०५६ सालको चुनावबाट गठित संसद त नयाँ जनमत लिने बेला भै सक्यो, त्यसमाथि बिना निर्बाचन आएका एक हुल सांसदहरु समेतको संसदले के यस्तो निर्णय गर्न मिल्छ?

ल, मानि लेउं, संसदबाट गणतन्त्र घोषणा भयो रे? मान्ने कसले? फेरि जनताको छातिमा गोलि हान्ने?छर छिमेकीले मान्नु पर्‍यो नि, अन्तरराष्ट्रिय समाजले पनि अनुमोदन गर्नु पर्‍यो नि। यो कुरा हवलदार भनिएका गिरिजा प्रसादलाई नि थाहा छ, अलिकति राजनिती बुझ्ने हरकोइलाई नि थाहा छ।आन्दोलनबाटै वा सैनिक कारयबाहिबाटै राजतन्त्र नास्न सकेको भए अर्कै कुरा। अब निस्चित नियम र कानूनमा बाँधिएर, लोकतान्त्रिक संस्कारको नाममा जनताको राय नबुझी कदापी त्यस्तो ध्रिष्टता गर्नु मिल्दैन। माओबादिले अत्तो न थापेको भए आजको मिति सम्ममा राजतन्त्रको बैधानिक अन्त्य भैसक्थ्यो। त्यो कुरा कामरेड प्रचण्डलाई नि थाहा थियो, डाक्टर भट्टराइ लाई नि थाह थियो। तर नि चुनाव हुन दिएन, किन? धेरैले माओबादीको चुनावमा हरि बिजोग हुने भएर भन्ने सोचेका होलान्। तर मलाई लाग्छ, तो भन्दा नि दरवार बचाउनु छ।किन कि स्वर्गिय राजा बीरेन्द्र संगको सहकार्य टुटेको छैन। धिरेन्द्रको पत्र सार्बजनिक भएको छैन। न पत्याए बुधबार साप्ताहिकको समाचार पढ्नुस्, त्यो पत्रिका न त मण्डलेहरुको हो न त कांग्रेसीहरुको नै। गोलमेच सम्मेलनको नाममा भएभरको दर्बारियाहरुको भारदारी सभा किन गर्थे? के को लागि गर्थे? सबैलाई चेतना भया।

November 26, 2007

स्वतन्त्र नेपाल र परतन्त्र नेता

“हेर न, तिम्रो देशका प्रधानमन्त्रीले फेरी छिमेकी देशका राजदूतलाई भेटेछन…… ” एकजना विदेशी साथीले ईन्टरनेटका खबर पढेर मलाई सुनाउदै थियो। म आफ्नै काममा व्यस्त भएकाले उसको कुरालाई ध्यानै दिईन मैले ।

“ ……अब एक दुई दिनमा तिम्रो देशमा फेरी कुनै नयाँ कुराको घोषणा हुन्छ होला…… “ । उस्को यो वाक्य भने अलि पचेन मलाई, आफ्नो स्वभिमानमा ठाडै प्रहार गरेको महशुस भयो र आवेगमा मैले भने “ नचाहिने कुरा नगर न, प्रधान मन्त्रीले छिमेकी देशका राजदूतलाई भेट्‍दैमा के घोषणा हुन्छ र ? ”
“……साथी तिमी रिसायौ जस्तो छ…… “ “ उसले अली सम्हालिदैं आफ्नो तर्क तेरस्यायो “ हेर न मेरो देशको यौटा पत्रीकाको अनलाईन संस्करणमा यस्तो समाचार राखीएको छ ।

त्यसपछी उसले त्यो अनलाईन संस्करणको डाटा पढन थाल्यो : “ ...फलानो मितिमा तिम्रो देशका प्रधान मन्त्रीले फलानो राजदूतलाई भेटेका रहेछन अनि त्यसको दुई दिन पछी पत्रकार सम्मेलनमा यस्तो वक्तव्य दिएछन । ...."

"......त्यसपछी फलानो दिनमा फेरी फलानो समारोहमा फलानोलाई भेटेछन त्यसको भोलीपल्ट संबिधान सभाको चुनाव सार्ने निर्णय भएछ । अर्को एकचोटी राजदुतस‌गको भेट पछी तिम्रा नेताले माओबादी सम्मीलित नभए पनि चुनाव गरेर देखाउने दृणता देखाएछन ।...."

उस्ले तिथि मिति र भेटको अबसर र त्यसपछि आएका घोषणा, बक्तव्य र निर्णयको फेहरिस्त बताउन थाल्यो । म नाजबाफ सुन्नु बाहेक केहि गर्न सक्ने स्थितिमा थिईन, “हेर यो संयोग मात्रै हो…… ” बचेखुचेको ईज्जत जोगाँउदै मैले उसलाई भने। “त्यो पनि हुनसक्छ", उसले पनि स्थीतीलाई चर्काउन चाहेन र उठेर हिड्यो ।

साथी उठेर हिड्यो, तर म सोचन विवस भएँ के यो साच्चै संयोग मात्रै हो त ?
सानै छँदा सुन्थें “दिल्लीमा पानि परे नेपाली नेताले काठमाण्डौमा छाता ओढछन, त्यतिबेला कतीसम्म बिदेशिको ईशारा चल्थ्यो त्यो त ठ्याक्कै भन्न सकिन्न, तर अहिले त ख़ुल्ल्म खुल्ला Adviser वा Consultant नै जस्तो गरि हरेक साना तिना घटनाको रिपोर्टीङ गर्ने र “सल्लाह” लिएर मात्रै बोल्ने “कू-प्रचलन” शुरु हुन लागिसक्यो ।

भूमिगत हुदां “भारतीय बिस्तारबाद” को बिरोध गर्ने माओबादी नेता समेत, सिमा पारीबाट यौटा जोगी आउदाँ त्यसको अगि पछी लाग्नुले पनि हाम्रो परतन्त्रतालाई प्रष्ट्याउँछ । नत्र सशस्त्र क्रान्तीको नाममा हजारौँ मान्छे मार्न समेत पछि नपर्ने माओबादी बिचारधारा र पातन्जलीको योगमा कतै कुनै समानता र समिकरण भेटदिन म त ।

अर्का, महान कार्ल मार्क्स र लेलिनका अनुयायी नेताले अमेरिकी राजदूत भेटन आउदा आफ्नो माहान नेताको तस्बिर समेत झ्यालबाट फालेको कुरा पनि एक पटक स्मरण गरौं , अनि हामीलाई हाम्रा नेताको सिद्धान्त, महानता र स्वाभिमानको ज्ञान हुन्छ ।

यी अनि यो संग जोडिएका याबत कुराहरुको लेखा राख्दा थाहा हुन्छ हाम्रा नेता र प्रधानमन्त्रीले आ-आफ्ना Adviser र Consultant संग सल्लाह गरेर मात्रै बोल्छन अनि यस्तो स्थितिमा बिदेशमा बस्ने नेपालीले ति सबै यथार्थलाई “संयोग” भनेर पन्छिनु भन्दा अरु के गर्ने ?

त्यसो त ठरकी मानव स्वतन्त्रताको परम हिमायती हो र मानव स्वतन्त्रताको अगाडी मानव निर्मीत देशका सिमारेखालाई पनि यौटा बन्धन सम्झन्छ । तर जब सम्म सिमारेखाको जारी छ तबसम्म कुनै पनि यौटा ठुलो ज्यान बएको छिमेकिले आर्को सानो छिमेकीलाई निर्देशीत गर्न खोज्नु हुदैंन र सानो ज्यानवाला छिमेकिले पनि “धम्मरधुस” शरिरवालाले जे भन्यो त्यो मानिहाल्नु जरुरी छैन ।

दानमा आउने “सातु” वा भिक्षापात्रमा खस्ने सिक्का रोकीएला भनेर यसो गरेको हो भने अढाई करोड नेपालीको स्वाभिमानको अगाडी त्यो सातु र दक्षीणाको कति मूल्य छ त्यो भने सोच्नै पर्छ ।


November 23, 2007

नेपाल गम्भीर संवैधानिक संकटमा

संविधान देशको मुल काुनन जसले सम्पर्ुण्ा मुलुकलाई कानुनी राज्यमा रुपान्तरण गर्न मद्धत गर्दछ । तर आज तेहि संविधान नेपालको लागि औचित्यहिन भएको छ । हुन त यस अधि २०४७ सालको संविधानले पनि संवैधानिक संकट भोग्नु पर्यो । तेसको निकास राजनैतिक सहमतिको आधारमा वर्तमान अन्तरिम संविधानको निमाणवाट टुगो लागेको थियो ।

अन्तरिम संविधान २०६३ को प्रस्तावना भनिएको छ हामी र्सार्वभौमसत्ता र राजकीयसत्ता सम्पन्न नेपाली जनता,नेपाली जनताले २००७ साल पहिलेदेखि हालसम्म पटक पटक गर्दै आएका ऐतिहासिक संर्घष्ा र जनआन्दोलन मार्फत लोकतन्त्र, शान्ति र अग्रगमनका पक्षमा प्रकट भएको जनादेशको सम्मान गर्दै,देशमा विद्यमान वर्गीय, जातीय, क्षेत्रीय, लैंङ्गकि समस्याहरूलाई समाधान गर्न राज्यको अग्रगामी पर्ुनर्संरचना गर्ने सङ्कल्प गर्दै,प्रतिस्पर्धात्मक वहुदलीय लोकतान्त्रिक शासन व्यवस्था, नागरिक स्वतन्त्रता, मौलिक अधिकार, मानव अधिकार, वालिग मताधिकार, आवधिक निर्वाचन, पर्ूण्ा प्रेस स्वतन्त्रता, स्वतन्त्र न्यायपालिका तथा कानूनी राज्यको अवधारणा लगायत लोकतान्त्रिक मूल्य र मान्यताप्रतिको पर्ूण्ा प्रतिवद्धता व्यक्त गर्दै,नेपाली जनताको आफ्नो लागि आफै संविधान बनाउन पाउने र भयमुक्त वातावरणमा संविधान सभाको स्वतन्त्र र निष्पक्ष निर्वाचनमा सहभागी हुन पाउने आधारभूत अधिकारको प्रत्याभूति गर्दै, लोकतन्त्र, शान्ति, समृद्धि, अग्रगामी आर्थिक-सामाजिक परिवर्तन तथा देशको र्सार्वभौमिकता, अखण्डता, स्वतन्त्रता र स्वाभिमानलाई केन्द्रमा राख्दै,आजसम्मका क्रान्ति र आन्दोलनबाट प्राप्त उपलब्धीहरूलाई संस्थागत गर्न संविधानसभाबाट नयाँ संविधान नबनेसम्मको लागि राजनैतिक सहमतिबाट तयार भएको यो नेपालको अन्तरिम संविधान, २०६३ जारी भएको घोषणा गर्दछौं ।

तर प्रस्तावना मा भनिए झै न लोकतान्त्रीक शासन व्यवस्था को सुरुवात भयो न नागरिक स्वतन्त्रता, मौलिक अधिकार, मानव अधिकार, वालिग मताधिकार, आवधिक निर्वाचन, पर्ूण्ा प्रेस स्वतन्त्रता, स्वतन्त्र न्यायपालिका तथा कानूनी राज्यको अवधारणा लगायत लोकतान्त्रिक मूल्य र मान्यताप्रतिको पर्ूण्ा प्रतिवद्धता व्यक्त गर्दै,नेपाली जनताको आफ्नो लागि आफै संविधान बनाउन पाउने र भयमुक्त वातावरणमा संविधान सभाको स्वतन्त्र र निष्पक्ष निर्वाचनमा सहभागी हुन पाउने आधारभूत अधिकारको प्रत्याभूति नै भयो । धारा २ मा भनिए झै नेपालको र्सार्वभौमसत्ता र राजकीयसत्ता नेपाली जनतामा निहित भएन । जनताको नाममा केवल राजनैतिक सक्ती हरुले यसको भरपुर उपभोग गरे ।

संविधान निमाण गर्दा राज्यको दायित्व, निर्देशक सिद्धान्त तथा नीतिहरू अन्तरगत धारा ३३ मा उल्लेख भए अनुसार राज्यको दायित्व देहाय बमोजिम हुनेछ भनि उपधारा -क) मा नेपाली जनतामा अन्तरनिहित र्सार्वभौमसत्ताको व्यावहारिक प्रत्याभूति गर्ने विषयलाई आत्मसात गर्दै सम्वत् २०६४ जेठ महिनाभित्र स्वतन्त्र र निष्पक्ष रूपमा संविधान सभाका सदस्यको निर्वाचन सम्पन्न गर्न राज्यले सम्पर्ूण्ा ध्यान केन्द्रीत गर्ने भनिएता पनि सो निर्वाचन हुन सकेन । तर संविधानको संसोधन गरि मंसिर ६ गते निवाचन गर्ने भनिएता पनि सो समेत हुन नसके पछि सरकार मात्र हैन संविधान नै संकटमा परेको छ ।

धारा ३४. राज्यका निर्देशक सिद्धान्तहरूः अन्तरगत उपधारा -१) मा उल्लेख भएअनुसारको जनताको जीउ, धन, समानता र स्वतन्त्रताको संरक्षण गरी सामाजिक, आर्थिक एवं राजनैतिक क्षेत्र लगायत राष्ट्रिय जीवनका सबै क्षेत्रमा न्यायपर्ूण्ा व्यवस्था कायम गरी खुला समाजमा आधारित लोककल्याणकारी व्यवस्थाको अभिवृद्धि गर्नु राज्यको प्रमुख उद्देश्य हुनेछ । उपधारा -२) समाजमा शान्ति र व्यवस्था कायम गरी मानव अधिकारको संरक्षण र सर्म्बर्द्धन गर्दै र्सार्वजनिक हितको पर््रबर्द्धन गर्ने र स्वायत्त शासनको माध्यमद्वारा जनतालाई शासनमा अधिकाधिक मात्रामा सम्मिलित हुने अवसर जुर्टाई लोकतन्त्रका लाभहरूको उपभोग गर्न सक्ने व्यवस्था कायम गर्नु राज्यको उद्देश्य हुनेछ भन्ने मर्म निर्रथक भै सकेको छ ।

यसको मुख्य असफताको पछाडी राज नैतिक दल हरुनै हुन । सात राजनैतिक दलहरू र ने.क.पा.-माओवादी) बीचको सहमति वाट निमाण भएको यो अन्तरिम संविधान राजनैतिक सहमतिमा कालो वादल लाग्ने वितिक्कै करिव शुन्य को स्थितीमा थियो । तर जुन उदेश्यको लागि संविधानको निमाण भएको थियो त्यो नै कार्यान्वयन हुन नसक्दा नेपालमा गम्भीर संवैधानिक संकटमा परेको छ ।


एमालेको सदाको दोग्लेपन ; उसको दूर्भाग्य

-एकलव्य
केही समय अघि यही ब्लगमा एकजना साथिले लेख्नु भो, ‘एमालेले माओवादीलाई संसदमा साथ दिएर पुन: जंगल फर्कनबाट रोक्यो,अत: एमालेले रेस्पोन्सिबल भूमिका खेल्यो ‘ । तर मेरो विचारमा एमाले फेरि जिम्मेवार हुनबाट चिप्लियो ।

२०४६ मा काङ-बाम मिलेर नेपालमा बहुदल ल्याएपनि बामदलको सबैभन्दा ठूलो शक्ति मालेमा युद्दउन्माद नै बढी थियो । त्यसैले व्यापक जनमत आफ्ना पक्षमा हुँदा हुँदै केही पछि नेकपा मार्क्सवादीसंग जोडिएर बनेको एमालेले उग्रपन्थग्रस्त द्वैधचरित्र बोकेका राजनीतिक स्टण्टका क्रियाकलापहरु मार्फत राजनीतिमा अघि बढ्नुलाई आफ्नो राजनीतिक दर्शनको अभीष्ट ठान्न थाल्यो । यसको शुरुआत आँफै बसेर लेखेको संविधानलाई उसले ‘ आलोचनात्मक समर्थन’ गर्ने घोषणा गरेको एमालेले त्यसपछिका कुनै पनि समयमा संविधानका कुन कुन बुँदामा आलोचना थियो जनतालाई बताउन उचित नठानी चूपचाप रह्यो न त ती आलोचनात्मक धारा हटाउने कुरमा कुनै पहल नै आवश्यक ठान्यो । संसदमा ६९ सिट ल्याएर ठूलो प्रतिपक्षी दल बनेको जिम्मेवारीलाई एमालेका भिजनरी नेता मदनभण्डारीले यसरी निभाउन उचित ठान्नु भयो कि , आफ्ना समर्थक कर्मचारीहरूलाई आन्दोलित पारेर एक महिनाभित्र बहुमत प्राप्त गिरिजा प्रसादको सरकारलाई ढलाइ छाड्छु भन्ने कसमका साथ मुहिम छेड्नु भो । कर्तव्य वा भवितव्य जुन कारणले भए पनि घटेको मदन- आश्रित मृत्यू काण्डलाई देशव्यापी आन्दोलनको दावानलमा रूपान्तर गरेर एमालेले आफ्नो क्रान्ति र आन्दोलप्रियता साबित गरे पनि त्यसपछि आँफूले सरकार गठन गर्ने मौका पाएर सरकारमा बसेका बेला पनि त्यही मुद्दामा कानमा तेल हालेर बस्दै आफ्ना उग्र क्रियाकलापहरूको औचित्य केवल हिन्दी मुहावरा ‘टायँ टायँ फिस’ थिए भन्नेमै साबित गरिदियो । ऊ एकातिर जिम्मेवार प्रतिपक्ष बन्न पर्ने र अर्कोतिर क्रन्तिकारी रहनै पर्ने जरूरत महशूश गर्दै सदैव दोधारमा बाँच्दै नै रह्यो , र मुलुकले यसबाट केवल घाटा मात्रै सहन पर्‍यो।
पछिल्ला समयमा एमालेकोको यो द्वैध चरित्र कायम नै रहिरह्यो । जब राजाले देउबाको सरकार बर्खास्त गरेर सत्ता आफ्नो हातमा लिए, अब राजाले हामीलाई पालो दिन्छन भन्ने ठहर गर्दै ऊ आफ्ना महासचिवका लागि प्रधानमन्त्रीको कुर्चि माग्न नारायणहिटीको दक्षिण ढोकामा लाम लाग्न पुग्यो । अचम्म छ , जंगलमा रहेका माओवादीहरू पनि यति बेला राजाले आँफैलाई पालो दिन 'कू' गरेका हुन भन्दै जंगलको कुन कुनामा राजाका विश्वासिला दूत कुन बेला स्वर्णाक्षरले लेखिएको निमन्त्रणापत्र लिएर हाजिर हुने हुन भनि व्यग्र आँखा बिछाइरहेको थियो रे , कतै कामरेड प्रचण्डले नै यो कुरा स्वीकारेका छन् । किन गणतन्त्रका सच्चा बाहक आँफूमात्र हौँ भन्ठान्ने कम्युनिष्टहरू यति बिघ्न दक्षिणपन्थको भाट बन्न रुचाउँछन जब परिस्थितिमा आँफ्नोलागि लाभ देख्छन उनीहरू ?
एमालेले आँफूलाई सँधै नै उदारवादी लोकतन्त्र र कम्युनिष्ट पार्टी बनिरहने रहरको मझधारमा राखेर राजनीति गर्ने बाठो काग बन्न खोज्दा ऊस्ले अलि दूर्भाग्यको दाना आँफूलाई नसीब गराएको छ भन्ने कुरामा द्विविधा हुनु पर्दैन । एकताका , अमेरिकी राजदूतले बल्खू दरबारमा भेट गर्न जाँदा , मार्क्स, एंगेल्स , माओ, लेनिन र स्टालिन पाँच पाण्डवका फोटोहरू हत्तपत्त हटाएर कोठा उज्यालो पार्न मन पराउने एमालेले फेरि आफ्ना कार्यकर्ताहरूमा क्रान्तिको संचार गर्न पर्दा माओवादी भन्दा पनि ठूळो दाइ कम्युनिष्ट हामी नै हौँ भन्ने भाव पनि साथसाथै बोकेर चल्नु पर्ने वाध्यतामा जीउन रुचि राखि रह्यो । अहिलेको राजनीतमा आईपुग्दा , नखाऊँ भने दिनभरिको शिकार खाऊँ भने कान्छा बाबुको अनुहारको स्थितिमा माओवादीको साँठगाँठमा आँफूलाई फँसाएर एमालेले , माओवादीको बच्काना मागमा अन्तरिम संविधानलाई घरको न घाटको बनाउन आफ्नो बलीयो काँधको अर्थी दिएको छ । ऊ कुनै कुरामा प्रष्ट छैन भन्ने कुरा फेरि देखिएको छ । ऊ अरू कम्युनिष्ट पार्टीको चरित्र जस्तै अपजस लिन डराइहाल्छ , ढाँट्छ र कुरीकुरी हुने गल्ति गर्न पुग्छ । तर पनि एमालेले मुलुकलाई अधोगति गराउने ठूला खालका गल्ति गरेको छ भन्ने आरोप लगाउनु ज्यादति हुन्छ । उसले मुलुको प्रजातन्त्रोत्तर राजनितिमा ढलीमली गरी दुरावस्थामा धकेल्ने काङग्रेसीहरुको तुलनामा धरै कम गल्ति गरेको छ , तर एमालेको ढुलमुले चरित्रले उसलाई काङ्ग्रेसको विकल्प हुनबाट रोकिरह्यो।

अब उग्र कम्युनिष्टको दर्शन बोकेर शान्तिपूर्ण राजनीतिमा जोखाना हेर्न माओवादी सामेल भैसकेको अवस्थामा , दुईबटा उत्तिकै प्रभावसाली कम्युनिष्ट पार्टीहरू देशको राजनितिमा रहनु उचित हुन्न । २०४६ पछिको डेढ दशकमा एमालेले आँफूलाई साम्यवादी काँचुलीबाट निकालेर उदारवादी समाजवादी ( लिबरल सोशलिष्ट ) पार्टीमा रूपान्तर गरेर विश्वमान्य उदारवादी लोकतन्त्रका पक्षमा उभिएको दलको रूपमा सप्रमाण देखाउन सकेका भए , देशको राजनीतिको नेतृत्वमा अद्यपि एमाले नामले चिनिने पार्टीका नेताहरू बिराजमान भैसकेका हुन्थे र विदेशी शुभेच्छुकहरू र मुलुकवासीले समेत काङ्ग्रेसी अकर्मण्यताका विकल्पमा अर्को बलीयो प्रतिपक्षमाथि भरोसा गर्न सिकिसकेका हुन्थे । नेपालको वर्तमान राजनितिमा अद्यावधि कायम रहेको अस्थिरताको मुख्य कारक काङ्ग्रेसको भिजन बिहीन र अकर्मण्य राजनिति त हुँदै हो तर त्यसको विकल्पमा एउटा सच्चा लोकतान्त्रिक दलको अस्तित्व नहुनु पनि उत्तिकै खट्केको कुरा हो । किनभने स्वदेशी वा बिदेशी लोकतन्त्रवादीहरूले कम्युनिष्ट नाम बोकेको पार्टीलाई लोकतान्त्रिक विकल्पको रूपमा स्वीकार गरिहाल्न मन पराँदैनन् । एमालेसंग जनाधार छ र यो जनाधारलाई उससंग इच्छाशक्ति भएको भए गएको १५-१७ वर्षमा नेपालि लोकतन्त्रका फलदायी बनाउन पर्योग गर्न सक्थ्यो, तर उसको ढुलमुले चरित्रले उसलाई कम्युनिष्ट धङधङीबाट मुक्त हुन दिएन , यसरी न त ऊ पूरा कम्युनिष्ट रहन सक्यो न त लोकतान्त्रिक राजनीतिको भरोसा लाग्दो विकल्प नै । तर अब खाँटी कम्युनिष्ट हौँ भनेर माओवादीले राजनीतिक मझेरीको एउटा कुनामा बलीयो कब्जा जमाइसकेको वर्तमान हालतमा भने एमालेलाई परिचय र अस्तित्वको संकट पैदा भैसकेको छ या त काङग्रेसी चरित्रको मध्यपन्थी पुँजीवादी पार्टी बनेर समाजवादी फूर्को झुण्डाएर बाँचिरहने कि माओवादीमा बिलय भएर जनवादी नेपालको मार्गचित्रमा रमाउने । यही मझधारमा बहँदा बहँदै एमालेले ,माओवादीले संविदानसभाको चुनाव रोक्न राजनैतिक स्टण्टका रूपमा प्रयोग गरी कथित संसदमा राखेका गणतन्त्रको घोषणा र पूर्ण समानुपातिक निर्वाचन प्रणाली घोषणा गर्नुपर्छ भन्ने मागमा एकाकार हुने मौका पाएको छ । यसो गर्दा माओवादीलाइ त कुनै जिम्मेवारी थिएन उसलाई संसदीय पद्दतिको बिजोग देखाउन थियो , गर्यो , तर एमाले फेरि आँफैले बनाएको अन्तरिम संविधान र माग गरिरहेको संविधनासभा चुनावको शिघ्रताका विपक्षमा माओवादीसंग उभिन पुग्ने बिजोग मोडमा भने उभियो । हेरौँ नेपालीको राजनीतिको यो कन्तबिजोगको गन्तव्य कहाँ पुगेर रकिने हो ।

November 19, 2007

गुच्चा खेल्न मन लाग्यो!

गुच्चा खेल्न मन लाग्यो!

आमा! लुच्चा भै गुच्चा खेल्न मन लाग्यो,
छुच्ची संग नबोल्ने छुच्चा हुन मन लाग्यो।

ह्वाग्रा** खेल्दा खेल्दै बाहुलाले नाक पुछ्नुको आनन्द,
पाङ्ग्रा गुडाउदै खस्केको कट्टु तान्नुको आनन्द,
मैले यो देशमा
यो परदेशमा
यो उमेरमा,
यो अंधेरमा
रोजेर कहाँ पाउनु?
खोज्न कहाँ धाउनु?
आमा फेरि पनि,
तेल कासा खेल्न मन लाग्यो,
झेल गर्ने पासा खेद्न मन लाग्यो।
पानदस* मा तुहुउ तुहुउ कराउदै
गाब:दोब** मा आसरा दिदैं
फेरि एक चोटी पारी जित्न मन लाग्योआमा,
लुच्चा भै गुच्चा खेल्न मन लाग्यो,

नाराँचाको बारीमा अंबा चोरेर स्वाद,
हाराँचाको भर्‍याङ चोरी शिबरात्री मनाएको याद
अझै ताजा छ,त्यसैले फेरि,
एकपटक यो राहुले बच्चा हुन मन लाग्यो
छुच्ची संग नबोल्ने छुच्चा हुन मन लाग्यो।
*( डन्डि बियो)
**गुच्चाको एक खेल

November 17, 2007

चर्पी महात्मय




- नेपालियन

चर्पी भने पछि त कसैलाइ शब्दै गनाउंछ। यो लेखै गनायो भने चाहीं नाक थुनेर पढम है। तर नाक थुने पनि यो नभै हुदैन। सब भन्दा शक्तीसाली को छ भन्नुहोस त ? अम्रिका ..बम..बन्दुक..अंह कुनै पनि होइन। लु नाक थुन्नेले कुरो मिलाए..हो दिशा ,पिशाब। कसैले रोक्न सक्छ यो बस्तुलाइ?इन्द्रेका बाउ चन्द्रे पनि दिशा लागे पछि लुरु लुरु चर्पि तिर सोजिन्छन। गाम घर तिर त यो कुन चराकोनाउ हो थाहै छैन। "गाउं आयो कि गु गनायो, गु गनायो कि गाउं आयो"। गाउंको पुछारको चउर नै चर्पी।तपाइको शहरिया साथी हरायो भने गन्ध सुग्धै आउनु भन्नुहोला,ठ्याक्कै गाउ पुर्याउछ, त्यो कम्पास,जिपि एस केही चाहिदैन। गाउनै गनायो भनेर गोराहरुले चर्पी बनाउन सल्लाह दिएछन। अब त्यस्ता सल्लाह हाम्लाइ कति दिए कति। भारतका राजदुत त सल्लाह दिन ठ्याक्कै वालुवाटार पुग्छन। सल्लाहले धनि हुने भे सबभन्दा धनि हामी नै हुन्थेम। के मान्थे सल्लाह। अनि त गाउं भरी नै चर्पीको बाकस दिएछन। एक महिना पछि हेर्ने गएको त एउटाले त्यो बाकसमा तल बाट दाउरा राखेर कुंडो पकाउदै रहेछन। बिचरा भैंसि चर्पीको चीया खादा खादा हालत खराब। त्यत्रो ठुलो चौउर हुदा हुदा त्यो सानो गनाउने कोठामा कोइ जान्छ त ? त्यइ भएर त बाटोमा कहीं चर्पी हुदैन। त्यत्रो त्रिशुली छ, हाम्लाइ चर्पीको के खांचो। यसो झ्यागं तिर छिरे भैगो नि। मुंगिलिग पुग्न पाको छैन, कराउने थालीहाल्छन"हजुर दिशा,पिशाब यता"। अब भोकले पेट करा्गं कुरुगं गरिसक्यो चर्पी गएर के गर्ने ? कराउन किन छोड्थे त,तेइ चर्पीले तिनीहरुको पेट पालेको छ। यस्तै छ हेर्नुहोस चर्पीको कथा। कती छन मान्छे काठमानडुमा,चर्पि चाहीं तेइ रत्नपार्कमा। त्यो पनि लाइनमा बस्यो "दिशा पहिला कि चर्पी पहिला"। के कुरो गराइ भो र ?एक जना साथी पहिलो पटक अमेरीका पुगेछन,एयरपोर्ट पुग्ने बितिक्कै चर्पी चाहिएछ। सारा एयरपोर्ट खोज्यो,आराम गर्ने कोठा(रेस्ट रुम) चाही कती कती, त्यो पनि लोग्ने मान्छे र आइमान्छे लाइ छुट्टा छुट्टै, चर्पी एउटो देखेनछ। बिचरोलाइ परेछ अम्रिकी मोटा भएका यती धेरै आराम गरेर पो रहेछ।अस्ती काम पुग्न पाएको थिएन, ठ्याक्कै आयो चर्पीको इतिहांस। २०० बर्ष अघी अम्रीकाको सेतो घरमा (बाइट हाउस) राष्ट्रपती पनि लुरुलुरु चौर छेउको चर्पी घरमा जान्थे रे। हाम्रा मुन्तरी अहिले पनि लोटा लिएर बालुवाटारको खोल्सामा जान्छन कि जस्तो लाग्छ। यो अल्ली भयो, यसलाइ यसो मिलाम है। हाम्रा प्रधान मुन्तरी अझै पनि बाल्टी लिएर नुहाउन चर्पी छउकै घरमा जाने चाइ पक्का हो,नपत्ताय फुन गरेर सोधम।


November 15, 2007

फेरि संसार घुम्दा

~ Prajwol Bhattarai
नमस्कार, मेरो नाम पेद्रो मार्टिनेज हो, तर मलाइ सबै जनाले साधरणतय Swallow-tailed Kite भनेर चिन्दछन । मिसिसीपी नदीको वर पर उडेर नै मेरो दिन चर्या बित्ने गर्द्छ । अमेरिकिहरुले पहिल्यै बुद्धि पुराएकाले मेरो बास स्थानको भने राम्रो संरक्षण भएको छ, होण्दुरस बाट आएको रमिरेज को परिवार पनि यहि बास स्थानको कारणले आजकाल यतै छन् । खोला छेउ घना Bottomland Hardwood जंगलको कारण आहारा र मनोरन्जनको केहि कमी छैन । खुला आकासमा स्वच्छन्द रुपले उड्न पाउनुको पनि मजै बेग्लै छ, तर बेला बखत PFV (Private Flying Vehicles) को भने खुब हेक्का राख्नु पर्द्छ है । अस्ति मात्र इभा मेन्देज PFV संग ठोकिएर दुइ महिना थाला परि, भाग्यमानी रहिछे मोरी कसो ज्यान भने गएन, पोहर लुइस इनरिके को जस्तो । हुन पनि कति बढेका PFV, फोकटमा घाम बाट चल्छ भन्दैमा परिवारको सबै ले बेग्लै उडाउने हैन नि, खुरुक्क MFT (Mass Flying Transit) चढे भइ हल्थ्यो नि ।
मेरो जीन्दगी यसै गरि रमाइलो संग बितिरहेको थियो, तर भाविको खेला मेरो जीवनमा पनि एउटा अभुतपुर्व तुफान नै आयो । झन MFT को बखान गर्दै हिंदेंको, त्यहि संग अकस्मात ठोकिन पो पुगेछु । बरु PFV संग ठोकिएको भए नि हुन्थ्यो जस्तो लाग्यो, मार त कम पर्थयो । इन्तु न चिन्तु भएर म त सिधै तल झरेछु, म झर्दै गर्दा MFT बाट एउटा केटो DSLR ले मेरो तस्बिर खिच्दै गरेको मात्र थाह छ, त्यस पछिको पुरै scene नै गायब भयो मेरो मस्तिस्क बाट । रमिरेजले भनेको पुरै २ हप्ता पछि मात्र आंखा खोलें रे मैले, धन्न बांचिएछ बाबा । शाररिक चोटपटकले गर्दा आजकाल पुरै Nest Rest मा छु । दुखाइ त स्वभाविक नै हो, तर सुत्दा भने मलाइ अनौठो Flashback जस्तो आइरहन्छ: कहिले म भ्यागुता भएको, कहिले गोहि, कहिले माकुरा त कहिले उडुस । हे प्रभु, NightQuil ले पनि छुन छोडेछ पटक्कै निंद्रा लाग्दैन । रात मा निंद्रा नपरेर पनि होला, निको हुन झन गर्हो भै रहेको छ । हिजो राति त अति नै भयो, मैले Flashback मा आफु मान्छे भएको पनि देखें । समस्या बाट भागेर केहि हुने वाला जस्तो लागेन मलाइ, बरु Flashback मा गएको समयमा अझ ध्यान बढाए केहि प्रगति हुन्छ कि जस्तो लाग्यो, १ महिना सम्मको निरन्तर प्रयास पछि बल्ल कुरा छर्लंग भयो ।
अब मेरो जिन्दगी कुनै हिन्दी सिनेमाको भन्दा कम रहेन, MFT संगको ठक्करले मलाइ मेरा पुर्व जन्मका स्मिर्ति हरु दिलाएको रहेछ । आज भन्दा झण्दै हजार बर्ष अघि म पनि मान्छे नै रहेछु, अब अर्को ८४ लाख जुनि पछि मात्र फेरि मेरो मानिस भएर जन्मने पालो आउने रहेछ, भ्यागुता, गोहि, माकुरा, उडुस इत्यादि मेरै फरक फरक जुनि रहेछन । मानिस संसारकै सर्वश्रेष्ठ जीव भएर पो हो कि मलाइ आफ्नो मानव जुनि कै Flashback मा रमाउन मन लाग्छ, क्या मोज पो गर्दा रहेछन् इ मानिसहरु,अहिले पो बल्ल थाह भयो । कुनै बेला म पनि संयुत्त राज्य अमेरिका को दक्षिण मा बसेको रहेछु, त्यति खेर त यो थाउं मा गोरा हरु धेरै थिए, आहिले त हिसप्यानिक को बहुल्यता रहेछ । त्यस पछि भारतिय, चिनिया र अफ्रिकन रहेछन्, नेपाली पनि कति बढेका, म हुंदा त यहां नगन्य नेपाली मात्रा थिय । पुरै अमेरिका घुमेर हिंडे, सबै तिर त्यस्तै पुरै socio-economic परिवर्तन । बल्ल बुझें मेरो नाम किन पेद्रो मार्टिनेज रह्यो भनेर । भएन बा, एक चोटि नेपाल जान मन लाग्यो, जे भए पनि म मानिस हुंदा जन्मेको देश ।
हुन त मेरो लामो दुरी सम्म सजिलै उड्ने सक्ने क्षमता छ, तर पुरै Atlantic महासागर नाग्ने आंट भने आएन । यसो खोजी गर्दा न्यु योर्क देखि फ्रान्स को Bordeux सम्म Atlantic महासागर भित्र बाट चल्ने URN (Under-water Rail Network)बारेमा थाह भयो । ध्वनिको गतिमा चल्ने यो रेल को कार्गो मा सबै को आंखा छल्दै लुकें, हुन त रेलले एकै छिनमा नै पुराएछ, तर Claustrophobic भएर पो हो कि मलाइ चाहिं सात जुनि झैं लाग्यो । रेल बाट निस्के पछि एसो युरोप भ्रमणमा निस्कें, युरोपमा पनि गोराहरु नगन्य मात्रा मा भेटिए, अफ्रिकनहरु को बहुल्यता रहेछ, अनि भारतिय र चिनिया । यता पनि अमेरिकामा जस्तै ब्यापक समाजिक परिवर्तन भएको रहेछ, नेपालीहरु पनि छ्याप्-छ्यप्ति रहेछन । पहिला फ्रांसको Marseille देखि जापान सम्म जाने URN थियो रे, Marseille बाट खाडी राष्ट्र हुंदै जापान जाने । खाडि राष्ट्रहरुले समुद्रमा पनि मानविय जमिन बनाएकाले त्यो क्षेत्रमा भने रेल जमिन माथि बाटै कुदने रहेछ, ४०० बर्ष अघि तेलको मुहान सुके पछि त्यताको शेखहरु पुष्त पैसा कमाइ अरु नै देश सरेछन्, अनि आरु गरिब जनता पनि पेट पाल्न अरु नै तिर पलायन भएछन । आहिले त्यो क्षेत्र पुरै खालि छ, रेलको लिगमा जमेको बालुवा सफा गर्न समस्या परेको ले URN अहिले त्यता बाट चल्दैन । अहिले युरोप बाट जापान जान लाइ सबै भन्दा सजिलो उपाय स्पेन बाट URN लिएर पहिला दक्षिण अफ्रिका जाने अनि त्यता बाट फेरि अर्को URN समातेर जपान पुग्ने रहेछ ।
URN बाट दक्षिण अफ्रिका पुगे पछि अफ्रिकन महादेश घुम्न उडें, उत्तर तिर त पुरै विरान रहेछ, सायद हिरा र तेल पाउन छोडे पछि सबै कामको लागि युरोप तिर लागे । दक्षिण अफ्रिकामा भने भारतियहरुको बोल बाला रहेछ, कपडा र गहनाको विश्व भरि ब्यापार गर्दा रहेछन । अफ्रिका घुमे पछि म फेरि URN को कार्गोमा लुकेर जापान तिर लागें । जापानमा पनि जन्मदर युरोपको जस्तै कम थियो, अझ त्यस माथी जापानले बिदेशीलाइ नागरिकता पनि दिंदैनथ्यो, त्यसैले जापानको समाजिक अवस्था कस्तो होला भनेर हेर्न म उत्सुक थिए । जापान पुगेर घुम्दा त जापान मा तन्न जापानीहरु नै रहेछन, पछि बुझ्दा त तिनिहरु जापानी हैन चिनिया पो रहेछन्, ५०० बर्ष अघि देशमा जनता नै नभए पछि बाध्य भएर चिनियाहरुलाइ नागरिकता दिइ झिकाउन परेको रहेछ । जापानमा पनि मनग्यै नेपालीहरु देखिए । मलाइ अब नेपाल कस्तो होला भनेर सार्है खुल्दुली बढ्यो, जापान बाट दायां वायां केहि नहेरि चिन हुंदै नेपाल तिर उडें, पुरै २ हप्ता लाग्यो मलाइ बिशाल चिन नागेर नेपाल पुग्न लाइ ।
नेपाल सरर उडेर हेर्दा त आधा बिहार आधा चाइना टाउन जस्तो रहेछ । पहिला पशुपतिनाथ को दर्शन गर्छु भनेर बागमतिको तिरै तिर उडेर पशुपति गए, मुख्य मन्दिरलाइ छोडेर अरु भागमा मन्दिर घेर्ने गरी दक्षिण यसियाकै सबै भन्दा ठुलो Pashupati Mall बनाएका रहेछन । चिनियाले नगरे पनि कम से कम बिहारीहरुले त यो काम को बिरोध गर्नु पर्थयो । सबै जना नेपालीहरु मैले जस्तै समस्याको सामना नगरी बिस्तारै बिस्तारै बिदेश पलायन भएका रहेछन । पहिलाको नेपाल बारे संम्झेर बसि रहंदा ३-४ वटा चराहरु आए अनि मलाइ टुरिष्ट भन्ठानेर भने " अरे भाइ, रहने के लिए Nest होटेल चाहिए?" मैले बिशुद्ध नेपालीमा "मलाइ चांहिदैन, म यै देशको हो" भने । मेरो नेपाली सुने पछि सबै ले एकै स्वरमा भने " अरे, ए त्यो museum breeding center से भागके आया लग्ता हे.....................
(यो लेख http://kamaladi.blogspot.com/ मा पहिलै प्रकासित भैसकेकोछ ।)

November 13, 2007

नेपाल सम्बतको बारे

नेपाल सम्बतको पहिलो दिन गोवर्धन पुजाको दिन पारेर शुभकामना साटासाट गर्ने चलन छ । यो सम्वत सम्पूर्ण भारत महाद्वीपको इतिहासमा देशको नाममा समर्पित एकमात्र सम्बत हो । यसै दिन नेपालमा गोवर्धन पुजा नगरी शरीर पुजा गर्ने समुदाय पनि छन र किंवदन्तिहरुले यो दुइ चिरा याने कि गोवर्धन पुजा गर्ने रे शरीर पुजा गर्नेलाइ अलौकिक कृष्णसित जोडेका छन । भगवान कृष्णले गोवर्धन पर्वत उठाएर दुष्टदेवराज इन्द्रको क्रोधबाट बचाएपछि जनताहरु खूशी भएर कोहि गोवर्धन पर्वतको पुजा गर्न तिर लागे कोहि आफैलाइ पुजा गर्न तिर लागे रे । किंवदन्ति न हो, तेत्रो उद्दार गरिदिएका कृष्णलाइ किन पुजा नगरेका होलान भनेर प्रश्न सोध्न सकिन्न अथवा सोधेपनि उत्तर छैन ।

नेपाल सम्बत कसरी प्रारम्भ भयो भन्ने बिषयमा पनि किंवदन्ती नै छ जुन अपत्यारीलो छ । तर यसै किंवदन्तीलाइ आधार मानेर नेपाल सम्बतको अवमुल्यन गर्न मिल्दैन । हाल नेपालमा नेपाल सम्बतलाइ प्रयोगमा ल्याउने मुद्दा पनि उठी रहेको छ । तर मेरो विचारमा यसमा केहि ब्यवहारीक कठिनाइ छ । यसै सेरोफेरोमा लेखेको यो टुक्रो दौँतरी माझ बहसको लागि प्रस्तूत गर्छु, हुन्छ ?

One of the most innovative work of our great ancestors and their leader Mr. Shankhadhar Sakhwa is in highlight of media these days. Yes, they did an extraordinary and unique job - creation of an era devoted to nation and people - unlike many other eras of their time devoted to a powerful king (or political/religious leader). We are certainly familiar with the hear-say story that tells about Mr. Shakhadhar Sakhwa, who turned to be a very very rich man overnight. But, my gut feeling says, only the consequences in the story might be true not the whole story.

It is to be noted that we still have deep-rooted feudal structure of medieval times in our society at this 21st century. We can just imagine how rigid and faithful was our society toward the feudal core values a millenium before. The level of public awareness and a quest for equality among all must be at very poor level. Yet they displayed a unique unity among public, and established a new era devoted to our country which had displaced another era devoted to one of the great ancestor (King Manadev) of then ruling King Raghavdev. This single fact could pose a huge research issue to unravel the hidden truth behind the whole episode of transitioning nepalese society into a new era.

The influence of King and his creations have impact on our society for several generations. For example, we still live under the huge influence of Prithvi Narayan Shah, the great ancestor of current king. We don't feel comfortable in digging out his war-atrocities during his invasion and pre-emptive attacks against other countries around. I have seen no article from intellectual capacity in appraisal of dismantling PN Shah's statue last year when public were venting their anger against current King Gyanendra. We don't feel comfortable discrediting PN Shah for expanding national boarder because we are living in the country he founded. The same sort of deep faith must be there within public and then ruling King Raghavdev toward their ancestor King Manadev, who formed a strong country expanding to larger area than PN Shah did. Abandoning Manadev's era is possible only through a massive revoloution just like we had one recently in Nepal that weakened feudal control in our society and degraded public faith toward the feudal centers. Therefore, it is quite logical to make a bold guess that the transition of era in Nepal a millenium ago represents a huge revolution against social unjustice and imbalance.

Shankhadhar Sakhwa must be a leader to create a stable society in which economic condition of public was given the most importance. It is our great unfortunate to find no documentation of the details, probably due to the feudal conspiracy intending to discredit the deed of justice. In Nepal's history, there are several examples of such attempts.

Nepal Sambat was constantly popular in Nepal for more than 800 years despite having the political conditions changed a lot. It started to face a heavy domination only a century ago due to some vested interest of then rulers of Rana regime. The Rana regime were controlling Nepal as their private business company, and all government staffs were treated as their company workers. They could hire and fire or change duties of civil servants anytime they wanted even without presenting any logic or reason. Not only the Rana regime is ill-famous for its HUKUMI style of ruling but also the civil servants were hugely underpaid. But for civil servants, they had an opportunity to cheer up once in every 3 years, because the lunar calendar of Nepal Sambat has 13 months a year of cycle once in every 3 years, which helped them to have an extra month salary in 3 years. The rana regime wanted to cut-off the extra salary for their private benefit, and hence they imposed Vikram Sambat, which is still in effect in Nepal.

The movement to revive Nepal Sambat started once again about 3 decades ago. The movement is getting stronger as we are getting able to understand the importance of the Sambat and its contribution to Nepal. However, there are some people skeptic toward the Nepal Sambat for a few reasons. The first is their unwillingness to face a change in era from Vikram Sambat. It is strange to see that those people hate Rana regime, but love to keep the system these unpopular Rana had imposed forcefully for their vested interests without doing any benefit to public.

The second reason is the lunar-cycle based date system of Nepal Sambat, which does not have a 24 hour daily cycle. Its non-uniform daily cycle is certainly more advanced and scientific than a forced 24-hour uniform daily cycle. The lunar-cycle based dates of Nepal Sambat has almost a real-time synchronization with orbital positions of Sun, Earth and Moon. However, it is a complex system to understand for ordinary people and is definitely impractical to adopt marking daily calendar. I think, this problem has no solution except adopting a near-solar cycle based system that has a forced 24-hour daily cycle with some adjustments. The best one is to adopt Gregorian daily calendar that is used all over the world. It would turn out to be unique and practical and would work excellent exactly the same as it works in Japan. Japan has adopted Japanese year and gregorian month and days for official use. For example, my birthday is NS 1094 Chaulathwo Saptami, which turns to be 2029 Chaitra 27 and 1973 April 9. Converting dates among these three calendars is complex mathematical problem, and simply out of capacity for ordinary people. The japanese calendar converts this date to S48-04-09 (where SYY=YYYY-1925; The first alphabet "S" changes as they have a new king. They are using HYY currently), which is simple once the Gregorian date is known. We can also write our date in the same format such as N094-04-09 (where NYYY=YYYY-879; we can have N standing for Nepal Era for a thousand year). This format can be used in all practical purposes without any conflict.

The third reason of hesitation is the feeling that this is a Newar era. This feeling is seen among non-newar community, who are less aware of historical facts that such feeling was intentionally imposed by Chandra Shumshel to defame the popularity of Nepal Sambat. He actually banned to use Nepal sambat in all purposes, even in voluntary uses and therefore Nepal Sambat survived secretly within the raj jyotish groups, baidyas, joshis, rajopadhyayas and some history scholars. It was very difficult for ordinary people to know about Nepal Sambat who are not involved in the movement of reviving Nepal Sambat.

The other widespread confusion is the association of Newar Festival Mha Pujaa and the Nepal Sambat. The first day of Nepal Sambat begins on the day of Mha Puja, but these two events are separate. Mha Puja has cultural value and Nepal Sambat has political value. We must appreciate these two matters separately in the light of their own merits but the good combination is they both are on the same day. I particularly consider Mha Puja as the event of making people conscious to their own health and food habits. Hours long elaboration can be done in this issue alone. Mha Puja is certaily a Newar festival but not limited to only Newars. Notice that the Mha Puja does not integrate with any of the issues of paying loans of public or providing economic freedom or becoming rich after getting huge amount of golds which are the part of the hear-say story. Therefore it is totally silly to opine that Mha Puja and Nepal Sambat is linked to each other.

Because Nepal's most revolutions got started in capital and got succeeded after it clutched up the entire nation, the Nepal Sambat reviving movement is also following the same route. It is our responsibility to understand the norms and values of Nepal Sambat, participate in arguing for and against its merits and demerits, help in research and educating our younger generation in our capacity such that we would not lose one of our decent achievement in our history and the pioneering work of our ancestors toward having a justice society.

(More information and historic events may be seen at http://shankhadharsakhwa.org/)

कामरेड ! प्रकास ठकुरी जी खै त ?

पत्रकार विरेन्द्र शाहको हत्याको घाउ सुक्न नपाउदै अर्का पत्रकार प्रकास ठकुरीको स्थिती अज्ञात रहेको समाचारले प्रमुखता पायो । हुनत विरेन्द्र शाह भन्दा अगाडी अपहरणमा परेका पत्रकार ठकुरी राजावादी भएको कारण प्रकासमा नआएका होलान । तर के वैचारिक भिन्नताको आधारमा कसैको अपहरण र हत्या गर्न पाइन्छ।


यो कस्तो लोकतान्त्रीक गणतन्त्रको परिकल्पना हो जहा लोकको वैयक्तिक स्वतन्त्रताको कुनै अस्तित्व रहदैन । जहा राजावादी माउवादी काग्रेस कम्युनिष्टको नाममा विरोधीको हत्या गरिन्छ । हामीले खोजेको राज्य के यही होत । माउवादीका साथीहरु तपाइहरुको हातमा वन्दुक को शासन भएपछि जनताको कुनै भुमिका छैन भनि ठान्नु हुन्छ भने त्यो ठुलो भुल गर्दै हुनु हुन्छ । शान्ती संझौता मा हस्ताक्षर गरिसकेपछी नागरिक समाजको रक्षा गर्ने दायित्व तपाइ हरुको पनि उतिकै छ । के तपाइ हरुको विरोधी भएको कारण सफाया नै गर्नु जरुरी छ ।


हुनत विरेन्द्र शाहको अपहरणमा पनि तपाइहरुको हात थिएन । तर समय मानिस भन्दा वलियो हुन्छ । कालेा करतुत लुकाएर कहा लुकिन्छ र तपाइको पार्टर्ीीे ठुलै हात रहेको भन्ने जनताले देखि हाले । त्यस्तै प्रकासको अपरहण पनि तपाइहरुको कथनमा हात नहुन सक्छ । तर तपाइ हरु पन्छिन पाउनु हुन्न । कि तपाइको पार्टर्ीीे तल्लो तहको कार्यकर्ता पार्टर्ीीे नेतत्व वाट अलग भई तपाइको पकडमा नभएको हुन सक्छ अन्यथा प्रक्ासको अपहरणमा पनि तपाइहरुको हात रहेको प्रष्ट छ । तसैले छिटो उनको स्थिती र्सार्वजनिक गनु अनुरोध छ ।

"चार महिनाअघि बेपत्ता पारिएका कञ्चनपुरका पत्रकार प्रकाश ठकुरीको स्थिति अझै अज्ञात छ । परिवारले वाईसीएल कार्यकर्ताले मोटरसाइकलमा राखेर लगेको बताएका छन् । माओवादीले भने उक्त आरोप अस्वीकार गर्दै आएको छ । उनलाई अपहरण गरेपछि दुई नाबालक छोरा, श्रीमती र वृद्धा आमा बिचल्लीमा परेका छन् । कमाउनेे पति बेपत्ता भएपछि डेरा भाडासमेत तिर्न नसक्दा श्रीमती जानकी दुई छोरालाई लिएर हल्दुखाल गाउँस्थित माइतीको शरण लिन पुगेकी छिन् । प्रकाशलाई असार २१ गते बिहान महेन्द्रनगर भासीस्थित डेराबाट अपहरण गरिएको थियो । अपहरण लगत्तै खोजी गरिदिन अनुरोध गर्दै विभन्न अधिकारवादी संघसंस्था र प्रहरी प्रशासनको कार्यालय धाउँदा पनि कतैबाट ठोस कदम नचालिएको श्रीमती जानकी बताउँछिन् । उनी दिनहुँजसो पतिको खवरको आशामा स्थानीय सञ्चार माध्यमहरूमा धाउने गर्छिन् । 'दुई मोटरसाइकल डेरा नजिकै आइपुग्यो,' उनले अपहरणको त्यतिखेरको अवस्था सुनाइन्, 'एक मोटरसाइकलमा दुई जना अगाडि हिडे, दोस्रो मोटरसाइकलमा उहाँलाई बीचमा राखेर बागफटा तिर लगे ।' उनले दुवै मोटरसाइकल गइ सकेपछि माओवादी कार्यकर्ता पोमलाल शर्मा चढेको मोटरसाइकल बजारतिर लागेको बताइन् । 'मैले पोमलाललाई सोधंे, उनले केही कुरा बुझ्नका लागि वाईसीएलले लगेका हुन आत्तिनुपर्दैन भनेका थिए,' जानकीले भनिन्, 'मैले यो कुरा सबैलाई बताउँदै आएकी छु ।' प्रकाशलाई अपहरण गरेलगत्तै उनले पुनरावेदन अदालत परिसरमा रहेको मानव अधिकार परियोजना पुगेर घटना बारे जानकारी गराइन् । त्यहाँ दिएको निवेदनमाथि कुनै सुनुवाइ नगरिएको उनी बताउँछिन् । 'जसको अघिपछि नारा जुलुस गरिदिने बोलिदिने कोही हुँदैन, उसले यस्तै बिजोग व्यहोर्नुपर्दोरहेछ,' जानकीले आँसु खसाल्दै भनिन् । प्रहरी प्रशासनबाटसमेत न्याय नपाएको गुनासो जानकीको छ । उनले घटनामा संलग्न माओवादी कार्यकर्ता पोमलाललाइ पक्राउ गरेर पनि अनुसन्धान नगरी मुक्त गरेको आरोप लगाइन् । पोमलालले प्रहरी हिरासतमा प्रकाशको अपहरणमा वाईसीएलको संलग्नता स्वीकार गर्दै अपहरण गर्नेहरुको नाम समेत बताएका थिए । उनले जानकारी दिंदा प्रहरी कार्यालयमा स्थानिय सञ्चारकर्मीहरुको समेत उपस्थिति थियो । माओवादीपक्षले भने सुरु देखि नै प्रकाश अपहरणमा आफ्नो पार्टी र कार्यकर्ताको कुनै संलग्नता नरहेको दावी गर्दै आएको छ । घटनाको केही दिनमै माओवादीका जिल्ला सह इन्चार्ज टेकेन्द्र भट्टले पत्रकार सम्मेलन गरी घटनामा पार्टी कार्यकर्ताको संलग्नता अस्वीकार गरेका थिए । श्रीमती जानकीले भने अपहरणकारी वाइसीएलका कार्यकर्ता नै रहेको दाबी गरिन् । घटनाको चार दिनपछि नेसनल रिपब्लिकन आर्मीको नाममा केही सञ्चार माध्यमलाई विज्ञप्ति पठाएर प्रकाश अपहरणको जिम्मा लिंदै नियन्त्रणमा रहेका बखत भाग्न खोज्दा हत्या गरिएको दाबी गरिएको थियो । सुदूरपश्चिम क्षेत्रमा यसअघि कहिल्यै नाम नसुनिएको त्यो समूहको अहिले पनि कुनै गतिविधि सार्वजनिक भएको छैन । विज्ञप्तिमा प्रकाश राजावादी भएकाले कारबाही गरिएको दावब छ । आर्मीले विज्ञिप्तमार्फत जिम्मा लिएपछि प्रहरीले माओवादी कार्यकर्ता पोमलाललाई आवश्यक परेका बखत उपस्थित हुने कागज गरेर रिहा गर्‍यो । 'विज्ञप्तिसँगै प्रकाश जिउँदै रहेको हल्ला आएपछि थप अनुसन्धान गर्दै जाने सोच अनुसार पोमलाललाई स्थानीय एक जिम्मेवार व्यक्तिको जिम्ममा रिहा गरिको हो,' कञ्चपुरका एसी छविलाल बन्जाडेले भने- 'अनुसन्धानमा आवश्यक परेका बखत जुनसुकै बेला पनि उनलाईर् पक्राउ गर्न सक्छ ।' कञ्चनपुरका पत्रकारले पनि प्रकाशको अपहरणमा माओवादी कार्यकर्ताकै संलग्नता रहेको ठहर गर्दै उनको अवस्था सार्वजनिक गरियोस् भनी पटक पटक माओवादी र सरकारसँग माग गर्दै आएका छन् । असार ३० गते नै प्रमुख जिल्ला अधिकारीमार्फत गृहमन्त्रीलाई पत्रकारहरुले ज्ञापनपत्र पठाएका थिए । " -समाचार श्रोत namasteeurope.com


November 11, 2007

दल फुटाउने गतिविधिलाई एमालेले र्समर्थन नगर्ने


(ठुलो गरी पढ्न त्यसमाथी क्लिक गर्नुहोला)

- नेपालियन


यसो नेपालको खबर पढ्न बस्यो, खाली यसले यो भन्यो, उसले यो भन्यो, यता यो पढ्क्यो, उता यो पढ्क्यो। अनि फेसन चाही संबिधान सभाको। अब त देशको अन्तीम लक्षनै संबिधान सभा भइसक्यो। कुरा यता उता घुमाउदै चुच्चे ढुगों उही टुगों जस्तो भइसक्यो। दारी पाले संबिधान सभा भाडिने हो कि दारी काटे संबिधान सभा भाडिने? यस्तै यस्तै हालतमा छ नेपाल। एमाले खबर कहिले कहिले त कमिडि चलचित्रको डाइलग जस्तो लाग्छ, ल हेर्नुहोस न माधब नेपालको बांणी - दल फुटाउने गितीबिधीलाइ एमालेले समर्थन नगर्ने । पार्टी नै सात, कसरी एक हुन सक्छन र ? एक हुने भए त एउटै पार्टी बनाए भै हाल्यो नि । फेरी कुरा गरेको ताल पनि "चोरको खुट्टा काट" भने जस्तो छ। त्यो त ठिकै छ, भाषण गर्न पाए भन्दैमा यसो "आहा" भन्ने जस्तो कुरा गर्नु नि ? माधब नेपालको पानी आन्द्रै गफ पनि क्लासिक नै हुने भो नेपालको राजनितीमा ।

November 9, 2007

सदन प्रस्ताव र माओवादी

दौंतरीमा ऐलेको नेपालको चिरफार धेरै हुने हुँदा कान्तिपुरमा मन्थन भएको आङगेलु शेर्पा को लेख। सबै तिर घुमाएर लेखेका छन लेखक ले। पहीला नपढेको भए निकै मन पराउनु हुन सक्छ। मलाइ त सारै घत पर्यो यो लेख, त्यसैले दौंतरीमा बाढ्न चाहान्छु।

===========================================================

सदन प्रस्ताव र माओवादी
आङगेलु शेर्पा ( नोभेम्बर ८, २००७ को कान्तिपुर)
झन्डै एक महिनादेखि ग्यालरी बैठकमा मञ्चन भइरहेका पट्यारलाग्दा शृङखलाबद्ध दृश्य आइतबार साँझ पटाक्षेप भएको छ । फेरि गणतन्त्र घोषणा र समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीमा जानुपर्ने विशेष अधिवेशनको विशेष निर्णय पारितसहित । नौ महिनाअघि उही पात्र, उही स्थान, त्यही शैलीले मिश्रति चुनाव प्रणाली र संविधानसभाको पहिलो बैठकले राजतन्त्रबारे फैसला गर्ने प्रावधानसहितको अन्तरिम संविधान पार गरेका थिए । त्यसलाई गत जेठमा नवीकरण गरेका थिए, मंसिर ६ गतेको चुनावी तिथिसहित । पछिल्लो ५ महिनाभित्र, नेपालमा कुनै त्यस्तै ठूलो घटना घटेको आमरूपमा थाहा छैन । जसको कारण यत्रो संविधान फेरबदलका लागि सदनले निर्देशन दिनपरोस् । चित्तबुझ्दो पुष्ट्याइँ कतैबाट आएको छैन । प्रस्टयाउनुपर्ने आवश्यकता कसैले ठानेको देखिएन । कहीं कतैबाट जिम्मेवारीबोधको अनुभूतसमेत भएन । यो हाम्रो राजनीतिमा रहेको गैरजवाफदेहीपनको निरन्तरता हो । जिम्मेवारीविहीन नेतृत्वको थप पहिचान हो ।
संसदमा प्रस्तावहरू अनौठो ढंगले ल्याएको देखिन्छ । मूल प्रस्ताव, च्याँखे प्रस्ताव, बार्गेनिङ गर्ने प्रस्ताव, भोट सुरक्षित गर्ने प्रस्ताव, प्रचारमुखी प्रस्ताव आदि । पार्टीमा गहन छलफलविना संसदीय अंकगणितमा लेनदेन गर्न ल्याइने यस्ता प्रस्तावप्रति न जनचासो छ, न खोजी नै । यथार्थमा त्यो एउटा निरर्थक अभ्यासमात्र हो । किनकि जनता संविधानसभा निर्वाचनमार्फत आफ्नो सम्प्रभुसत्तालाई उपयोग गर्ने पर्खाइमा छ । बखेडा निकालेर दुनो सोझ्याउने, संक्रमणकाल तन्काउने खेलले तीव्र वितृष्ण सबैतिर उत्पन्न गरेको छ । राजनीतिक नेतृत्वप्रतिको विश्वास दिनपरदिन क्षीण हुँदै गएको छ । विश्वास संकटले अझ जतिलतातर्फ उन्मुख गराउने निश्चित छ ।
समानुपातिक गणतन्त्र
गत माघमा अन्तरिम संविधान निर्माणक्रममै छाडेको पूर्ण समानुपातिक र गणतन्त्र यहीबेला किन खोजे माओवादीले ? प्रश्न उठ्न सक्छ । गत जेठमा मंसिर ६ गतेको मिति संशोधन गर्ने बखतमा पनि मन्दस्तरमा उठाए पनि सहमति गरे उनीहरूले । पूर्ण समानुपातिक माग राखेर कडा आन्दोलन गर्ने मधेसी फोरम र जनजाति महासंघले सहमति जनाइसकेको थियो । तर जब भदौमा "बालाजु प्लेनम" गरे, तब सबै क्षेत्रबाट प्रतिवेदन आए । सबै रिपोर्टहरूको अध्ययनले चुनावी परिणामको स्पष्ट तस्वीर देखे । प्लेनमपछि केन्द्रीय समितिको बैठक बस्यो । जनमतबाट सफाया हुने देखेपछि निर्वाचन रोक्नुपर्ने निष्कर्ष निकाले । यही अन्तरनिहित उद्देश्य कार्यान्वयनका लागि समानुपातिक निर्वाचन प्रणाली र गणतन्त्रको तगारो तेस्र्याइएको थियो । त्यो प्रस्तावले असोज १८ गते नै काम तमाम गरिसकिएको थियो । निर्वाचन स्थगित गर्नु थियो, भयो । एक प्रकारले विशेष अधिवेशनको प्रयोजन समाप्त भइसकेको थियो । पछि औपचारिकताका लागिमात्र बसिएको हो । प्रस्तावकलाई प्रस्ट थाहा थियो, सहमति भए पनि ऐन-नियममात्र होइन, संविधान नै संशोधन गर्नुपर्ने भएकाले मंसिरमा चुनाव हुँदैन थियो, किनकि नियमित हिउँदे अधिवेशन कुर्नुपर्ने हुन्थ्यो, संविधान संशोधनका लागि । यदि असहमति भए पनि माओवादी सहभागिताविना चुनाव सम्भव हुँदैन थियो । जुन आशयले विशेष अधिवेशन बोलाइएको थियो, त्यो काम अगाडि नै पूरा भएकाले पछिल्ला दिनको संसदमा भएको छलफल निरर्थक बसिबियाँलोमात्र देखिन्छ । गन्तव्य एकातिर हुने तर अर्काेतर्फ शब्दको पछि दौडिएर गरिने बहसले सार्थक परिणाम दिन सक्दैन । अन्तरिम संविधानमै संघीय गणतन्त्रमा मुलुक जाने प्रावधान रहेको स्थिति त्यही प्रस्ताव पारित गर्नुको खास अर्थ देखिन्न । शाब्दिक रूपमा जति क्रान्तिकारी देखिन कोसिस गरे पनि सारमा आफैंले निर्माण गरेको अन्तरिम संविधानसँग विरोधाभास सिर्जना गर्ने निर्णयहरू सदनबाट गर्नुले संविधानसभा चुनाव थप अन्योलको भुमरीमा धकेलिएको छ । संक्रमणकाल लम्मिएको छ । निराश र अनिश्चयको वातावरण बढावा दिएको छ । यसबाट प्रतिगामी तत्त्वबाहेक कसैलाई फाइदा पुगेको देखिँदैन ।
पूर्ण समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीमा जाँदा जनताले आफ्नो उम्मेदवार उठाउने, उठ्नेभन्दा पार्टीले दिएको उम्मेदवारलाई मात्र अनुमोदन गर्ने प्रक्रिया हो । यसले हाम्रो केन्द्रीकृत राजनीतिक संरचनामा अझ बढी शक्ति केन्दि्रत गर्छ । जनउत्तरदायीभन्दा नेतृत्वमुखी राजनीतिलाई विकसित गर्छ । जबकि हामी संघीय संरचनासहितको विकेन्दि्रत राजनीतिक संरचनातर्फ उन्मुख भएका छौं । अर्काेतिर जनगणनाको आधिकारिकतामाथि बहस प्रारम्भ हुन्छ । पछिल्लो जनगणना ०५८ सालमा भएको हो । माओवादी विद्रोहको उत्कर्षकालमा । जुन समयमा राज्यको निजामती कर्मचारीको उपस्थिति गाउँमा प्रायः असम्भव थियो । धेेरै विवरण सदरमुकामका होटल-लजका कोठामा तयार भएका हुन् । कति यथार्थ मान्ने ? सवाल खडा हुन्छ । नाइजेरियामा मुसलमान समुदाय र क्रिस्चियनको आ-आफ्नो बहुमत रहेको दाबी थियो । त्यहाँ संविधानसभा अघि कि जनगणना अघिको विवादले चर्काे रूप लिएको थियो । यहाँ हामीकहाँ १०२ जाति छन् । यदि सबैले दाबी गरेका संख्यात्मक प्रतिशत मात्रा जोड्ने हो भने कम्तीमा ३०० प्रतिशत पुग्छ । यो स्थितिमा पुनःजनगणना अनिवार्य हुनेछ । कसले गर्ने निष्पक्षता आदि असान्दर्भिक विषयले संविधानसभा निर्वाचनको मूल मुद्दालाई ओझेल पार्न सक्छ । गत जनआन्दोलनको वैधता भनेको १२ बुँदे सहमतिमात्र हो । आन्दोलन अघि आठ दलको घोषणापत्र । अन्तरिम संसदको त्यहाँ कुनै अस्तित्व छैन । त्यसैले यो संसदसँग आन्दोलनको वैधता छैन । सात दलको ०५६ को आवधिक निर्वाचनमा चुनेको सांसदहरूको पदावधि ३ वर्षअघि सकिएको हो । माओवादी सांसदहरूले कुनै मत पाएको होइन । ०५६ को निर्वाचनपछि नयाँ मतदाता २९ प्रतिशत छन् । जसले अहिलेसम्म मतदान गरेका छैनन् । व्यवस्थापिका संक्रमणकाल व्यवस्थाको लागि राजनीतिक ढंगले मनोनयन गरेकाहरूको थलो हो । यथार्थमा तदर्थ निकाय हो । आफैंलाई जननिर्वाचित संविधानसभा ठान्ने भ्रम पाल्नु हुँदैन । यस्तो निकायले सार्वभौम जनताको अख्तियारी प्रयोग गर्ने हैसियत राख्दैन । जनअभिमतबाट आउने गणतन्त्रमात्र दिगो र संस्थागत हुनसक्छ । तर यहाँ गणतन्त्र छिटो जन्माउनेको नाममा तुहाउने खेल भएको छ । स्वाभाविक प्रक्रियाद्वारा मंसिरभित्र आइसक्ने गणतन्त्रमा अनेक बहानामा बिथोल्ने काम भएको छ ।
माओवादी भूमिका
विद्रोहको सुरुदेखि दरबारियासँग माओवादीको कुनै न कुनै रूपमा सम्बन्ध रह्यो । हृषीकेश शाह, कीर्तिनिधि विष्टसँगको माओवादी नेताहरूको उठबस कुनै समय चर्चाको विषय थियो । दरबार हत्याकाण्डपछि यस दैनिकमार्फत माओवादी नेता बाबुराम भट्टराईले राजासँग कार्यगत एकता भएको तथ्यलाई स्वीकारेपछि माओवादी-दरबार सम्बन्ध छर्लङ्ग भएको थियो । माओवादी विरुद्ध दरबारले सेना परिचालन गर्न नमानेका हुनाले थप प्रमाणित भयो । विद्रोहकालमा कांग्रेस कार्यकर्तालाई अत्यधिक तारो बनाइयो र पछिल्ला दिनमा केही एमाले कार्यकर्तालाई आक्रमण गर्ने माओवादीले तुलनात्मक रूपमा राजावादीलाई निसाना बनाएनन् । किन विरोध एउटाको आक्रमण अन्यत्र गर्छन् त ? वास्तवमा हरेक अधिनायकवादी शक्ति कुनै न कुनै हौवा खडा गरेर सिर्जना हुन्छ, त्यही आधारमा विस्तार हुन्छ । माओवादी र राजाले एकअर्कालाई देखाएर राजनीतिक प्रभाव फैलाएका हुन् । बाहिर जति चर्को कुरा गरे पनि कुनै न कुनै रूपमा राजसंस्थाको अस्तित्व राख्न चाहनु उसको राजनीतिक बाध्यता हो ।
पेरूमा साइनिङपथ -माओवादी) ले मुलुकको कुल भूभागको करिब ८० प्रतिशतमा नियन्त्रण कायम गरेका थिए । राजधानी लिमा र वरिपरिका केही भागमात्र राज्यको अधीनमा थियो । राज्यसत्तामा फुजिमोरी र विद्रोहमा साइनिङपथले नयाँ-नयाँ उचाइ लिइरहेको थियो । जब अधिनायकवादी फुजिमोरी जनआन्दोलनसामु टिक्न नसकेर देश छोडी जापानमा शरण लिए, तबदेखि साइनिङपथ विद्रोह ओह्रालो लाग्यो । आज सत्ता दुरुपयोग आरोपमा पूर्वराष्ट्रपति फुजिमोरी थुनामा छन् भने साइनिङपथ माओवादी अध्यक्ष प्रचण्डकै शब्दमा "हामी पेरू हुनपरेन" त्यो विद्रोह कस्तो स्थितिमा पुग्यो सहजै अनुमान गर्न सकिन्छ । लोकपि्रय कार्यक्रमबाट अगाडि बढ्ने सम्भावना नदेखेका माओवादीले राजाको विरुद्धमा देखावटी माहोल खडा गरेर भए पनि टिक्न अनिवार्य हुन्छ ।
पछिल्ला दिनमा माओवादीका दुईवटा महत्त्वपूर्ण घुम्ती छन् । ०६२ चुनवाङ बैठकले युद्धबाट सत्ता नजितिने ठहर, जसको परिणामस्वरूप १२ बुँदे समहति गर्न, सात दलसँग सहकार्य गर्न ऊ तयार भयो । दोस्रो, बालाजु प्लेनमपछि चुनाव नजितिने निष्कर्षसहित निर्वाचनबाट पलायन हुने उपाय अवलम्बन गरे । अब माओवादी के भन्छ भन्नु कुनै तुक रहेन । गणतन्त्रको फुर्काे झुन्ड्याएर राजासँग सहकार्य उद्घोषण गर्न सक्छ, एकातिर भारतीय विस्तारवादविरुद्ध लड्छु भन्ने अर्कोतिर शीर्ष नेतृत्व तहमा भएको वार्ता विवरण सम्पूर्ण मर्यादाका सीमा तोड्दै गर्वसाथ दूतावासमा जाहेरी चरित्रबाट स्पष्ट भइसकेको छ । बुझ्न जरुरी छ, अब माओवादी के गर्छ ? बन्दुक त्यागेको, चुनावबाट भागेको माओवादीका लागि सहरिया विद्रोह एक उपयुक्त रणनीति हुनसक्छ । राज्यका सबै संरचनालाई ध्वस्त गरेर सत्ताकब्जा गर्ने परिकल्पना गरेको हुनसक्छ । जसका लागि संसदका पछिल्ला दुई निर्णयले कच्चापदार्थको काम गरेको छ ।
यतिखेर अरू राजनीतिक शक्तिको प्रतिक्रियात्मक भूमिकामात्र हो । शान्तिको मूल्यमा माओवादी भूमिका केन्द्रीय स्थानमा छ । कांग्रेसले जतिसुकै राम्रो दृष्टिकोण लिए पनि जनतामा स्थापित गर्न सकिरहेको छैन । राम्रो सांगठनिक शक्ति भइकन एमाले मुद्दाविहीन पार्टी भएको छ । एमालेको तरल राजनीतिक निर्णयले ०५१ को हङ पार्लिमेन्टको राप्रपा क्रियाकलापलाई पुनःस्मरण गराएको छ । यदि अब अन्य राजनीतिक शक्तिले ठोस कार्यक्रमसाथ चाँडोभन्दा चाँडो संविधानसभामार्फत मुलुकलाई निकास नदिई माओवादीको रणनीतिक खेलौनामात्र हुने हो भने देश कहाँ पुग्छ, केही भन्न सकिन्न ।

चोरको हातको साँचो र ईमान भएको चोर

सानै छँदा सुनेको थिँए “चोरको हातमा साँचो दिएमा ढुकुटी सुरक्षीत हुन्छ”। वास्तबमा आफ्नो हातमा साँचो राखेपछी धनमाल जे जसरी हराए पनि दोष आफैमा आउने भएकाले हातमा साँचो राखेपछी चोरको हालत खराब हुदोँ होला । आफूले चोर्ने त परे जाओस अरु कसैले सो ढुकुटी खोले मात्रै पनि दोषी हुनु पर्ने हुनाले पुरानो जमानामा चिनेको चोरलाई ढुकुटीको साँचो दिईन्थ्यो रे अनी चोरले पनि त्यो धनमालको सुरक्षा पुलिसले भन्दा पनि राम्रो संग गर्थ्यो रे ।

यस्ता स-साना प्रयोग मेरो आफ्नै घरमा र अफिसमा पनि एक दुई चोटी गरिएको थियो र सफल नै भएका हुन । तपाईको घर कार्यालयमा पनि कहिले काहि साना तिना सामानहरु हराउने गरेका छन भने शंका लागेको व्यक्तीलाई सुरक्षाको जिम्मा दिनुहोस सर-सामान हराउन ठ्‍‌याक्कै रोकिने छन ।

तर भनिन्छ नी चोरको पनि आफ्नो “ईमान” हुन्छ र उ पनि केहि स्व-निर्मीत नियम भित्र रहेर मात्रै आफ्नो कामलाई अन्जाम दिन्छ । त्यसो त ‘चोर’ र ‘ईमान’ भनेको अत्यन्तै विपरित ध्रुबका पाटाहरु हुन र कहिले काहि म आफै पनि सोच्थेँ “के चोरको पनि ईमान हुन्छ त?”

अरुले दुख गरेर कमाएको धनमाल आधा रातमा भित्ता फोरेर लानेको के ईमान होला र?, औषधि किन्न हिडेको मान्छेको बिच सडकमा पाकेट मार्नेको के ईमान होला र ? हाई वे मा चल्ने गाडिलाई रोकेर हतियार देखाई लुटनेको के ईमान होला र ? । तर साँचो कुरा के पनि हो भने आधा रातमा भित्ता फोर्नेलाई चौकिदारीको काम दिएमा भित्ता फूटन बन्द हुन्छ। पाकेट मारलाई नै रखवालीको जिम्मा दिए खल्ती सुरक्षित हुन्छ । अनि बस लुटने समुहलाई सुरक्षाको जिम्मा दिए पछि आफूलाई छिपाउन नसकिने भएकाले उसले पनि लुट पाट छोड्छ ।

त्यस्तै प्रयोगको सिलसिलामा केहि समय अगाडी नेपालमा यौटा ठुलो र राष्ट्रिय स्तरको प्रयोग भयो –जंलमा बसेर उत्पात मच्चाई रहेका माओबादिलाई पहिला संसद हुदै सरकारमा ल्याईयो ।

सोच भने त्यहि थियो “चोरको हातमा साँचो दिएमा ढुकुटी सुरक्षीत हुन्छ” तर अपसोच!!!!! स-साना प्रयोगमा अचुक हुने यो प्रयोग राष्ट्रिय स्तरको प्रयोगमा असफल भयो । न त माओबादीले स्वदेशी र विदेशीहरुसंग डर त्रास र धम्किको भरमा चन्दा उठाउन छाडे, न त आफुलाई चित्त नबुझेको मान्छेलाई कुट पीट गर्न कम गरे । अनी केहि समय अघि मात्रै सार्बजनीक गरीएको पत्रकार वीरेन्द्रकुमार साहको हत्या को खबरले भने ठुलो स्तरमा यो प्रयोग सत प्रतिशत असफल भएको प्रमाणीत गरिसक्यो ।

१२ हजार को हत्या, बैक डकैती देखि लिएर सैयौ अपहरण, पासविक यातना सबै भुलेर नेपालीहरुले माओबादिलाई माफ मात्रै गरेनन् सांसद र मन्त्रि जस्तो पदमा पुर्‍याएर सम्मान पनि दिए तर ती सबै सदाचार र सम्मानको बदलामा माओबादि अझै पनि हिंसक बाटोमा हिडनुले उ चोरमा पनि “ईमान” नभएको चाँहि चोर हो भनेर देखाईसक्यो ।

धेरै सोचेँ, के चोरको हातमा साँचो दिएमा ढुकुटी सुरक्षीत हुन्छ त ? “हुन्छ” र “हुदैन” भन्ने बिभिन्न तर्क आए र यो उखान नै गलत हो कि भन्ने पनि लाग्यो । अन्तमा लाग्दै छ उखान सहि छ तर “चोर” भने “ईमान” भएको हुनु पर्छ ।

तपाईहरुलाई के लाग्छ त?


November 8, 2007

शुभ दिपावली तिहार !

विश्वभर छरिएर रहेका सबै नेपाली मान्यजन , परिवारका सदस्यहरू अनि साथीहरूलाई दिपावली तिहारको हार्दिक मंगलमय शुभकामना !

सुस्वास्थ्य , आरोग्यता अनि समृद्दि छाओस् जीवनमा पूर्ण बनून सबै मनोकामना ।
हासिल रहोस् सुदीर्घ जीवन औ अटूट सफलता, दिपावली तिहारको मंगलमय शुभकामना ॥
- एकलव्य

के एमाले माओबादीसंग सती गएको हो?

सन्दर्भ माओबादीद्वारा संसदको बिशेष अधिबेशनमा ल्याईएको सार्वजनिक महत्वको दुई प्रस्तावहरु-गणतंत्रको तत्काल घोषणा र समानुपातिक निर्वाचन प्रणाली। चुनावको मुखै अगाडी, पूर्व सहमतीहरु बिपरीत, अन्तरीम संबिधानमै ब्यबस्था भए भन्दा फरक बाटोबाट यस्तो प्रस्ताव आउनु स्वागतजन्य कुरो थिएन। अन्य पार्टीहरु, कांग्रेस, एमाले सबै बाट यसको बिरोध गरियो, प्रस्ताव फिर्ता लिन आग्रह गरियो, तर माओबादी पक्ष टसका मस भएन, बरु उनीहरुले संविधान सभाको चुनाव स्थगित नभए, अनी संसदबाट उनीहरुको प्रस्ताव पारीत नभए संसद छोड्ने, सडक तताउने, परे जंगल नै पस्ने धम्की दिन थाले। नेपाली कांग्रेस जो संसदमा गणीतियरुपमा ठुलो पार्टी हो, सरकारमा हालीमुहाली पनि गरिरहेको छ र आफूहरुलाई अगुवा पार्टी पनि ठान्छ, माओबादीलाई सहमतीको बाटोमा ल्याउने पहल गर्नुको साटो आफ्नो केन्द्रीय समितीमा माओबादी प्रस्तावको डटेर सामना गर्ने, प्रस्तावको बिरुद्धमा मत हाल्ने निर्णय गर्न पुग्छ। यस्तो निर्णयले एक प्रकारले उनीहरुको समस्याको गम्भीरता प्रतिको उदासीनतालाई मात्रा प्रकट गर्छ। नेकपा एमालेले मध्यमार्ग अपनायो, वैकल्पिक प्रस्ताव ल्याएर सहमतीमा सबैलाई ल्याउने कोशीस गर्‍यो, तर माओबादी र कांग्रेस आ-आफ्नो अडानबाट टसकामस भएनन्। माओबादी प्रस्ताव संसदमा फेल हुंदा एक् प्रकारले गणतंत्रको प्रस्ताव संसदमा अस्विक्रीत भन्ने सन्देश् जान्थ्यो भने, माओबादीहरुले संसद छोडेर जंगल पस्ने अवस्था पनि हुन सक्थ्यो। हेरौं न त यिनीहरुले के गर्दा रहेछन् भनेर संपुर्ण शान्ती प्रक्रियालाई दाउमा राख्न सकिन्थ्यो? कांग्रेस र माओबादीलाई सहमतीमा ल्याउन एमालेले अहम भूमिका खेल्यो, तर सो मुद्धाको छिनोफानो मतदान प्रक्रियाबाट नै टुंग्याउने भन्ने भएपछि, अन्तिम समयमा एमालेले माओबादीसंग मतको साटासाट गर्न पर्ने अवस्था आयो। गणतन्त्र तत्काल घोषणा हुनु पर्ने प्रस्ताव फिर्ता लिन माओबादीलाई राजी गरायो र त्यसको साटो गणतन्त्र घोषणा गर्न अविलम्ब तयारी गर्न सरकारलाई निर्देश दिने भन्ने प्रस्तावमा सहमती गरायो। यसले तत्काल गणतंत्र घोषणा गर्ने भन्ने कुरो लागि टरेर त गयो।जहांसम्म माओबादीको समानुपातीक निर्वाचन प्रणालीको प्रस्तावको कुरो छ, त्यो एमालेको नै पहिलेको मुद्धा हो जुन "सहमती"को नाममा फरक मत दर्ज गरेर छोडेको थियो र अहिले सहमतीको लागि नै सो प्रस्तावको पक्षमा मतदान गरेको छ। यहां कतै पनि एमाले माओबादीसंग सती गएको छैन बरु एउटा ठूलो दुर्घटनाबाट देशलाई जोगाएको छ।
यी प्रस्तावहरु नआउन पर्ने, आयो। फिर्ता भैदिएको भयो हुन्थ्यो भएन। अब के गर्ने त? यस्तो जटील अवस्थामा केही लेनदेन गरेर समस्याको केही किनारा लाग्छ भने किन नगर्ने? कि माओबादीहरुलाई तिमीहरु जंगल जाने भए जाओ, भनेर छोडिदिन पर्यो।
संसदबाट ती प्रस्ताव पारित भएपनि कार्यन्वयन प्रक्रियामा जटीलता छ। संबिधान संसोधन गर्न पर्ने हुन्छ। त्यसको लागि दुई तिहाई मत चाहिन्छ, मत पुगेमा संबिधान संसोधन होला, नपुगेमा नहोला, यसको छिनोफानो न्यायीक रुपमा नै हुन्छ। पछिको अवस्था अहिले नै अनुमान गर्न सकिन्न। यो सबै घटनाक्रमले संविधान सभाको चुनाव अलि ढिलो हुन्छ, तर के गर्ने, नभाको मामा भन्दा कानू मामा नै जाती भन्छन् नि। फेरि संविधान सभाको चुनाव हुनु नै अचुक रामबाण औषधी होइन।
अहिले एमालेले गल्ती गर्यो, बामहरुबीच ध्रुबीकरण भयो, सातदलीय एकता टुट्ने भयो भन्ने हौवा फिंजिएको छ, जुन सत्य होइन। एमालेको माओबादीसंगको सहमती एउटा निस्चित मुद्धामा भएको हो। हिजोका दिनहरुमा कांग्रेस र माओबादीहरुको लगनगांठो कत्ति कसिलो थियो, दुई मिलेर एमालेलाई भित्तै सम्म अंचेड्ने काम् भयो कि भएन? खै त, कांग्रेससंग माओबादी चित्तामा जल्यो त? जिम्मेवार राजनैतिक पार्टीहरुले समस्या बल्झाउने होइन, सुल्झाउने काम गर्नु पर्छ। माओबादीको एकनाससंग बिरोध गरेर समस्या सुल्झिदैन। आफूहरु इतिहास बोकेको पार्टी, अगुवा पार्टी, आन्दोलनको नेत्रित्व दिएको पार्टी हौं भन्ने अहम भएकाहरु रमिते बनेर बस्न मिल्दैन।प्रहरी, सेना लगाएर तह लगाउन नसके पछि, यिनीहरु बिद्रोही शक्ती हुन भनेर माने पछि, र उनीहरुको साथ समेत लिएर आन्दोलन सफल् पारेर सरकारमा बिराजमान भएपछि उनीहरुलाई उचित स्थान दिनै पर्छ। दिल्लीको १२ बूंदे सहमती पूर्ब आन्दोलनको स्थिति के थियो भन्ने कुरो लुकेको छैन। २-४ सय जनाको जुलुश रत्न पार्कमा निस्कन्थ्यो र बिलाउंथ्यो र नेताहरु घाम तापेर, बदाम खाएर फर्किन्थे। दिल्ली संझौता पछि, अव माओबादीपनि हिंसा छोडेर राजनीतिको मुलधारमा आउने भए भन्ने आशा जाग्यो र जनता आन्दोलनमा उर्लिए। जनताहरु कुनै गिरिजा र माधव कुमारको अनुहार हेरेर आन्दोलनमा आएका पक्कै थिएनन। अहिलेको सरकारको म्यान्देट भनेको माओबादीलाई शान्तिप्रक्रियामा ल्याउने हो, देशमा शान्ती स्थापना गर्ने हो र बिभिन्न बहनामा माओबादीलाई फेरि जंगल् पठाउन मिल्दैन, पांइदैन। माओबादी जंगल् पसेको दिन देखि हाम्रो नेताहरुको जेलयात्रा पनि अवस्य शुरु हुनेछ।

तिस दिन

दौतारीमा सामेल भएको करिब तिस दिन जती भएछ। जुन उदेष्यले हामी दौंतारीमा जम्मा भएका हौं त्यसलाइ मुल मन्त्र ठानेर अगाडी बढिनै रहेका छौं कि जस्तो लाग्छ। बेव साइटलाइ यता उता मिलाउने काम पनि सबै मिलेर गरिराखेका नै छौ। लेख्ने काम त रेल जस्तै हुइकि राखेको नै छ। पढ्ने गति पनि रेल संगै हुइकेको छ। DNS publishing गर्दा चाहिं IP address को कुरा नमिलेर अलि झमेला चाहिं भयो। गुगलको सित्तैको ठाउ र गो ड्याडेडिको नाउं मिलाउन सारै गार्हो भयो। अहिले पनि माथीको दौतारीको ब्यानर घरी घरी नखुल्ने तथा बेव पेज नै ढिलो खुल्ने महशुस भएको छ। मलाइ मात्रै हो की तपाइहरुलाइ पनि त्यस्तै भएको हो? तिता मिठा कुरा जे छन, कमेन्ट बक्स या मेलमा लेखेर पठाउनु होला। ब्यस्ताको समय अलि छुट्टाएर लेख्ने पढ्ने गर्नुहोला। दौतारीको जग त्यसरी नै बलियो होला जस्तो लाग्छ, होइन त ?

तिहारको जोश कस्तो छ? टिका टाला को के हुदै छ। तास त पक्कै जान्छ होला? ब्यस्त भए पनि सेल वा त्यस्तो त पक्कै खानुहुन्छ होला। मैले तिहारमा टिका नलगाएको पनि ४ बर्ष हुन लागेछ। दशैमा जाने कि तिहारमा ? मंग्सिरमा जानेको माघमा, टाढा भए पछि घर सम्झिदै चाड बाड मनाउनु पर्दो रहेछ। सानो हुदा वल्तिर पल्तिर इन्डियाबाट घरमा चिठ्ठी पठाउदा "उही अभागी परदेशी" भन्थे, के होला जस्तो लाग्थ्यो , साच्चै गाउ ठाउ छोड्नु रमाइलो चाही रहेनछ।
अन्त्यमा संपुर्ण दौतारीहरुलाइ म नेपालियानको तर्फबाट दिपावलीको धेरै धेरै शुभकामना। तपाइहरुको जिबन यसरी दियो जसरी नै धप्क्क बलोस।





संविधान सभाको निवाचन पछि पनि नेपाल छ

भाग ५

जव म स्कुलको अन्तीम तह ०४५।०४६ सालमा थिए मलाइ थाहा छ एक जना मानिस मारेको समाचारले काठमाण्डौ हल्लिन्थ्यो । हाम्रा अग्रजहरु ज्रि्रो काटथे । टोल टोलमा मानिस भेला भई तेसको वारेमा कुरा गर्थे । म स्कृलै छदा रंगसाला दुरघटनामा एकै चोटी धेरै नेपालीको एकै ठाउमा दुखान्त अन्त्य भएको थियो । अरु पनि यस्ता घटना भए होला तर त्यो प्रकृतिक प्रकोप वा दुरघटनाको प्रतिफल थियो ।

जव म कलेज प्रवेश गरे जनआनदोलनले गति लिदै थियो । मलाइ अझ टेकुको घटनाको सझना छ । म पनि तेसको प्रत्यक्षदर्सर्ीीध्ये एक हु । विहानको दुध लिन निस्केको केही साथी संग टेकु आउदा सम्म तेत्रो भिड थिएन तर आधा धण्टाको दौरानमा मैले तेती मान्छे टेकु कालिमाटी मा देखेको थिए ।
उग्र रुपले केही कालिमाटीका प्रहरीलाई कुटी कुटी मारेको यो आखाले देख्यो । टिनयेजर म तेत्रो भिडको अगाडी कता हराइ हराइ । तर पनि मेरो मनमा हत्या सव्द को नकारात्मक स्थान थियो । कानुन विषय पढदा देखि कहिले काही निर्दोस माथी कानुन हावी हुने कुरालाई देखको थिए ।

मैले कानुनमा स्नातक गर्दा समेत व्यक्ती हत्याले ठुलो रुप लिएको थिएन । कलेज राजनितीमा झगडा हुन्थ्यो । प्रतिसोधको रुपमा कुटपिट गरिन्थ्यो । ज्यानै चाही लिइदैन थियो ।

हिजो केही मानवअधिकारकर्मी सग कुरा भए पछि मेरो सरिर को रौ ठाडो भए । म भस्किए । हामी कता जादै छौ मलाइ लाग्यो ।उनिहरु भन्दै थिए तराइमा केही स्थानमा मानव वघशालाको स्थापना गरिएको छ । त्यहा ल्याइनेलाई कसरी तह लगाइन्छ भनि सुनाउदै थिए । यदापी कानुनको विधार्थी भएको कारण विना प्रमाण कुरामा विश्वास चाही गरी हालिन । तर के अव नेपालमा मानव वधशाला स्थापना भएकै हो त?

माउवादीले शुरु गरेको शसस्त्र व्रि्रोहमा करिव १५ हजारले प्रत्यक्ष ज्यान गुमाए । दिनको एक जनाको हत्याले तात्ने नेपाल दिनको १०० जनाको हत्या हुदा पनि सामान्य हुन थाल्यो । कालखण्डले ल्याएको यो परिवतन लाइ माउवादीको शिक्षा अव धेरै सगठनको लागि रामवाण भएको छ । दशै पछि मात्र १० भन्दा वढीको हत्या भयो । अहिले माउवादी शान्ती संझौता मा प्रतिवद्ध छ । तर के उसमा कायकर्ता प्रतिवद्ध छ पछिल्लो घटनाक्रमले नतिजा विपरित देखाएको छ ।

मान्छे मर्नु भन्दा काल पल्कीनुको नियतीमा नेपाली हरु छन । घरको सदस्य समयमा घर नपस्दा सम्म एउटा समस्या ले सताउछ भने कति खेर घरमानै को आउला भनि वस्नु पर्ने वाध्यता अर्को । अवत नेपालको मुलुकी ऐनवाट मानव हत्याको सजायलाई हटाए पनि केही फरक नपर्ने स्थिती आइ सक्यो । मानिस मारेपनि सरकार कारवाही गर्न सक्दैन । यो भन्दा दण्ड हिनताको अवस्था के होला ?

क्रमश

गजल

सन्दर्भ भाइटिका ~ आश्मा
--गजल
तिम्रो आगनमा जब त्यो मखमली फुल्नेछ
संझ त्यँहा दिर्घायूको कामना ताजै हुनेछ

सूर्यकिरण बिहानीको शिखरमा ठोक्किदा
अघिसार्नु पाइला तिंमी त्यँहि पुग्नु पर्नेछ

सप्तरंगि इन्द्रेणीले धर्तीलाई सजाउदा
छामीहेर्नु टिका निधार सजिएको हुनेछ

पञ्चज्योती मन्दिरमा बलिरहेको देख्दा
खोजीहेर्नु आफैमा खुशी दियोजस्तै मिल्नेछ

निमन्त्रणा तिमीलाइ र न्यानो शुभ-कामना
पर्खिनेछु आऊ, नत्र मेरो सयपत्री रुनेछ