गीतकार अनी कर्णल आनन्द सँगको मेरा बिगत क्षणहरु - ८

प्रभा आचार्य
ब्यवहार र चरित्रको कुरा गर्ने हो भने म आनन्दलाई सधैं सहनशिल, गहनबिचराक र भाबुक ठान्दछु । अबोला किसिमको र शान्त स्वभावको भएकोले म आनन्दलाई अल्पभाषी भन्न पनि रुचाउँछु । हाम्रो सधैंको भेटमा जहिल्यै गीत-सङीत, साहित्यको छलफल हुन्थ्यो । त्यो बाहेक हामी कहिल्यै टाढा गएनौ । कतै जान परे एफ.एम. रेडियो, रेकोर्डिङ स्टुडियो अनी साङीतिक् क्षेत्रका मान्छेहरुसङका भेट्घाट यत्तिमा नै हाम्रा समयहरु ब्यतित भए । मेरो आफ्नो घर काठमाडौंमा नभएकोले म बिरालोले घर सरे झै कहिले कहाँ कहिले कहाँ बस्ने गर्दथे तर म जहाँ बसे पनि आनन्द मलाई खोज्दै आइपुग्नु हुन्थ्यो । मानौ ''दिदी जहाँ बसे पनि वहाँलाई आउन गार्हो लाग्दैनथ्यो।

'एक दिनको कुरा म सम्झन्छु म सोर्हखुट्टे मेहेपीमा बस्ने गर्थे । आनन्दले मलाई भेट्न आउनु भयो । हाम्रो कुराकानी पश्चात वहाँ जान तयार हुनु भयो । मैले पनि पुतली सडकसम्मा जाने निधो गरे । वहाँले हुन्छ भन्नु भयो । म पनि वहाँसँग जान वहाँको मोटर बाइकमा बसे । हामी गैरहेथियौ । सोर्हखुट्टेको उकालोमा हाम्रो अघी अघी एउटा समान लोड भएको ट्रक उकालो चढिरहेको थियो । खै के भएर हो त्यो ट्रक त स्लिप भएर ओरालो झर्न थाल्यो । हामी पछाडि थियौ । झन्डै त्यो ट्रकले हामीलाई किच्यो । तर आनन्दले हठातको साथ सावधानी अप्नाइ हाल्नु भयो नत्र त्यो दिन हाम्रो अन्त्य हुनेथ्यो । त्यो घटना सम्झिदा अहिले पनि कहाली लागेर आउछ । त्यस्तै अर्को घट्ना म सम्झिन पुग्छु । एक दिन हामी के. ए. टि एच .एफ. एम जादैथियौ । हामी के पुग्न मात्र आँटेका थियौ, यस्तो हावा हुँडरी आयो कि मलाई त झन्डै ऊडायो । के गर्ने आफु त सानो मान्छे । धन्न आनन्दले मलाई हावा बहेको बिपरित हत्त पत्त फर्काउनु भयो । नत्र त म झण्डै लडेकी । यस्ता यस्ता घट्नाहरु अहिले सम्झेर मलाई कता कता हाँस पनि उठ्छ, कता कता नराम्रो पनि लाग्छ ।

यत्तिकैमा आनन्द फेरी कुन देश हो मलाई त्यत्ती थाहा भएन जानु भयो । आनन्द को अनुपस्थितिमा मलाई खल्लो पनि लाग्यो । त्यो समयमा इन्टर्नेटको त्यती प्रभाव थिएन । त्यसैले हामीबिच दुरी बड्यो । लग्भग एक दुई बर्ष नै आनन्द बिदेशमा रहनु भयो । म पनि कहिले दमक, कहिले काठमाडौं गर्ने गर्दथे । एक दिन म दमक घरको आगनमा बसिरहेकी थिए । हुलाकी आएर मलाई मेरा चिट्ठी ल्याएर दिए । त्यो समयमा मलाई मेरा प्रङ्शकहरुले धेरै पत्रहरु पठाउने गर्दथे । मैले ति पत्रहरुको भिंडमा आनन्दले पठएको पत्र पनि पाएँ । पत्र खोलेर हेर्दा मलाई मनमा नमिठो लाग्यो । अहिले म सम्झिन्छु। बिदेशमा छु मलाई सबै कुरा भएर पनि केही नभए जस्तो, केही नपुगे जस्तो भान हुन्छ । शायद त्यस्तै त भएको थियो होला नि । ''दिदी म परिवार सँग भएर पनि एक्लो महसुश गरिरहेको छु । तपाइलाई धेरै मिस गरिरहेको छु भन्ने खालका शब्दहरु थिए। हो, यस्तै त हुदो रहेछ नि परदेशमा जो- जे नै भए पनि आफ्नो भावना मिल्ने कुरा मिल्ने नहुँदा एक्लो महसुश त हुन्छ नै जस्लाई पनि ।

यसरी हाम्रा पत्रचार हुन्थे । मलाई पनि भाईको याद खुबै आउथ्यो । केही समस्या पर्‍यो कि आनन्दको याद आउथ्यो । यसरी म ति दिनहरुलाई सम्झिन्छु । कुनै ईतिहासको कथा झै लाग्छ । मान्छेसंगको संगत सम्बन्ध शायदै सबैको यस्तो होला कि जुन सम्झिदा सकारात्मक मात्र होस्। त र मेरो सम्झना र संस्मरणमा हाम्रो अतित सबै सम्झन योग्य र सकारात्मक् नै छ । जस्लाई मैले अहिले यहाँ पोख्न बस्दा पनि ति दिनहरु मेरा आँखाभरी छाएर म आफ्नै दुनियाँमा हराएर सारा दु:ख कष्ट एक पलको लागि भए पनि बिर्सन पुग्छु । म आशा गर्छु आउने समयमा पनि आनन्द र मेरो भेट यसरी मीठो संस्मरण् लेख्न योग्य होस् । म त्यो दिनको प्रतिक्षामा छु । आजको यो संस्मरण् यसरी म बिट मार्न लागिरहेकी छु । अझै आनन्दसङको मेरो भेट हरुको पानाहरु खोल्न बाँकी नै छ । प्रतिक्षा गर्नु होला । अब आउने संस्मरण् अझ मार्मिक छन । फेरी म पोख्ने नै छु । सबैलाई यो पच्न नै पर्छ भन्ने छैन केवल यो मेरो सम्झनाको ब्यथा पोख्ने चौतारी दौतरी भएकोले यसैको सहारा लिदैछु । यस्लाई सबैले माया गरिदीनु होला । जस्ले मेरा कैद भावनाहरुलाई उड्ने अवसर दियो । म अती नै अनुग्रहित छु । मलाई मात्र हैन सबैलाई दिएको छ

उत्साही संकल्प

-हस्त गौतम मृदुल

निरासाले कुन्ठित ती आत्माहरुमा
आशाको दियो बाल्न सकुँ म।
चूँडालेर निरंकूस ती बन्धनहरु
उन्नतीको पाइला चाल्न सुँक म॥

सुखसान्ती र समृद्धिको लागी
बिधिको शासन थाल्न सकुँ म॥
अन्याय अत्याचार असान्तीलाइ
यो धर्तिबाटै फाल्न सकुँ म।

क्षेत बिक्षेत भएका मनहरुमा
सुखको मलम लाउन सकुँ म॥
आंच आऊन नदिएर कहिलै
शान्तीको गित गाउन सकुँ म।

राष्ट्रलाइ चूस्ने ती जूकाहरुलाइ
नउक्सने खाडलमा हाल्न सकुँ म।
सूनौला सपना छेक्ने ती पर्खालहरु
हातमा हात मिलाइ ढाल्न सकँ म॥

हतास हतास ती मृदुल मनहरुमा
खूशीको कान्ती छर्न सकँ म।
हरेक नेपालीलाइ बुद्ध बनाएर
शन्तिको ज्योति छर्न सकुँ म॥

किन गर्छन हाम्रा सेना प्रहरीहरु जनतासंग रुखो ब्यबहार?

माओबादीयुद्धकालमा सुरक्षाको खतरा देखाएर सरकारले बिमानस्थल प्रवेशलाई अति कडा पारेको थियो। चक्रपथको मुख्यद्वारबाट प्रवेश पाउन या टिकटवाहक यात्रु हुन पर्यो वा बिशेष पास हुन पर्थ्यो। हामी पर्यटन ब्यबसायीहरुलाई भने हाम्रो ट्राभल एजेन्सी वा ट्रेकिंग एजेन्सी एशोसियसन वा होटल एशोसियन मार्फत प्रत्यक कम्पनीका दुई-दुई कर्मचारीहरुलाई पास दिईएको थियो। पासमा वाहकको नाम, पद, फोटो राखिएको हुन्थ्यो। चक्रपथको मुख्यद्वारबाट प्रवेश गरीसकेपछि सेना र प्रहरीहरुबाट चेकिंग शुरु हुन्थ्यो। चेकिंगको लागी कुरेका गाडीहरुको लाईन चक्रपथको पर परसम्म हुन्थ्यो। चेकिंगमा एकरुपता थिएन। तिनीहरुको लहड अनुसार कहिले पास हेर्दै नहेरी हातको ईशाराले जाऊ भनिरहेका हुन्थे भने कहिले गाडीबाटै ओराल्थे। पास र टिकट हुनेवालाहरुलाई जान दिईन्थ्यो र नहुनेहरु ले फर्किन पर्थ्यो। त्यो सुरक्षा ब्यबश्था देखेर मनमनै निकै हाँसो उठ्थ्यो। के माओबादीहरू आक्रमण नै गर्न आउने भए त्यसरी मुख्यद्वारबाट चेकिंगको लागि लाईन लागेर, आफ्नो पालो कुरेर बसेर आउथे? टिकट लिएर आउनेहरु चाँहि गैरमाओबादी हुने भए त्यत्रो बैंक लूटेर र चन्दा उठाएर थुपारेको पैसा छ, उनीहरुसंग, त्यो हजार पन्ध्रसयको टिकट काटेर आउन नसक्ने त होईन नि?

एक दिन एउटा गजबको सनकी प्रहरीको फेला परें म। केही पर्यटक पाहुनाहरुलाई लिन गएको थिंए। पास देखाँए। प्राय: तिनीहरुले पासमा टांसेको फोटो र मान्छेको अनुहार मिल्छ कि मिल्दैन हेर्थे। अनि गाडी भित्र यसो हेर्थे र त्यसपछि हातको ईशाराले जाऊ भन्थे। तर त्यो दिन त्यो प्रहरीको जवानले मेरो नाम सोध्यो। नाम बताँए। मेरो कम्पनीको नाम र मेरो पद पनि सोध्यो र मैले सबै खुरुखुरु बताँए। तर त्यसले मेरो पासको नम्बर पनि सोधेर छक्क पार्यो। मैले मेरो पास नम्बर चाँहि याद गरेको थिईन। मलाई पास नम्बर कण्ठ छैन भनेको त त्यो सिपाही बम्किन पो थाल्यो। मैले मेरो भएभरको अरु परिचय पत्रहरु-सवारीचालक परिचय पत्र, पर्यटक पथप्रदर्शक परिचय पत्र, कर कार्यलयले दिने परिचयपत्र सबै देखाईसके, तैपनि जान दिंदैन। उता बिमान अवतरण भएर पाहुनाहरु निस्कने बेला भैसक्यो, मलाई चाँहि रोकेको रोक्यै गर्यो। “तपाईलाई आफ्नै परिचयपत्रको नम्बर याद छैन, कसरी जान दिने?” भन्छ। मलाई पनि रिस उठ्यो, “तपाईलाई पनि तपाईको नागरिकता नम्बर कण्ठ छ,?” भनेर जंगिंए।

जाने देला भनेको त “बढ्ता बोल्ने होईन” पो भन्छ। त्यस पछि मेरो सवारीचालक भाइले भन्यो “हत्तेरिका सर, यो के गर्नु भा'को, हामी सधैं आउने मान्छे, किन रोक्नु भा’को, पाहुनाहरु निस्किने बेला भैसक्यो, जान दिनूस?” त्यसपछि त्यो सिपाहीले भन्यो, “ल तिमी चाँहि जाऊ, वहाँचाँहि जान मिल्दैन”। यति बेला सम्म गाडीको लाइन बढेर कोही-कोही चालकले हर्न बजाउन शुरु गरिसकेका थिए। यत्तिकैमा सेनाको एउटा हवल्दार के भयो के भयो भन्दै आयो। त्यो प्रहरीले मेरो पास त्यो सेनाको हवल्दारलाई दियो र “यो मान्छेलाई आफ्नो पास नम्बर नै थाहा छैन “ भन्दै सिटी फुक्दै अर्को गाडी चेक गर्न गयो। त्यसपछि सेनाको त्यो हवल्दार अलि बुझकी परेर हो कि वा त्यँहा गाडीको भीढ बढेको कारणले हो कुनि, हामीलाई जान दियो।

केही दिन पछि मेरो एकजना साथीलाई त्यस्त कुनै निहूँ निकालेर रोकेछ र उसले प्रतिवाद गर्न खोज्दा “धेरै बोल्ने होइन, गन (बन्दुक) लोडेड छ” भनेर बेस्सरी तर्साएछ। बाहिर प्रवेशमा त्यस्तो कडाइ छ, र हामी एक शभ्य, वास्तविक पर्यटन ब्यबसायीलाई त्यस्तो दूर्ब्यबहार गरिएकोछ, तर त्यो चेकिंग कटेर गईसके पछि आगमन कक्षबाहिर भने पर्यटकको झोला तानातान गर्न आउने खातेहरु र ट्याक्सीवालाहरु भने बिगबिगी छ। तिनीहरुसंग कुनै बैध पास पनि हुंदैन, तर तिनीहरु भित्र पुगिरहेका हुन्छन् र पर्यटकहरुलाई दु:ख दिईरहेका हुन्छन्।

मैले मुख्य उठाउन खोजेको बिषय चाँहि हाम्रा अधिकांस सेना, प्रहरी र सरकारी कर्मचारीहरुबाट सर्बसाधारणप्रति हुने दूर्ब्यबहारबारे हो। उमेरले आफूभन्दा पाका-बरिष्ठहरुलाई पनि “तँ, तिमी” जस्ता शब्दहरुले सम्बोधन गर्न पनि पछि पर्दैनन्। उस्तै परे एक दुई थप्पड, लात दिन गाह्रो छैन। जनताहरुसंग नम्र भएर बोल्न त जानेकै हुँदैनन्। जहिले पनि अखडिएर, कड्किएर बोलिरहेका हुन्छन्। हाकिम त हाकिम भए, तल्लो तहका सिपाहीले समेत दूर्ब्यबहार, दूर्बचन गरिरहेका हुन्छन्। यिनीहरुले आफ्ना हाकीमहरूलाई चाँहि दरवारिया भाषा प्रयोग गर्छन्। “आइसियोस, खाईसियोस्,” लगाईरहेका हुन्छन्, तर त्यही मान्छे जनतासंग बोल्दा भने अर्कै रुपमा प्रस्तुत हुन्छन्। आखिर किन त्यस्तो ब्यबहार गर्छन् सेना प्रहरीका यी मान्छेहरु? यिनीहरुलाई कस्तो तालिम दिईएको हुन्छ? यिनीहरु किन यति धेरै अभिमानी भएका होलान्? के यिनीहरु जनताकै सन्तानहरु होईनन्?

चेकिंग गर्ने, सोधपूछ गर्ने, खानतलासी गर्ने एउटा निश्चित मापदण्ड, तरिका हुन पर्ने हो नि। मन लाग्यो चेक गर्यो, मन लागेन गरेन। बिमानश्थलमा चेकिंग गर्न बसेको त्यो प्रहरीको मुख्य काम भनेको बिमानश्थलमा प्रवेश गर्न खोज्ने मान्छे वास्तविक हकदार हो कि होईन, त्यो जाँच्नु हो, न कि कसैलाई परिचयपत्र नम्बर याद छकि छैन भनेर जाँचेर बस्ने होईन। कसैले कुनै नियम मिच्यो, गल्ती वा अपराध नै गर्यो भने पनि त्यो ब्यक्ति कानून अनुसार संजायको भागीदार हुन्छ। सोधपुछ, अनुसंधानको क्रममा कुनै दूर्ब्यबहार गरिनु हुन्न। प्रत्यक ब्यक्तिको एउटा आत्मसंम्मान हुन्छ, स्वाभिमान हुन्छ। सेना र प्रहरीले सामान्य जनतासंग गर्ने यस्तै ब्यबहारको कारणले नै गर्दा उनीहरु जनतामा अलोकप्रिय भएकाछन् र माओबादी यूद्धकालमा जनताको भरपुर सहयोग पाउनबाट पनि चुके। हाम्रा सेना र प्रहरीका अधिकृतहरु तालिमको लागि अमेरिका, यूरोप पनि आइरहेका हुन्छन्, यहाँ देखेर पनि जानेको हुन पर्ने हो। यहाँ प्रहरीले जनतालाई “सर” भनेर सम्बोधन गरिरहेका हुन्छन्, तर गर्छन् हाम्रा सेना र प्रहरीहरुले?

विहान पनि वेलुकी पनि

नरेश माङपाहाङ
फोक्‍स्‍टोन वेलायत
हाल हेल्‍मण्‍ड अफ्‍गानिस्‍तान
विहान पनि वेलुकी पनि किच किच मात्र गर्छौ किन
कसै संग बोल्‍दा पनि आँखा मात्र तर्छौ किन

जूनै कुरा गर्दा पनि दिल दुख्‍छ तिम्रो
रोई रोई आँखा भरी आँसू मात्र भर्छौ किन

तिम्रो ज्‍यान हेर्दा खेरी साह्र माया लाग्‍छ
सकी नसकी ज्‍यानै छोडी लाक्‍पा मात्र पर्छौ किन

सधै सधै अंगालोमा वाँधु भन्‍छु तिमीलाई
कहिले काही ठाक ठूक पर्दा सोफै वाट सर्छौ किन

गिर्जाबाबुलाई भारतले देखाएको हरिया दाँत

हुन त दाँत आँफैमा हरिया हुन्नन्, नमाझेका अनि खिया र खइ थपिँदा मुखै गन्हाउने गरी दाँत हरिया हुने हो । एउटा नेपाली कहावतले भन्छ ' हिस्स बूढी , हरिया दाँत'। कुनै ठूलो कुरा प्राप्तिको आशामा गरिएको प्रयास जब निस्फल खस्छ यसलाई ' हिस्स बूढी , हरिया दाँत' भन्ने चलन नेपालीमा छ ।

गएका साता नेपाली राजनीतिपटका धेरै पात्रहरू अचानक यसरी बिरामी परे कि सबै लस्करै उपचारार्थ भारत गए । माओवादी विद्वान बाबुरामले सुर्य बहादुर थापाका शव्दमा ' सर्पका खुट्टा ' देख्नुभयो र भन्नुभयो ' यसरी षडयन्त्रकारी ढंगले सबै भारत जाने गरी बिरामी हुन पाइन्न। यसरी पूर्व राजा र कांग्रेस , एमालेका अनेक नेताहरू बिभिन्न बहानामा भारत जाँदा , बेबी किङ जन्मन सक्छ, जुन अहिलेको शिशू गणतन्त्रका लागि दूर्भाग्यपूर्ण रूपमा प्रतिगमनकारी कुरा हो । अब जवाहरलाल नेहरू विश्वविद्यालयमा नै पढेर भारतीय विद्वान गुरूहरूबाट दिक्षा ग्रहण गरी डाक्टर साहेब बन्नु भएका धूरन्धर डाक्टर साहेबबाट जुन कुरा प्रकट भयो त्यो कसरी हल्का ठहरिन सक्थ्यो र ? सबैले अड्कल काटे ' अब गिरिजा बाजेले आफ्नी ५० काटेकी बेबी छोरीलाई साथमा लिएर भारत गएर कुन किसिमको फूल फुलाउने हुन।'

तर भारत भ्रमणबाट ठूलो उथलपुथल खोज्ने गिर्जाबाबुको 'बेबी किङ' प्रोजेक्ट धरापमा परेको अड्कल काटिएको छ । भारतीय प्रधानमन्त्री केही हप्ता अघि गरिएको शल्यक्रियाको स्वास्थ्य लाभ ग्रहण गर्दै छन् र बाँकि भारतीय नेताहरू लोकसभा निर्वाचनको महाकुम्भमा यसरी हेलिएका छन् कि उनिहरूलाई केवल हत्केला र कमलका फूलहरू मात्र नजर आएका छन् जुन उनिहरूका निर्वाचन चिन्ह हुन ।

गिरिजाबाबु र बेबीक्विन सुजाताको दिल्ली यात्राले कुन कुन नेताहरू समक्ष नेपाली राजनीतिको रामकहानी फिराद गर्ने मौका पायो त्यति धेरै कुरा बाहिर आइपुगेको छैन। तर प्रारम्भिक अनुमानले भन्छ, वहाँहरूको यो पछिल्लो प्रोजेक्ट अहिलेको परिवेशमा त्यति जम्न पाएन । अत: कामरेड बाबुरामजी गिरिजाबाबुलाई यतिबेला बारतले देखाएको हरियाँ दाँतमा अति प्रफूल्लित हुनुहुन्छ भन्ने लख काट्न त्यति गाह्रो परोइन । किनभने माओवादी वृत्तमा , नेताहरूको भारत भ्रमणबाट अति चिन्तित थियो कोही भने वहाँ नै हुनुहुन्थ्यो ।

अन्तमा , गिरिजाबाबुलाई यही सल्लाह दिन सकिन्छ - पार्टीलाई लोकतान्त्रिक बन्न र बनाउन दिनूस् , जनताको काम गर्न र मन जित्न नया कार्यक्रम र योजनाका साथ पार्टीलाई पुनर्जीवन दिने वातावरण बन्न आँफूले र परिवारले पार्टीलाई पेवा ठान्ने सोचबाट मुक्त हुनुस् , देशलाई हिजोका दिनमा भन्दा पनि बढी एउटा सशक्त उदारवादी लोकतान्त्रिक शक्तिको खाँचो टड्कारो छ । यसो भयो भने जनताले साथ दिनेछन् , त्यतिबेला तपाईँले उदास भएर दिल्लि दौडाहामा हाम फाल्नु पर्ने छैन । अहिलेलाई अधैर्य नबनी माओवादीलाई सत्तामा बसेर काम गर्न दिनूस् तर सशक्त खबरदारीको मोर्चा बनाउनूस् । सक्नूहुन्छ भने आफ्नो अभिभावकत्वमा , पार्टीलाई पूर्णत: नविकरण हुने मौका प्रदान गर्नूस, बिना पूर्वाग्रह, परिवारवादको फेरोभन्दा माथि उठेर !

जनवादी गणतन्त्रका फर्स्ट लेडी र बेबि किङहरू :

लोकतन्त्रलाई लोकको शासन भनिन्छ किनभने अब्राहम लिंकनका शव्दमा ‘जनताले,जनताद्वारा जनताका लागि’ गरिने शासन लोकतन्त्र हो । कहिले काहीँ 'प्रजातन्त्र' पनि भनेर बुझिने अंग्रेजी भाषाको 'डेमोक्रेसी' शव्दलाई आजकल नेपालमा लोकतन्त्र नै भनेर बुझिने गर्छ किनभने 'प्रजा' शब्दले राजासंग बढी सामिप्यता राख्छ । अहिले नेपालमा राजा छैनन् अत: प्रजा पनि छैनन् र हुँदै नभएकाहरूको तन्त्र हुने कुरै भएन । अहिले नेपालमा जनताको लोकतन्त्र नामको राज्य व्यवस्था कायम छ र यो खासमा के हो भन्ने कुराको आकार प्रकार यसले ग्रहण गरिसकेको छैन । तर यसो गौर गरेर हेर्‍यो भने नेपालमा पुरानो राजतन्त्र हटेर गए पनि अनेक प्रकारमा नया र नौला राजतन्त्र, रानीतन्त्र र राजकुमार, राजकुमारीतन्त्रको खेती निकै मौलाएको देखिन्छ । १५ वर्षे हिंसात्मक आन्दोलन गरेर हामिले गनतन्त्र स्थापना गरेका हौँ भन्नेहरूको सपरिवारतन्त्र तर्फ आँखा लगाऔँ त :

१. प्रचण्ड - प्रम , सीता दाहाल - फर्स्ट लेडी, प्रकाश दाहाल- बेबी किङ, रेणु दाहाल- बेबी क्वीन, नारायण दाहाल- गणतान्त्रिक अधिराजकुमार र अरू केही नाम नखुलेका मन्त्री स्तरीय सुविधाभोगी भाइ भारदारहरू १००% ।

२. बाबुराम- मन्त्री, हिसिला - मन्त्री , मानुसी- बेबी क्विन ( राज्य मन्त्री स्तरीय जागिरे) सपरिवार जागिर १००% ।
३. देव गुरूङ- मन्त्री, यशोदा सुवेदि गुरूङ- सभासद र राज्य मन्त्री स्तरीय सुविधा काने समविधानसभा समितिकी अध्यक्षा
४. कृष्ण महरा- मन्त्री, २ छोरा सल्लाहाकार राज्यमन्त्री स्तरीय जागिरे ।
५. राम बहादुर थापा - मन्त्री , पत्नि - सभासद , छोरा -सल्लाहकार
६. हितमान शाक्य र बिमला थापा सभासद
७. झक्कू र पूर्ण कुमारी ( समिति अध्यक्ष )
८. मोहन वैद्य की बेबी क्वीन पशुपति क्याम्पस् चाबहीलमा स्ववीयू भिड्दै हुनुहुन्छ ।

माओवादीको माथिल्लो राजनीतिक पद सम्हालने उच्च वर्गीय यस्ता ६०,७० जना परिवारवादी सेटहरू छन् रे जसले अहिलेको परिवर्तित माहौलमा विविध सरकारी सुविधाहरूको उपभोग गरी क्रान्तिलाई नया उचाइमा उठाएका छन् रे !

यी भए मेरो सम्झनामा भएका नया नेपाली राजा, रानी, राजकुमार र राजकुमारीहरू । माओवादी जस्तो क्रान्तिकारी पार्टीले परिवारवाद र पारिवारिक राजकुमार राजकुमारीहरूको यो किसिमको लावा लस्कर लगाउनुलाई जनवादी गणतन्त्रको शुरूवात हो भन्ने देखाउन चाह्यो भने ,हजारौँ लाखौँ ज्यानको बाजी लगाएर पार्टीको लागि लडाईँ लड्नेहरूको हेसियत के रहने त ? प्रश्न उठ्नु स्वभाविक हैन र ? जवाफ आउन सक्छ, पार्टीले लडाईँ लड्दा सबै परिवार होमिएका थिए त्यसैले लाभ लिन पाउनु उनीहरूको हक बन्छ नि ! हुनसक्छ, तर तल्लो तप्काकाको जनताका लागि क्रान्ति गर्ने हरूले अवसर पनि त तल्लो तप्काका लागि नै छाडिदिएर, परिवारवादको जालो च्यात्न सक्नु पर्दैन र ?

गाउँखाने कथा - ७ (Nepali Gau Khane Katha)

अपडेट: यस पटकको गाउँखाने प्रतियोगीतामा फेरी पनि लुना जीले मिलाएर पुरस्कारको हकदार बन्नुभएको छ। गाउँखाने कथामा थाली माथी भएको बटुकी चियाको कप हो। लुना जी आफ्नो मनलागेको गाउं माग्नुहोला। पहिला दिइसकेका गाउं चाही होइन है फेरी?

थालीमाथि बटुकी, बटुकीमा झोल,
तह लाउन त्यसको कान मोल।
के होला त्यस्तो,उत्तर मिलाउनेलाइ गाउं पुरस्कार।

जीवन

नीर्मन केएम
नंग्खेल-६ भक्तपुर (हाल हैटी)

जीवन सारे कठीन भो , बाँच्ने आधार पाउनलाई
आकाश पनि साँगुरियो, एकमुठी सास फेर्नलाई

अरुको दुखमा दुखेर, अरुलाई हंसाउनु पर्ने
चोटे चोट सहेर पनि, अरुलाई बचाउनु पर्ने
यो जिन्दगीको कथा येस्तै, आंधिभित्रै रम्नु पर्ने
सबै इच्छा मेटाएर, इशारामै चल्नु पर्ने
जहां मन राख्न खोज्छु, त्यहाँ जाल बुनिंदोरैछ
मीठो बोली भित्रभित्रै, संसारे ड़ुब्दोरैछ
ईश्वर तिम्रो सृष्टी पनि, झूठो नै हुने हो कि
हरेक निर्दोष आत्माहरू, रोएरै मर्ने पो हो कि

नेपालीले पाएका पहिला र अहिलेका नयाँ अनुभुतीहरु - १

बिजय कुमार श्रेष्ठ
धादिङ्ग हाल जोईन्ट वेस बलाद ईराक

साना साना राज्यमा विभाजित भएको नेपाललाई एउटै मालामा गास्न नेपाल एकिकरणको अभियानमा लागेर सिङ्गो नेपाल देश हो भनेर सन्सार भर चिनाउन सफल हुनु भएका थिए श्री ५ बडामहाराजधिराज पृथ्वीनारायण शाह । उनैको देनले गर्दा आज हामीले सन्सार भर नेपाली भनेर शिर ठाडो गरेर हिड्न पाएका छौ । के त्यती बेला पनी नेपाली जनताको हात नभएको हो र आफनो देशको नाम उच्च राख्न गोला र बारुदको अगाडि शिर कहिले झुकाएनन् । आफुसँग मनग्य हातहतियार नभएता पनि प्रकृतिकले दिएको ढुङ्गा र दाउराको साथ लिएर आफु बिरुद्ध आई लाग्नेहरु माथि जाई लागेर आफनो स्वाधिनतालाई उच्च राख्न सफल भएका थिए नेपाली जनता । न त भोग नै भने न त प्यास नै भन्न पाए । न त आफनो उमेरको तुलना नै गरे । हिजो ति हाम्रा पुर्खाले लडाईबाट हात झिकिदिएको भए के आज हामी नेपाली भनेर गौरव गर्न पाउथे होला त । आज हामीलाई सोचनु पर्ने विषय भएको छ । ति हाम्रा विर पुर्खाले बलिदान दिएर हामीलाई उपहार स्वारुप छाडि गएका छन् । जब जहानिय राणा शासक श्री ३ हरुको हातमा नेपालको शासन शत्ताको बागडोर गयो त्यस बेला देखि नेपाली जनता माथि अन्याय र अत्याचारको जडले जरा गाढ्न थाल्यो । नेपाली जनता आतंकित र ससंकित बन्न पुग्यो । हिजोका शासकहरुले नेपाली जनतालाई अन्याय र अत्याचार नगरॆको भन्ने कुराको दुई मत छैन । १०४ वर्षसम्म राणाहरुले नेपालमा निरङकुष शासन लादेर नेपाली जनतालाई नोकरको दर्जामा राखॆका थिए । राणाहरुको अत्याचार दमनको सिमा हद भन्दा हदसम्म खेपीरहेका नेपाली जनता असईए भएर न्यायको खोजीमा भौतारिन पुगे । आफना दमन र राणाहरुको अत्याचारको प्रतिबाद गर्न कम्मर कसेर हाते मालो गरेर जुरर्मरुराउन थाले त्यति खेरको लडाईमा राजा श्री ५ त्रिभुवन विर विक्रम शाहले आन्दोलनको अगुवाई बनेर नेपाली जनता र नेपाल रहे हामी सबै रहने छौ भनेर साहासिको पाईला अधि बडाउनु भएको थियो । अधम्य साहास र हातेमालो गरेर नेपालमा १०४ वर्षको निरङकुष तन्त्रलाई अन्त्य गर्न सफल भए २००७ सालमा प्रजातन्त्रको जग बसाल्न सफल हुन गए नेपाली जनता ।

२००७ सालकॊ परिवर्तनले केहि हदसम्म नेपाली जनताले आफनो अधिकारको हक प्रत्याभुती गर्न पाए र पनि नेपाली जनतालाई थिचो मिचोबाट मुक्त बनाउन सकेनन् । केहि वर्षको अन्तराल पछि प्रजातन्त्रलाई शाहवंशिय राजाहरुले आफनो पेवाँ बनाउन सफल भए र तानाशाहि शासन लाद्न सुरु गरे । त्यसको केहि समय पश्चात् सुरु भयो पाचायती व्यावश्था । यो व्यावथाले पनी नेपाली जनतालाई मौलिक हक अधिकारको स्वातन्त्रको अनुभुती दिन र लिनबाट बिाचत गराई दियो । नाताबाद र कृपावाद र जड सुत्रवादको जरा गाडिन पुग्यो । दमनकारी शासन जनतामा लादन थाले । सत्ता परिवर्तन भयो तर शासक परिवर्तन भएन र शासनको कार्यभारको निती नियममा केहि हदसम्म पनि परिवर्तनको महसुस नेपाली जनताले प्रत्याभुती गर्न पाउने मौका सृजना गराई दिएन । सत्तामा बस्ने सत्तासिनहरुले केवल आफनो भुडि मात्र भर्न सफल भए । नेपाली जनतालाई फेरि पनी एक जुट भएर आफनो हकको खाजिमा लाग्नु पर्ने परिस्थितीको समय खडा गराई दिए । जनताको शासन नभएर शासकिय शासनले जरा गाड्यो । अनि नेपाली जनता आफनो मौलिक हक र अधिकारको खोजी गर्न तर्फ उन्मुख हुन बाध्य भयो । ३० बर्षे तानाशाही पाचायती शासनको बिरुद्ध कम्मर कसेर लाग्न थाले । सम्पुर्ण देशमा भएका पार्टिहरुले हातमा हात र काधमा काध मिलाएर एक साथ एक जुट भएर ठुलो रक्तपातको क्रान्ति सुरु भयो नेपालमा कयौ नारीको सिउँदो पुछिएकयौको बेघरबारकयौ टुहुरा जीवन बिताउन बाध्य भयो । आफुले आफनालाई भुल्न बाध्य भए । यो क्रान्तिले बिभिन्न ठाउँमा भुमीगत भएर बसेका जनता नेताहरुको पुर्नरबास गराई दियो । सारा देश भरि जुलुस र नारा घन्किन थाल्यो तानासाहि व्यावश्थाको बिरुद्ध ठुलो र भयानक क्रान्ति हुन गयो । केहि समयको क्रान्तिले देशमा परिवर्तनको पर्दा फेरियो । ३० वर्षे तानाशाहि ब्यावश्थालाई अन्त्य गर्दै देशमा बहुदलिय ब्यावश्थाको बिजारोपण गर्न सफल भयो । नेपाली जनताको अधम्य साहास र ठुलो त्यागले गर्दा देश भरी अर्को नयाँ परिवर्तन हुन गयो ।

२०४६ सालमा नेपालमा बहुदलिय प्रजातन्त्रको बिजारोपण गरि २०४७ साल कार्तिक २३ गने नेपालमा निरङकुस र तानासाहिहरुले बनाएको सबिधानलाई बदर गरेर देशमा नयाँ संविधानको खाका लेखियो । देशमा आम नागरिकको हैसियतले सारा नेपाली जनतालाई मौलिक हक अधिकारको स्वातन्त्रत तरिकाले अनुभुती गर्न पाउने कानुनको निर्माण गर्न सफल भयो । देशमा नेपाली जनताको मन मष्तिक जितेर नेपाली कांग्रेसले बहुमत ल्याउन सफल भयो र नेपाली कांग्रेसको अध्यक्षतामा सरकार गठन भयो । नेपाल कम्यिुनिष्ट पार्टि माले प्रति पक्षको जिम्मेवारीमा बस्न गयो । पाचायती व्यावश्थामा खेलि खाएका पाच भनाउदाहरुले आफनो काचुली फेरी आफनो छुटै् पार्टि खोलेर देशमा तेस्रो पार्टिको दर्जामा उभिन सफल भए । त्यस पछि देशमा नयाँ कानुन नयाँ देश बहाक शाासकहरुको हातमा देशको शासन सत्ताको बागडोरको साचो थामिन गयो । नेपालीे जनताले सोच्ने गरेका थिए अब जन मुखी शासन यो देशमा लागु हुन्छ भनेर तर जॆ सोचेका थिए ठिक त्यसको विपरित तरिकाबाट शासनको कार्यभार चल्न थाल्यो । जनतालाई दिएको गुलावी रसबरिहरु केबल भाषणमा मात्र सिमीत हुन गयो । देशमा नगन्ने मात्रमा राजनैतिक पार्टिहरुको जन्म हुन थाल्यो । एकले अर्कोलाई खुट्टा् तान्ने प्रबृतिले जरा गाड्न थाल्यो । आफनै पार्टि भित्र एक आपसमा बिचमा कुर्सि बिलासिताको मोह बड्न थाल्यो । एकले अर्काको कार्यबिधिमा सहमति जनाउन छाड्न थाले । एक आपसमा कुर्सिको लडाई सुरु गर्न थाले र जनतालाई दिएको आश्वासन र भरोसाहरु तुईएर जान थाल्यो । केही वर्ष नेपाली कांग्रेसले शासन चलायो र पछि गएर नेपाली जनताको मुख पात्र भएर काम गर्न सफल हुन सकेन र दोस्रो संसदिय आम चुनाबमा नेपाल कम्निष्ट पार्टि मालेलाई देश चलाउने जिम्मा लगायो नेपाली जनताले फेरि पनि पहिलाको हविगत भोग्न नपरोस भनेर नयाँ नेतृत्वको खाचोको महसुस गर्दै नेपाली जनताले नेपाल कम्यिुनिष्ट पार्टि एमालेलाई जनताको सेवक सम्झेर सत्ताको बागडोरको भागिदार बनाई पठायो । फेरि पनि जनतालाई सफा र सच्चा देश भक्तको परिचय दिनबाट पछि पर्न गयो नेपाल कम्युनिष्ट पार्टि एमाले । आफैमा मनमुटाब सृजना गराएर भाई फुटे गबार लुटॆ भन्ने उखानलाई सम्झना गराएर एक आपसमा फुट हुन गयो र एउटा सिङ्गो कम्युनिष्ट पार्टि फुटेर चिरा चिरामा परिणत हुन थाल्यो । देशमा ठुलो अन्यौलताको बातावरण सृजना उत्पन्न हुन गयो । नेपाली जनतालाई छोटो अवधिमा बहुदलिय प्रजातन्त्रको स्वाँद जनतालाई बोकालाई कुभीण्डो;भने जस्तो हुन गयो र फेरि पनि देशमा उहि काचुली फेरेका पाचायती नकाबधारिको दिन खुल्न गयो । पाचायती व्यावश्था त हटाए जनताले तर शासक र राजा हटेको थिएन । आफुलाई राजनिती र कुटनितीमा माहिर हौ भनेर सम्झने ति पाचायती शासकहरुले दाउ थापेर बसेका थिए । एक दिन हाम्रो पालो अवश्य आउछ फेरि पनि भनेर कुरी बसेकाहरुको दिन आउनलाई धेरै समय पर्खनु परेन । बहुदल भित्रीएको केहि समय पश्चात बहुदलबादि दलहरु बिच एक आपसमा असमझदारिता र कुर्सि मोहको कारणले गर्दा स्याललाई काल आए पछि गाँउ पस्छ; भने जसरि देशको बागडोरको साचो उहि भेष बदलेका शासकहरुको काँधमा अडेस लगाउन पुग्यो । खिचडि पकाएको जस्तो गरि सरकारमा सामेल भए सबै राजनितीक पार्टिहरु कुर्सिको मोहमा आफनो अस्थित्वसम्म पनि त्याग्न गर्नसम्म पनि चुक्न पछि परेन । राता रात पुजिपतिको दर्जामा पुग्नलाई एक आपसमा पौठे जोरि खेल्न सफल भए । आखिर नेपाली जनताले दिलो ज्यान दिएर देशमा परिवर्तन ल्याएको फाईदा यहि हो त । नेपालका राजनितीक पार्टिका नेताले के सोचेका छन् के जनता भनेको आफुसँग भएको स्वाचालित बस्तु जति खेर चाहियो त्यति खेर प्रयोगमा ल्याउने र काम सकिए पछि बेवास्था गरि रद्दीको टोकरिमा फालि दिने । एक आपसमा टुट्ने र फुट्ने रोग लागेर निरङकुस तानाशाहि जडशुत्रबाद लादेर देशलाई अराजकता तिर धकेल्न थाले । नेपाली जनता सामु गरेका ति रसिला रसवरिले भरिएका आश्वासनहरुलाई प्रभाह नगरिकुर्सिमोहको लडाई बनाई मास्रल आर्टको प्रतियोगितामा भाग लिने गर् थ्यो । देशमा बेरोजगारको समस्याले ठुलो स्थिती सामना गर्नु पर् यो । योग्य र सफल व्याक्तिको कदर हुन छाड्यो । जता सुकै अन्यौलताले जग हाल्न सुरु भयो नेपाली युवा शक्तिमो आँखा अगाडि । अनि भौतारिएर बिदेश पलाएन हुनु पर्ने सृजना खडा गरि दिए देशका जन सेवक र देश भक्तिका नाममा आफना अखडा जमाएका व्याक्तिबादि शासकहरुले आखिर बहुदलीय व्यावश्था ल्याएर के कुराको नयाँ अनुभुति पाउन सफल भयो त नेपाली जनता त्यहि शासक त्यहि राजानाताबादकृर्पाबाद बिलासिताका भोगी कुसर्िका निमीत्त लिप्त भोगी ।

फेरि पनि यो देशमा रगतको खोला बगाउने दिन आयो । त्यसै कारणले गर्दा नेपाली जनताहरु नताबाद र कृर्पाबादको थिचो मिचोले गर्दा असइय भएका कारणले गर्दा देशमा नौलो क्रान्तिको खोजी तर्फ लागे । सारा नेपाली बेरोजगार युवा शक्तिहरु जुरमुराउन थाले र आफनो हक अधिकारको लडाई लड्न फेरि पनि सुरु गरे । त्यो लडाईको बागडोर त्यहि सयौ चिरा भएर टुगि्रएका नेपाल कम्युनिष्टको एउटा पार्टि माओवादिले २०५२ साल देखि सामान्तिहरु बिरुद्ध लड्न सुरु गरे । माओवादिबाट पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड र डा बाबुराम भटटराईको नेतृत्वमा अधि बढे गाँउ गाँउमा क्रान्तिको बिगुल फुक्न थाले । सारा नेपाली जनतालाई भ्रष्टचार नातावाद र कृर्पावादको पाठ पढाउन थाले । अन्याय र अत्याचारको सिमाले तहस नहस भएका नेपाली सोझा सिधा जनता लडाईको मैदानमा फेरि पनि उत्रिन बाध्य भए । बन्दुकको सहारामा न्याय खोज्न तिर लागे र जंगली युगको कार्यलाई सर् हानिय गर्न बाध्य भएर जंगलमा बसेर नै आफनो युध्द लडे । २०५८ सालमा देशमा काल रात्रि जस्तो भयानक जघन्य घटना घट्न गयो । रात्रिभोजको नाम गरेर श्री ५ बिरेन्द्र विर विक्रम शाहको परिबार र वंशको नाश गरिएको थियो । श्री ५ ज्ञानेन्द्र विर विक्रम शाहदेवले राज्य गद्धि आफनो हातमा लिएर देशको शासन गर्न शुरु गरेका थिए । त्यसै अबसरमा राजा श्री ५ ज्ञानेन्द्रले उग्रवादीको नामले परिचित नेपाल कम्युनिष्ट पार्टिका कमाण्डर प्रचण्डको शिरको मुल्य समेत तोकि दिएका थिए । त्यस समय देखि देशमा जन युध्दको भयङकर धनसङराम युध्द चर्किन थाल्यो । त्यसको केहि समय पश्चात श्री ५ ज्ञानेन्द्रको केहि लागेन र माओवादि समक्ष घुडा टेक्न बाध्य भएर युध्द बिराम गराउन दुई पक्ष वार्ता द्धारा युध्द अन्त्य गर्ने योजना बनाएर देशमा केहि हदसम्म भए पनि शान्ति सम्झौता कायम गराउन सफल भए । त्यसै अबसरमा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टि माओवादिले आफनो जनसेनाको बटालीनको उत्पती गरायो । क्रान्तिका नाममा धेरै प्रकारका लडाकु जत्थाको जन्म गराएर छाडे । १३औं हजार नेपालीको बलि चढाउन सफल भयो त्यो क्रान्तिले न त नाबालक नै भने न त गर्भवती महिला बृद्ध बाबु आमा नै भने कयौ टुहुरा भएकयौले अपाङ्गको जीवन जिउन परे कयौ विधवा भए । लाखौ नेपाली जनताको आँखाबाटसमुन्द्र सरि आँसुका बलिन धारा बगे । देशमा चक्का जाम नेपाल बन्दहत्या आतंकलुटपाट र अपहरण चन्दा प्रकरणको धिन लाग्दा प्रबृदिका कदमहरु अङ्गालेर नेपाली जनताले जीवनमा नसोचेको दुख भोग्नु पर्यो र अस्सैह भएर त्यो युध्दलाई नेपाली जनताले साथ दियो र १२ बर्षको लडाई पश्चात आफनो युद्ध समाप्ति तिर लाग्न सरकारसँग बात्र्ता सुरु गरे । बार्ता सफल गरि युद्ध बिराम गरि सासंद भनेको बुर्जुवाहरुको मागि खाने भाडो भन्ने नेपाल कम्युनिष्ट पार्टि माओवादीका नेताहरु युध्द बिराम गरेर शासन सत्ताको बागडोरमा आफनो हिस्सा जमाउन पुके । जन सेनाका सेनाहरुलाई क्यान्टोन म्यान खडा गरि शिविरमा राख्ने बन्दोवस्त मिलायो । अनमिनको अध्यक्षतामा शिविर खडा गरि सेना गणना गरी राखियो । हतियार जति अनमिनको अण्डरमा राखियो । त्यसको केहि समय पश्चात नयाँ आन्दोलनको शुरुवात भयो । क्रमश:

धेरै दिन भो झन्डा यो नदेखेको

अपडेट: नेपालको श्रद्दाको निम्ती भोकाएका संपूर्ण नेपालीलाइ आज सौभाग्यो मिल्यो दशरथ रंगशालामा। खेलको नब्बे मिनेट र पून थपिएको ३० मिनेटमा गोल नभए पछि पेनाल्टी सुट भएको थयो। पहिला दुइ पेनाल्टी सुट गोलमा परिणत भएर बराबरी भएता पनि त्यस पछीका बललाइ नेपालीहरुले गोल गर्दै रहे,श्रीलंकालीहरुले बल पोस्ट बाहरी हान्दै गए। श्रीलंकालीहरुहरुको दुइ गोल पछी लगातार ३ बल पोस्ट बाहिर गए भने नेपालीका ४ बल सिधै गोल पोस्ट भित्र छिरे। नेपालले अन्तीम बल त हान्नै परेन, जित सुनीस्चीत भइहाल्यो।

रंगशाला "नेपाल, नेपाल.....भनेर गुन्जीहाल्यो। अनि त दर्शकहरु बार नै नाघेर खेलमैदानमै खुशी मनाउन पुगीहाले। यसरी नेपालको राष्ट्रिय टिम नेपाल रातोले श्रीलंकाली राष्ट्रिय टिमलाइ ४-२ को फराकिलो अन्तरले २० हजार भन्दा बढि दर्शकको अगाडी पुन नेपालको झन्डा गर्वका साथ फहराउनदिन सफल भए।

हारे पनि देश हाम्रै हो, टिम हाम्रै हो तर जितका साथ साथीहरुसंग आफ्नो देशको झन्डा मूनी सुख बाड्नु समय सजिलै काहां पो मिल्छ र? जितका साथ दर्शकहरुले सम्यताका साथ मनाएको खुशि पनि प्रशंसा योग्यो रह्यो। यसरी नेपाल अघी अघी संयमका साथ हामी पछी पछी रहने हो भने नेपाली पून एक भएर समृद्ध नेपाल बनाउन समय लाग्ने छैन। नेपालको जितको खुशीयालीमा दौतरीका संपूर्ण मित्र हरु सित खुशी बाड्न चाहान्छू। यसरी नै नेपालको लागी बेला बेलामा खुशी बाढ्न पाइयोस, हामी सबैलाइ बधाई।

ब्लग लेख्न बस्यो प्राय यस्तो भएन उस्तो भएन, यस्तो गर्नु पर्ने थियो। यस्तै यस्तै कुरा लेख्दा कहिले काही करकश लाग्ने गर्छ। हुन त बिभिन्न खाले कुरामा पनि ब्लग नलेखेको होइन तर मन नै दंग हुने गरी नेपालको बारेमा दौतरीमा कहिल्यै लेख्न पाको होइन। तर आज दिउसो नेपाली पत्र पत्रीका पढेपछी भने तुरुन्तै ब्लग लेखौ जस्तो लागेको थियो। ब्लग सामाग्री देखेर कुरा बुझिहाल्नुभयो होला। यो ब्लग पनि नेपाल कै बारेमा हो तर संपूर्ण नेपालीको शिर उचो हुने बिषयमा हो यो। अझ भनौ न नेपाललाइ बिभिन्न क्षेत्रमा बाड्ने कुरो चलिरहेको बेलामा एउटै देश हुनुको आनन्दको चर्चाको बिषयमा हो यो। बन्द,हडताल र माओबादी युद्दले नेपालको जनजिवन नै तहस नहस भएको बेलामा नेपाली खेलकुदको के हविगत भयो होला। नेपालको खेलकुदमा एकदमै कम बजेट छुट्टिने गर्छ। यसरी सिथील बनेको नेपाली खेलकुद पून जुरमुराएको छ फुटबलबाट। नेपालमा भैरहेको पहिलो प्रधानमन्त्री कपम फुटबलमा नेपाल रातो ले थाइल्यान्डको जे डब्लु क्लबलाई शुक्रबार २-० ले हराउँदै प्रथम प्रधानमन्त्री कप अन्तर्राष्ट्रिय आमन्त्रण फुटबलको फाइनलमा पुगेको छ। यसरी खेल जितर नेपाल रातोले दर्शकको मन मात्र खुशी पारेन, नेपाल र बिदेशमा बसेका संपूर्ण नेपालकीको मन खुशी तुल्लायो। पुन नेपाली एक भएर खुशी भए। शुक्रबारको सेमीफाइनल लगत्तै शनिबार हुने फाइनल खलेमा भने नेपालका तर्फबाट दुवै गोल गरेका अनिल गुरुङ र दोस्रो गोलको अवसर सिर्जना गराएका जुमानु राईले घाइते अबस्थामा उत्रने छन।

अब भोली हुने खेल मा नेपाल रातो श्रीलंकाली राष्ट्रिय टिम बिरुद्द उत्रने छ। सबैको आशा अनुरुफ नेपालले कडा खेल खेलेर श्रीलंकाली राष्ट्रिय टिमलाइ बिशाल अन्तरले हराओस। र यही अबसरमा पुन संपूर्ण नेपाली एक भएर खुशी मनाउन पाइयोस। लामो सम्म यसरी नेदेखिएको चन्द सुर्य अंकित रातो झन्डा पुन नेपालीको हातमा फरफराएको देख्न पाइयोस। नेपाली हुनुमा सधै गर्भीत हुने मौका मिलिरहोस।

किन सँधै प्वाँख उम्रेका कमिला बन्छन् हिजोका क्रान्तिकारीहरू ?

एक जमाना थियो बीचमा चिरेको कालो टोपी र खद्दरको इष्टकोट लगाएका कांग्रेसीहरू त्याग र प्रजातन्त्रका पर्याय मानिन्थे । हामी विद्यार्थी हुँदा अभाव, दुख र यातनाको गोता र खली खाएका यस्ता नेताहरू हाम्रा लागि सम्मान अर्पण गर्नु पर्ने पात्र हुन्थे । हिजोका कम्युनिष्टहरू न्याय र समानतको नारा बोकेका जनताका गीत अनि आवाज सुनाएर मान्छेहरूलाई द्रविभूत पार्थे, उत्तेजित बनाउँथे ।

तर हरेक क्रान्तिको बुनियाद यही न्याय, स्वतन्त्रता र समानताका आवाजका लागि हुन्छ अनि जब एउटा क्रान्ति सम्पन्न बनेर हिजोका क्रान्तिकारीहरू सत्ताको सिंहासनमा पुग्छन् अनि किन तिनीहरू परिश्रमी र त्यागी कमिलाबाट प्वाँख उम्रेका कमिलामा रूपान्तरित हुन पुग्छन् ? अनि किन हरेक पटकका क्रान्तिकारी उत्सर्गहरूको कथा एउटा स्वार्थी , लम्पट र भ्रष्टाचारका किर्नाहरूले इन्फेस्टटेड बनेको शासकीय जमात तयार पारेर विसर्जित बन्ने गर्छ , हाम्रो नेपालमा ? के साथीहरूसंग यसको जवाफ छ ?

हिजोका कांग्रेसीहरू भ्रष्ट बने, कतिपय तिनिहरूको अध्याय सकियो। पुरान कम्युनिष्टहरू धनको लाभमा लोभि र पापी बन्दै बिलाप रून पुगे । तिनको पनि ओह्रालो लाग्यो । आज मुलुकमा जनताको लागि काम गर्ने वातावरण भएन भन्दै जनतालाई रुवाउँदै लडिएको कथित जनयुद्दवादीहरू अथवा रगतको खोलो बगाएर हिंस्रक क्रान्ति गर्नेहरू सत्तासीन छन् , तर तिनको राज्य सञ्चालन शैलि सर्वत्र सन्त्रास कायम गर्ने खालको छ । उनीहरूको हरेक कुरा उदेक लाग्दो छ तर पनि त्यो कुराको आलोचना गरियो भने उनिहरूकै शव्दमा प्रतिगामीको मतियार बन्न पुगिन्छ । मुलुकमा यस्तो अजिबोगरीब गणतान्त्रिक लोकतन्त्र छाएको छ, जहाँ केवल लोकतन्त्रको माओवादी लयमा गाइने भजन गाउन मात्र अनुमति छ ।

घुमीफिरी रूम्जाटार भने झैँ फेरि कुरो माओवादीको नै आउँछ ।

- हिजो गाउँघरमा तास खेल्नेहरूलाई , मुखमा तास कोचाएर कथित समाज सुधारको उदाहरण पेश गर्ने माओवाद किन , स्वदेशीहरूले पनि क्यासिनो जान पाउने अधिकार खोज्ने क्रान्तिकारी मागमा आएर टुंगिन्छ ?

- हिजो जिन्सका पाइण्ट लगाएका वा केटाले झैँ ब्वाइज कट कपाल काटेको अनि स्वदेशको संस्कृतिलाई विकृत पारेको आरोपमा केटीहरू माथि जनवादी कारवाही गर्ने क्रान्तिकारिता , किन हिसिला यमी र पम्फा भूसालको जिन्स र ब्वाइज कट धारणसहितको मन्त्रीपदीय शपथ ग्रहणको परिहासमा टुंगिन्छ ?

- हिजो कांग्रेस र अरू बिभिन्न समयमा सत्तासीन बनेका राजनीतिक पार्टीहरूले सत्ता, प्रशासन र प्रहरीलाई राजनीतिकरण गरेको आरोप लगाउनेहरू, आज नेपाली राज्य संयन्त्रको खुलम खुल्ला चरम राजनीतीकरण गर्दा अनि माओवादीलाई आर्थिक नजराना जुटाउने कबुल गरेर सरूवा बढुवाको लिलाम बढाबढमा उच्चदेखि निम्न पदीय कर्मचारीको भाउ लाग्दा देश नया यूगमा प्रवेश गरेको ठान्नु पर्ने यो कुन वाध्यता हो ?

- सरकारमा बस्ने सत्ता कब्जा गर्ने धमास दिने, सरकार र बिद्रोही हुनुको स्पष्ट आभास दिन नसक्ने, बिद्रोही वा सरकारी सेना कसको खाँतिर वा तरफदारी गर्नु पर्ने हो को समेत हेक्का राख्न नसक्ने काइतेपनको जिम्मेवारीलाई चमत्कारी नया नेपालको संवाहक ठानिदिनु पर्ने कस्तो बिजोग ?

- सरकार भएर जनताको जीउधनको सुरक्षाको ग्यारेण्टी लिनु पर्नेले स्वयं बिभिन्न खाले भिजिलान्ते भ्रातृ संस्थाको जन्म गराई चरम खालको राज्यआतंक सृजना गरिरहन पाउने त्यसको बिरोध गर्नेहरू प्रतिगामी र पुनरूत्थानवादी भइने ?

- भ्रष्टाचार, घूषखोरी, अभाव , महंगी, लोडसेडिङ,पानीको हाहाकार, लूट , हत्या , अपहरण , हिंसा, राज्यबिहीनता, दण्डबिहीनताको वर्तमान स्थति के नेपालको इतिहासमा कहिल्यै यो रूपमा थियो ? के अरूलाई आरोप लगाएर आफ्नो अकर्मण्यता,निर्लज्जता र लूटतन्त्रको नांगोपन ढाक्न खोज्नु नै क्रान्तिकारीहरूको गणतन्त्र हो त ?

- हिजो राज्य बिरुद्दको प्रदर्शन र दंगाहरूमा मारिने मान्छेहरू मार्ने हत्यारा गिरिजा वा देउबा हुने गर्थे र यो आरोप क्रान्तिकारीहरू नै लगाउँथे , तर अहिले दिन प्रतिदिन मारिने र मर्ने नेपालीहरूको हत्याको जिम्मेवार को हो क्रान्तिकारीहरूको माथिंगलमा के जवाफ हुन्छ यो प्रस्नको ?

हो आक्रोश र रगत पोख्नु सस्तो थियो होला तर खै लोकतन्त्रको सहिष्णू संस्कृतको विजारोपण गर्न सत्तासीन क्रान्तिकारीहरूको विचार र अनि व्यवहारको अग्रसरता देखापरेको ? के आफ्ना भ्रष्ट अनि दुष्ट कर्म र व्यवहारको अपजश अब पनि हिजोकाहरूलाई दिएर आफ्नो जिम्मेवारीबाट पञ्छिँदै कथित क्रान्तिकारीहरू अरण्य रोदन रून मिल्छ ?

आज १३ ता. शुक्रवार

१३ लाई त्यसै पनि अशुभ मान्ने गरिन्छ त्यसमा पनि शुक्रवार १३ (Friday the 13th.) विश्वास गर्ने हरुको लागि यो अत्यन्तै खरावको संकेत मान्ने गरिन्छ । । शुभ र अशुभ को यो दोसाँधमा क्यालेन्डरमा १३ ता शुक्रवार हुँदा कुनै घटना घटेमा त्यसको दोष हामी यो तारेख र बारको संयोगलाई दिने गर्दछौ । यद्यपी यसलाई नमान्नेहरु यसलाई केवल भ्रामक रहेको जनाउदछन ।

तपाइको दिन कस्तो वित्यो । मेरो त खासै नराम्रो भएन । जेहोस यो शुक्रवार १३ ता सवैको राम्रो वितोस । अकंको वारेमा जान्न यो तलको लिकमा हेरौ Friday the 13th

पोलिटिकल ईन्फ्लुएन्जा, पाँच कक्षाको कथा र हाम्रा नेता

केहि हप्ता अगी देखी नेपालका नेताहरुलाई एक पछि अर्को गर्दै अचम्म अचम्मको रोग लाग्न थालेको छ । अचम्म यस मानेमा कि रोग जे भए पनि जस्तो भए पनि, उपचार भने भारतमा मात्रै हुने !।

पूर्व राजा भारतमा बिहेमा सामेल हुन गए लगत्तै बामदेब, केपि ओली लगाएत गिरिजा कोईरालालाई समेत ‘भारतमै उपचार गर्नु पर्ने रोग’ लागेका कारण सबै एक एक गर्दै आफ्ना पुराना गुरुहरुको कुटिमा प्रवेश गरेका छन ।

चुनावी नारा र देखाउने आडम्बरमा जेसुकै भए पनि माओबादी लगाएतका प्राय जम्मै दलका नेताले उतैका महामानवलाई आफ्नो शंकटमोचक, मार्ग दर्शक र मसिहा सम्झने र मान्ने गरेको कुरा अब भने चाहि खुलै रुपमा सबैलाई थाहा छ, र यी कुनै पनि दलका नेताहरु आफ्ना गुरुकहाँ गएर साष्टाङ्ग दण्डवत गर्न र दु:ख मनाउ गर्न पाउँदा आफुलाई धन्य र हल्का भएको महशुस गर्ने गर्दछन ।

एकातिर उपचारकोलागि भनेर गुरुकुल गएका नेताहरुको कहाँ कसरी र के को उपचार हुँदैछ भन्ने बारेमा खबर त्यती प्रष्ट छैन भने अर्कोतिर ती सबैले आ-आफ्ना देवतुल्य पथ-प्रदर्शक गुरुहरुसंग भेटघाट गर्ने गरको बारेमा चाहि उडन्ते र फिरन्ते खबरहरु भने आईरहेका छन ।

पहिलो कुरा त रोग पनि गज्जबको लागेको छ, अस्पताल नगै सिधै गुरुकुल वा आश्रममा गएर दु:ख पुकारा गरेर निको हुने । वा देखाउनको लागि एकपटक अस्पताल छिर्ने अनी त्यसपछि आश्रममा गएर काउन्सलीङ गर्ने ।

अनी काउन्सलीङ पनि थरी थरीका: कसैलाई खुट्टाको बलमा उभिन मात्रै मुश्किल हुने बेलामा पनि फेरी एक पटक कुर्सी चाहिएको छ । कसैलाई आफ्नै दल भीत्रको छलछाम बारे बताएर मन हलुका गर्नु छ, त कसैलाई हालको कुर्सी थमौति गरी अझ सशक्त हुने मनासाय छ।

अन्तीममा गएका बयोबृद्ध नेताले भने खुलेरै आफ्ना गुरुका अगाडी माओबादी प्रती असन्तोष देखाएछन। पत्रीकामा आएको कुरा त्यत्ती हो । पर्दा पछाडी छिट्टै आफ्नो पेवा कुर्सी आफैलाई पुन फिर्ता दिलाईदिन पनि अनुनय बिनय भए होलान वा फेरी कुर्सी पाएको खण्डमा कुनै ठूलो योजनाको फेरी समझदारी (सम्झ्यौता हैन है!) गरेर गुरुकुल हराभरा गर्ने र सो गर्दा कतै कसैले केहि भने “हामीले त्यतीबेला गाँजा खाएर सहि गरेको हो र?” भन्ने साक्षी समेत उपस्थित गराए होलान। सोच्दै जाँदा यति भएको खण्डमा आफू कुर्सीमा र साक्षीलाई ‘उपकुर्सी’ मा राख्ने बाँडफाँडका कुरा पनि भए होलान वा अरु पनि जे पनि हुन सक्छन ।

मतलब उपचार गर्न भनेर विदेश जाने र बिदेश गएपछि हस्पीटल र डाक्टर भन्दा त्यहाका पार्टी कार्यालय र नेताको चाकडीमा जुट्ने मानिसले जे पनि गर्न सक्छन र तिनका भनाई र गराइमा शंका गर्ने ठाँउ भने प्रसस्तै छन ।

पाँच कक्षामा हुँदा यौटा कथा पढेको थिएँ:

“ चार ओटा लठ्ठी एक्कै ठाँउमा राखे भाच्न सकिन्न र छुट्टा छुट्टै भएमा सजिलै भाँचिन्छन । ”

कुराको मतलब आफ्नो देश र अर्को दलसंगको समस्या आफै मिलेर समाधान गर्नु पर्छ । यसकोलागी बिदेशी गुहार्दै हिंडने होईन । बिदेशी नै नगुहारी समस्या समाधान हुँदैन भने हामिले गिरिजा, माकुने वा ओली जस्तालाई किन नेता मान्ने ?। तीनका ठाँउमा तीन कक्षा नपढेको रामे, गुलेली चलाउने बिर्खे र गुण्डागर्दी गर्दै हिडने गोतामेलाई राखे पनि के फरक पर्छ र? (समस्या परेमा यीनिहरुले पनि सिमापार गएर समाधान ल्याई हाल्छन)

जे होस, कुरा बाहिर नआएसम्म हामिले सबैलाई उपचार गर्नै गएको सम्झनु पर्छ । तर मुख्य कुरा के भने उपचारकको नीयत ठिक भएकै अबस्थामा पनि हरेक उपचारले समस्या समाधान गर्छ नै भन्ने कुनै ठोकुवा हुँदैन। तर एउटा कुरा भने निश्चित छ: हरेक उपचारको प्रक्रियामा रोगीलाई फाईदा भए वा नभए पनि उपचारकलाई भने निश्चित फाईदा हुन्छ ।

म आशा गर्छु, हाम्रा नेताहरुले पुन पाँच कक्षाको कथा पढुन र बुझुन पनि ।

धन को महातम्य र कमाउने दुई काइदा

शेखर ढुङेल
०३-०९-२००९-
कमाउने, धनी बन्ने, शौख गर्ने इच्छा कस्लाई हुन्न?, सुख शान्ती समृद्धिको एउटै आधार खट-खट, सर सर सर सर गर्ने नोट, धन सम्पत्ति उफ कस्ले गर्न सक्ने यस्को बर्णन हज्जार मुख भएका शेष नाग ( कहिल्यै नदेखेको ) , ४ मुखे ब्रह्मा, तीन आखे महादेब, धन कि देबी लक्ष्मी को पती भएर पनि दुई आना जमिन नपाएर समुन्द्र मा बस्न पुगेका बिष्णु ले पनि नसकेका धन को महातम्य को बर्णन मैले के गर्न सकौला ?

त्यस्तो महातम्य बोकेको धन कमाउने काइदा खोज्न दुई चार आफन्त, दस बिस साथी हरु को मा दौडियो, हे बताइ देउन धन कमाउने काइदा भनेर उह त्यस्तो काइदा कोइ पनि बताउदैन रैछन । एक जना मित्र थिए पुतली सडकमा साइकल मर्मत पसल खोलेका । आफु बिहान बेलुका सरकारी नोकरी खाएर एक हातले टोपीले पसिना पुछ्दै एक हातले सुरुवालको इधार समात्दै सरकारी नोकरी गर्दै कुद्ने मनुवा । सरकारी कर्मचारी भएको गन्ध पाएछन र आँखा जुद्धा नमस्कार पनि भन्द्थे । कहिले काही चिया पनि खुवाँउथे । आफ्नो जुत्ता को तलुवा फुस्के को फेर्न सकेको छैन, उन्को त एक दुई बर्ष मै मोटर साइकल, मारुति कार हुँदै कार बेच्ने सो रुम खोली सकेछन । एक दिन भिजिटिङ कार्ड सर भन्दै थमाइ दिये मोटा चिल्ला हुँदै गएका थिए उनी । त्यस पछी अर्को तलुवा फुस्कुन्जेल त्यहा देखेको थिएन । दुई बर्ष पछी उन्ले फाइनान्स होकी के जातको बैंक जस्तो के खोले छन उनी अध्यक्ष रे उद्घाटन मा मन्त्री को पछी पछी लुर्किदा पो थाहा पाएँ । पत्र पत्रीका मा उन्को नाम जता ततै । इन्ले चाँही कमाउने काइदा बताउलान कि भनी भोली पल्ट उन्को अफिस मा गएँ । सुरक्षा गार्ड, रिसेप्सन पि ए हुँदै नाम ठेगाना लेखी चिट भित्र छिर्‍यो बोलाहट भएन, खाजा खाने निहुँमा अफिस बाट निस्केको ढिला भैसकेको थ्यो फर्कन्छु भनी उठेको थिए उनी बाहिर निस्किए, पहिले झै हात उठाउलान र म फर्काउला भनी तयार भएको त देखेको नदेखै गरी अगाडि पो बडे । आँफै अगाडि बढी अभिबादन गरे पछी पो ‘ए तपाईं ? तपाईं को नाम नै बिर्सें’ पो भन्छन । म हत्तारमा छु पछी फुर्सदमा आउनुहोस है भन्दै उनी कार मा गुडे ।

धनले कस्तो कस्तो रङ देखाउछ ?, पैसाकै आधारमा आमाको मायाको अश लाग्दछ, पैसाकै आधारमा श्रीमतीले दिने दर्जा छुटिन्छ, पैसा कै आधारमा बाल बच्चाले दिने प्रतिस्ठाको तौल घटबड गर्छन्, पैसाकै आधारमा समाजले ब्यक्तीको परिचय गराउँदछ । पैसाको तुजुबको एउटा कथा सुन्ने?

कुनै समय मा एक गाउँमा धनी जमिन्दार् थिए । उन्को घर मा ढिकि चलाउन एक गरीब र तल्लो जात ( पुरानो समाज ले गरेको बर्गीकरण) कि महिला आउने गर्थिन । गाउमा डाँकाहरुको बिग बिगी बडेकोले जमिन्दार्ले आफ्नो ठुलो धन ढिकि मुनी गाडेछन । भोली पल्ट ती महिला ढिकि कुट्न आइन। कुट्दा कुट्दै तिन्ले जमिन्दारनी लाई भनीछीन ‘एउटा कुरा गर्नु थियो ?’ । ‘के भनन ?’ ‘ होइन तपाईं कि छोरी को पनि मेरो छोराको पनि बिहे गर्ने उमेर भयो । आउने बैशाखमा साइत जुराएर बिहे गरी दिनु पर्‍यो । जमिन्दार्निले कड्किएर भनिन ‘यो के भन्दै छे ? कहाँ त कहाँ हामी ?’ । ति महिलाले भनीछन हामी पनि कम छैनौ धक्कु लाउनु पर्दैन । जमिन्दार्निले साझ बेली बिस्तार लगाइन पती लाई त्यो सुनेर विद्वान जमिन्दार्ले कुरा बुझेछन कि यो त्यो धन को तुजुब हो । त्यसै रात सबै सुते को बेला मा उन्ले धन अर्कै ठाउँ मा सारीदिएछन । भोली पल्ट ति महिला फेरी काममा आइन ढिकि कुट्दा कुट्दै रुदै भन्न थालिन हिजो ‘मेरो बुद्धी के भो के भो के भन्न पुगे माफ पाउँ ।’

देख्नु भयो त धनको तुजुब ? त्यस्तो शक्तीसाली धन कमाउने, बटुल्ने काइदाको खोजीमा समाजका हरेक सदस्य कुदेका कुदै छन ।

देख्नु भयो त धनको तुजुब कस्तो हुन्छ ?, शक्ती कस्तो हुन्छ ?, नकमाउने त धन ?। म दिन्छु धन कमाउने बिशेष मन्त्र त्यो पनि एउटा होइन दुइटा । गरीबि मानब जीवनको एउटा दोषयुक्त मात्र होइन यस्ले मानिसको छबीलाई नै बिकृत बनाई दिन्छ । गरीबिले मानिसको आत्म विश्वाशमा कमी लेराउदछ । द्विबिधा, असुरक्षा, मुस्किल र निस्क्रियताको जालमा मानिसलाई बिक्षिप्त बनाइ राख्दछ ।
बैदिक ज्योतिसका पर्बतक महर्शी परासरका अनुसार ब्यक्तीको जन्म कुन्डलीमा त्रिकोणिय धन, सम्पदा र लक्ष्मीको बास हुन्छ अथबा (६,८ र १२ औ स्थान ) दु:ख र दरिद्रताको बास हुन्छ । यदी मानिसको कुन्डली मा केम, द्रम, रेका, कालसर्प, भिछ्यु र दरिद्र योग छ भने बिपन्नता भोग्नु पर्ने हुन्छ । जस्ले जीवन भर हिनता बोध गराइ  सताइ रहन्छ । पाठक बृन्द आफ्नो जन्म कुन्डली देखौनुस आजै ।

हाम्रो पुर्बीय बैदिक शास्त्रमा योग, ध्यान लगायत कैयौं रोग निबारण एबं लक्ष प्राप्तीको लागि बैदिक मन्त्रको आबिस्कार भएको छ । सत्य मन र निस्ठाले शास्त्रीय बिधी अनुसार नियमा पालना गर्ने हो भने असम्भब केही छैन त्यसै लाई तपस्या पनि भन्दछन । आफ्नो जन्म कुन्डली, पेसा, शिक्षाको आधारमा आफु लाई डोर्याउन सकेमा दु:ख भन्दा सुख को अनुभुती दोब्बर तेब्बर हुनेछ र जीवन सार्थक बन्नेछ ।

शास्त्र अनुसार गरीबिको कारण मानिसमा आउने हिनता, निस्क्रियता वा दुबिधालाई नियन्त्रित गरी आत्म विश्वाश बढाउनु जरुरी हुन्छ र त्यस्तो आत्म विश्वाश बढाउन हाम्रो बैदिक शास्त्रमा “सुर्य मन्त्र” को उल्लेख गरिएको छ । निष्ठापूर्वक सुर्य मन्त्र लाई निरन्तरता दिएमा गरीबि भागी सुख शान्ती प्राप्त हुने विश्वाश गरिन्छ । गरीबिकै कारण पारिवारिक, सन्तति बिग्रह, अशान्ति, बिकृती, हत्या, आत्महत्या, पागलपनको पिडादाइ घटना समाजमा घट्दछन । गरीबि कै कारण प्रशासन, राजनीति मा भ्रष्टाचार, सामाजिक न्याय प्रती अनास्था, ब्यक्ती एबम सामाजिक नैतीक आत्मबल मा कमी हुँदै गएको छ ।

समाजलाई स्वस्थ, सवल, आत्मसम्मान अवस्थामा डोर्‍याउन ब्यक्ती, ब्यक्तीको आत्मबलको बिकास हुनु जरुरी छ । सुदृढ आत्म्बलको लागि सम्पन्नता पनि जरुरी छ । तसर्थ यहाँ दुई मुलभुत मन्त्र उल्लेख गर्न गै राखेको छु । सम्पन्न कसरी हुने सन्दर्भमा । १ हो संसारको जूनसुकै भागमा भए पनि लागु हुने बैदिक शास्त्र अनुसार को ''सुर्य मन्त्र''  र दोस्रो हो नेपालमा मात्र काम लाग्ने आधुनिक शास्त्र '' नेता भजन'' यो दुइटै गर्न नसक्ने को लागि तेस्रो मन्त्र हो ‘काम काम काम अहो रात्र काम’

१ - सुर्य मन्त्र - सुर्य मन्त्र एबम ध्यान गर्नु अगाडि पूर्व दिशातर्फ मुख फर्काइ कुशासन ( कुश को आसन ) मा बस्ने , चन्दन को टिका लगाउने, काँचो ईटाको चौकोट वा सम्म जमिनमा रातो कपडा बिछ्याउने, त्यस माथि स्वर्णपत्र वा भोजपत्र मा रक्त चन्दन वा अनारको सिन्काको कलमले श्री सुर्य पूजान यन्त्र लेख्ने, बिधी अनुसार अक्षता, फूल, धुप, दिप, नैबेद्य र भेटीले श्री सुर्य पुजन् यन्त्र को एकाग्रहता पूर्वक मन्त्र उच्चारण र ध्यान गर्ने । सुर्य मन्त्र पूर्ण अनुष्ठानको लागि दश लाख र लघु अनुस्ठान्को लागि सवा लाख पटक उच्चारण गर्ने, त्यसका साथै सुर्योदय, मध्यान्ह र सुर्यास्तको समय मा सुर्य को पूजा, अर्चना, दिप गर्ने, यो मन्त्र को नियमित उच्चारण ले साधक को आत्मबिश्वास मा ब्रिधी भै जीवन मा सफालता ले नयाँ ढोका खोल्ने छ ।
सुर्य मन्त्र:  "ॐ धि ध्रिनी सुर्य आदित्य श्री "

सुर्य को पाठ "  रक्त कमलमा बिराजमान, तीन आँखा भएका, बेद मुर्ती, चारै हात मा दानमुद्रा, कमल पदम र अभय भद्रा धारण गर्ने प्रभाल जस्तो आभा, केयुर, अंगद हार एबं बिभुषणबाट सुसोभित, कानमा कुन्डल लगाउनु भएका जगत को सृष्टी पालन र बिनास गर्नु हुने भगवान सुर्यको म ध्यान गर्दछु । यसरी आफ्नो दैनिकीमा सुर्य को मन्त्र एबम ध्यान गर्न सक्नु भयो भने जीवन मा गरिबी हटी शुख शान्ती आउने छ ।

होइन यो दश लाख, सवा लाख कसरी गन्ने, कता ध्यान गर्ने भन्ने लाग्दछ भंने आधुनिक सजिलो सर्ब ब्यापी भजन को पनि आबिस्कार गरिएको छ । त्यो हो नेता भजन, यो भजन तपाईं कुनै पनि बेला कही पनि मौका मिल्ने बित्तिकै गाउन सक्नु हुन्छ । आधुनिक संसारका शक्ती का श्रोत भनेका नेता नै हुन । तर कहिले काही भजन गाउदा गाउदै मुर्ती बदलिन् सक्तछ र त्यो बेला तपाईं को करङ भंगता वा घुडा भंगता हुन सक्तछ । छिट्टै सम्पन बन्ने नेता भजन र बिधी यस्तो छ । " यो भजन गाउदा गणेश ब्रिती र सस्कार युक्त भै नेताको घर, चुल्हो, अफिस नियमित धाउनु पर्ने छ । छिटो फल प्राप्तीको लागि नेता कि श्रीमतीलाई खुशी पार्न सके झन राम्रो । बिस्वासिलो बन्न गुण दोश वास्तै नगरि नेताले जे भने पनि ताली ठोक्नु पर्ने छ । कर्म नगरि फल पाइन्न भंने गीता को सार सम्झी नेताको सेवा, चाकडी, चुक्ली, र कान भर्ने गर्नु पर्दछ ।

समय ग्रह दशा अनुसार नेता हरुको शक्ती बदलिने हुँदा बेफिक्री भै रंग बदल्न सक्नु पर्दछ । दैनिक जती पटक सकिन्छ त्यती पटक तलको भजन गाए पछी सम्पन्नता को शिखर छुन कसैले रोक्न सक्तैन ।

हे मन्त्री त्वमेब पिता च माता त्वमेब

हे सासद गण त्वमेब बन्धु च शखा त्वमेब
हे दल दल का नेता त्वमेब अन्नदाता च शान्ती दाता त्वमेब अथबा त्वमेब सर्ब शक्ती नयाँ देब देब
चढाउछु चन्दा चुनाव मा
प्रभु ठेक्का मिलाइदेउ
जिताइ दिन्छु चुनाव तिमीलाई
गुण्डा जुटाइदेउ
जय होस जय होस
कसै लाई फुस्काएर भेनी
नोकरी लगाइ देउ
सके ठेक्का मिलाई देउ
नसके बिदेस पुर्‍याई देउ
हे पशुका पती बाँदरका साथी
यत्तीका फोर्स छन यहाँ
एउटा मा त भर्ना गराइ देउ
हे त्रिकालदर्शी नेता
तिमी जस्तै छिट्टै सम्पन्न हुने
बाटो देखाइ देउ ।

ब्लग भित्र ब्लगमा बाबुराम भट्टराइलाइ बतासे प्रश्न

अपडेट: ब्लग भित्र ब्लगमा आउन नसकेको जानकारी बाबुराम भट्टराइको बेवसाइटमा लेखिएको रहेछ। कहिले हो मिती त रैनछ, तर पान्डाजीले पत्ता लगाउनु भएको रहेछ उहांको प्रतीक्रिया। मैले त पान्डाजीले आफै उत्तर बनाउनु भएछ भनेको त सांच्चै रहेछ। बाबुराम भट्टराइको प्रतीक्रिया यस प्रकार छ।

" Dear www.dautari.org

माफ गर्नु होला । समयको अभावको कारणले तपाईको ब्लोगको निम्ति लेख्न नपाउने भए। पछि कोशिश गर्नेछु । "
आशाका गरौं, वाहांले फुर्सत भएमा दौंतरीमा पक्कै आउनुहुनैछ।

दौतरीमा बिभिन्न ब्लगरहरु सहभागी गराएर ब्लग जगत तथा ब्लगर स्वयंको बारेमा जानकारी दिदै आएका छौं। यस स्तम्भलाइ रोचक बनाउन बिभिन्न कोणबाट ब्लग लेख्ने ब्लगरलाइ सकेसम्म सहभागी गराउने प्रयास गरेको छौं। नेपाली राजनितीका सशक्त ब्यक्ती तथा नेपालका बहालवाला मन्त्री पनि ब्लग लेखनमा सक्रिय रुपमा लाग्नुभएको छ। यि ब्लगर हुन अर्थमन्त्री बाबुराम भट्टराइ। ब्लगमा राखेको प्राय: जिज्ञासा उत्तर दिने तथा केही बेब साइटमा यिनका पारखी देखेर वाहांलाइ दौतरीमा ल्याउने जमर्को गरेको हुं। त्यसै अनुरुप दौतरीमा केही दिन पहिले बाबुरामलाइ बतासे प्रश्न भनेर राखेको थिए। केही साथीहरुले त्यो बतासे शव्द निकालेको भए हुन्थ्यो या कहिले आउने हो यो बतासे प्रश्न भनेर क्रमिक रुपमा उत्कुसुकता राख्नुभएको छ।

कती मित्रहरुले याद गर्नुभएको होला कुखुराले बतासे फुल पारे के हुन्छ? थाहा नपाए अनुमान लगाउनुहोला। बतासे फुलमा कुखुरा ओथारो बस्दा बस्दा अन्तिममा फुल खाली रहन्छ यानी बतासे फुलबाट चल्ला निस्कदैन। अब कुराको गम पाउनुभयो होला। बाबुराम भट्टराइको ब्लग र पाठक प्रती उनको चासो देखेर एक महिना पहिला देखी २-३ पटक सम्म प्रश्न राखेको थिए। दौतरीका प्रश्नको उत्तर त परै जाओस हुन्छ या हुदैन भनेर पनि बाबुराम ले जानकारि दिएनन। अनि दिक्क लाग्यो। त्यस पछि लौ त यिनै प्रश्नको खाली उत्तर राखौ अनि पाठकहरु बाटै उनले के उत्तर दिन्थे अनुमान लगाउन भनौ भनेर बतासे प्रश्नको ब्लग राखेको हुं। ल पाठक ब्रिन्द तपाइ नै यि प्रश्नको उत्तर के हुन्थ्यो होला या यि प्रश्न सोध्नै हुदैन्थ्यो भन्नुहोला।
उत्तर प्राप्त नभएका प्रश्नहरु जस्ताको तस्तै राखेको छु।

१) baburambhattarai.com ब्लगलाइ कसरी परिभाषीत गर्नुहुन्छ?

२) गरिब देशको अर्थमन्त्री त्यस्तो चुनौतीपूर्ण पदमा बहाल रंहदा ब्लग खोल्ने बिचार कसरी फुर्‍यो?

३) तपाइ माओबादीको केन्द्रिय नेता, अर्थमन्त्री तथा एक ब्लगर,baburambhattarai.com मा राखिएका सामाग्रीले कुन
कुराको प्रतिनिधित्ब गर्छन?

४) तपाइ त अर्थमन्त्री तपाइको ब्लगमा अंक हैन अक्षर मात्रै रहेछन नि?

५) मन्त्री जस्तो ब्यस्त मान्छे ब्लगमा प्रकाशीत समाग्री तपाइ आफै टाइप तथा पोस्ट गर्नुहुन्छ कि कसैको सहयोग लिनुहुन्छ?

६) बेला बखत ब्लगरहरु सरकार तथा कुनै समुहको निशाना बन्ने गर्छन नेपालमा ब्लगर कत्तीको सुरक्षित देख्नुहुन्छ?

७) तपाइको ब्लगमा त प्रशंसाका प्रतीक्रिया मात्रै रहेछन नि,अमेल खाने प्रतीक्रिया नै आउदैनन कि आएर पनि हटाउनुहुन्छ?

८) ब्लगले दिएको वाक स्वतन्त्रलाइ कसरी हेर्नुभएको छ? संसारका सबै मुलुकमा ब्लगको पहुंच छ जस्तो तपाइलाइ लाग्छ?

९) एक ब्लगरको रुपमा अहिलेको सरकारका ५ वटा राम्रा पक्ष तथा ५ वटा नराम्रा पक्ष भन्नु पर्दा के के भन्नुहुन्छ?

१०) नेपाली ब्लग तथा संचारमा अन्ध भक्त तथा अन्ध बिरोधका सामग्री प्रश्तुत हूदा तपाइलाइ कस्तो महशुस हुन्छ?

११) लुइटेल स्कुल जस्ता बिध्धालय अझ खुल्नु पर्ने जस्तो लाग्छ कि बन्द गरिनु पर्ने जस्तो लाग्छ? तपाइको स्कुले जिबनको

रमाइलो क्षण बताइदिनुहुन्छ कि?

१२) तपाइ त सधै प्रथम हुने ब्यक्ती प्रथम राष्ट्रपती हुन नपाउदा खिन्न लागेन?

१३) जनयुद्दताका संचारको पहुंच कत्तीको थियो?

१४) फुर्सतमा के गर्नुहुन्छ?

१५) तपाइको मन पर्ने ब्लग कुन हो?

१६) तपाइले दौंतरी ब्लग हेर्नुभएको छ? दौंतरी कस्तो लाग्छ र के सुझाब दिनुहुन्छ?

१७) तपाइलाइ भन्न मन लागेको तथा मैले सोध्न छुटाएको त्यस्तो केही कुरा छन कि?

देशको माया

हस्त गौतम मृदुल

बिरानो देशमा बस्दैन प्यारी आउछु फर्केर
दैलोमा उभी बालेर टुकी बस्नु है पर्खेर

अबस्य पनि आउछु फर्कि धैर्यता लिनु है
दूखमा पनि सूख खोज्ने साहास दिनु है

पुगेर के भो आखिर बिदेश दुखको दुखै छ।
यसरी पौरख गर्ने हो भने त्यहीँ पनी सुखैछ

स्वदेश छोडी बिदेश नआऊ दुखमा पर्नलाइ
आफनै पाखा प्रशस्त छनी पौरख गर्नलाइ

सुख सान्ती समृद्धि कमाइ देशैमा बस्ने छु।
नेपाली भै उचाइमा पुग्न कम्मर कस्ने छु।

गीतकार अनी कर्णल आनन्द सँगको मेरा बिगत क्षणहरु - ७

प्रभा आचार्य

समयको क्रम सँगै दिनहरु ब्यतित हुँदै गए । म झन आर्मी हेड्क्वाटरका कर्मचारिहरुको नजिक बन्दै गए । सबैसँग मेरो भेट्घाटको क्रम झन तिब्र बन्दै गयो किनकी मैले साहित्य मार्फत आर्मी रेडयो लाई सहयोग गर्न थालेकि थिएं। यसैले पनि मेरो समिप्ता बड्नु स्वभाविक थियो । त्यहा उसबेला मेरो घनिष्टता हालको मेजर केशब बर्तौला, कर्णल इन्दु खड्का, शिखा मल्ल, कप्तान मोहन थापा, कर्णल इश्वर श्रेष्ठ, प्रताप कार्की,र अन्य धेरैसँग भयो । मानौ म एक दिन ढिला मात्र पुगेँ भनेपनी उनिहरुले प्रश्न गरिहाल्दथे । यसरी आनन्दसँग मात्र नभएर मेरो प्रगाढ सम्बन्ध सबैसँग थियो त र आनन्द र म चाँही साङीतिक् क्षेत्रको भएकोले पनि हामीमा अझ गाढा सम्बन्ध हुन पुगेको भन्नमा अत्युक्ती हुँदैन ।

यसरी म त्यो दिनहरुलाई मेरो सम्झनाको उत्तम दिन भन्न कन्ज्युस्याइ गर्दिन । सधैं भेटघाट,कुराकानीले गर्दा म आनन्दभाइ सँग अझ नजिक बन्न पुगेँ । म मेरा कतिपय कुराहरु पनि वहाँलाई भन्न अप्ठ्यारो मान्दिन थिएँ, कारण वहाँ मान्छे नै यस्तो हुनुहुन्छ शायद कसैले पनि वहाँलाई आफ्नो कुरा भन्न असजिलो मान्दैन मेरो बिचारमा । यस्तै प्रशङमा एकदिन म यस्तै दिनको चार बजेतिर हैरान भएर आर्मी हेड्क्वाटर पुगेँ । मन पनि ठीक थिएन । त्यसै म उदास थिएँ । म सबैलाई भेट्दै आनन्द को अफिसकोठामा गएं । मलाई देख्नसाथ “दिदिलाई आज के भयो उदास देखिनु हुन्छ त ?” भनेर आनन्दले प्रश्न गर्नु भयो । मैले पनि आफ्ना सारा कुरा भने ।

त्यो के थियो भने । मलाई एउटा संस्थाले बातावरण सम्बन्धी गीतहरु लेख्न लगाएको थियो । मैले दसवटा गीतहरु लेखेर जिम्मा लगाएकी थिएँ । तर पारिश्रमिक दिनलाई उनिहरुले मलाई झुलाई रहेका थिए । जहिले पनि आज आउनु र भोली आउनु भनेर मलाई दु:ख दिइरहेका थिए। किन कि मेरो पेशा नै त्यही थियो । त्यही कुरा मैले आनन्दलाई सुनाए । आनन्दले मेरो कुरा सुन्नसाथ जुरुक्क उठेर “कुन ठाउँ हो त्यो दिदी हिंड्नुहोस् जाउँ” भनेर मलाई भन्नु भयो । मैले “हैन अहिले नजाउँ कुनै दिन जाउँला नि” भन्दा पनि आफ्नो लगाएको ड्रेस नै नबद्ली मलाई जाउँ भनेर भन्नु भयो । म पनि पछी लागेँ । त्यो ठाउँ अनाम नगर थियो लग्भग १५ मिनेटमा नै आननदले मलाई त्यहा पुर्‍याएर त्यो अफिसमा सिधै लानु भयो । ठीक ५ बज्न आँटेको थियो । उनिहरु पनि सबै निस्कनलाई तयार रहेछन । आननदले आफ्नो परिचय केही नदीइ नै “तपाईंहरुले वहाँलाई गीत लेख्न लगाउनु भएको रहेछ र पारिश्रमिक दिन ढिलाई गरेर वहाँलाई दु:ख दिनु भएको रहेछ । शायद वहाँ स्त्री मान्छे भनेर हो वा वहाँ एक्लो आईमाई भनेर हो दु:ख दिनु भएको म वहाँको मान्छे हो र लेखकहरुलाई इज्ज्त गर्न जान्नु होस् र वहाँको पैसा अहिले नै तुरुन्त दिनु पर्छ नत्र म कार्वाही गर्छु” मात्र के भन्नु भएको थियो । त्यहाको मुख्य मान्छेले केही नबोली पैसा झिकेर तुरुन्त मलाई दिए । हामी पनि उक्त रकम थापेर त्यहाबाट निस्क्यौ । यसरी त्यो दिन आननद को ब्यवहाँरले म चकित भएं । कसैसँग अलिक रुखो बोली गरेको त्यही दिन मैले देखें । समय र परिस्थितीले गर्दा कहिले कही नचाहेर पनि बद्लिनु त सबैले पर्छ । त्यही कुरा आननदलाई पनि लागु भएको थियो .
क्रमश :

म्याँग्दी खोला उर्लिदा

राहुल मगर
पोर्तो,पोर्तुगल
म्याँग्दी खोला उर्लिदा,
तामे दुकुर कुर्लिदा,
मनको घाउ गैरिन्छ,
सम्झनाको तलाउमा माया तैरिन्छ,
म्याँग्दी खोला......

कामको चटारोले ऊनलाई भेट्न गा'को छैन,
कोदो रोप्दा,मकै खन्दा नसम्झेको हैन,
म्याँग्दी खोला..........
माना खाएर मूरी उमार्ने बर्षामासको महिना,
हलो जोत्दा,आली लाउदा नसम्झेको हैन,
म्याँग्दी खोला..........

कामको चापाचापले श्वास फेर्न पा'को छैन,
घाँस कात्दा,गोठ बस्दा नसम्झेको हैन,
म्याँग्दी खोला...........

तिमी सगं छुटे पछि

तिमी सगं छुटे पछि पीडा मात्र रहयो
हाँसो खुशी यो मनको कता हराई गयो

यति ठूलो ससांर पनि सून्‍य सून्‍य लाग्‍यो
आउने सबै वहार हरू उतै कतै भाग्‍यो

तिमी विना मेरो दिलमा चोट मात्र रहयो
हाँसो खुशी यो मनको कता हराई गयो

विछोडको घाऊहरू ले पोल्‍न थाल्‍यो आज
उजेलीको दिन पनि लाग्‍न थाल्‍यो साझ

तिम्‌ले छाडी जादाँ आज निराशाले छायो
हाँसो खुशी यो मनको कता हराई गयो

नरेश माङपाहाङ
फोक्‍टोन वेलायत
हाल हेल्‍मण्‍ड अफ्‍गानिस्‍तान

कुन अपराध गरे मैले

नीर्मन के एम
नांगखेल भक्तपूर (हाल हाइटी)

कुन अपराध गरे मैले, र मलाई दोषी बनायौ
कुन कुराले तर्कियौ तिमी, र मलाई इल्जाम लगायौ

निस्ठामा कुनै दाग नलगाइ, कर्म गरे भन्थे म
आफू सधैं हारी दिएर, तिमिलाई जिताउन् खोज्थे म

यो कस्तो माया हो तिम्रो, भित्रभित्रै जलाइ रहने
यो कस्तो दया हो तिम्रो, अन्यायमा न्याय नपाईने

कुन पाप गरे मैले, र मलाई सजाय दिइरह्यौ
कुन कुराले तर्कियौ तिमी, र मलाई इल्जाम लगायौ

मनमा कुनै शका नलिइ, तिमीलाई आफ्नो सम्झिरहे
पिडाको भारी बोकी रहेर, सुगम बाटो देखाइ रहे

यो कस्तो रुप हो तिम्रो, सधैं दोधारे भाषा बोल्ने
यो कस्तो जीवन हो तिम्रो, ईशारामै चलिरहने

कुन भूल गरे मैले, र नातालाई टाढा बनायौ
कुन कुराले तर्कियौ तिमी, र मलाई इल्जाम लगायौ

Caving The Manjushree Cave

नेपाल हिमालले मात्र धनी छैन ताल,निदी,गुफा आदीमा पनि उत्तीकै धनी छ। यो त तपाइ हामीले देखेको भोगेको नै हो। यस्तैमा दौतरीको मेलमा मन्जुश्री गुफाको एउटा बर्णन बारेमा आयो। हुन त यो www.visitingnepal.com भन्ने साइटमा राखिसकिएको रहेछ। तर पनि बाहिर हुनुहुने साथीहरुलाइ आफ्नो सुन्दर नेपाल सम्झन सहयोग पुगोस अथवा बिदेशी मित्रहरुलाइ नेपालको बारेमा जानकारीहोस भन्ने हेतुले दौंतरीमा राखेको छु यो मन्जुश्री गुफाको बर्णन।

Caving is a recreational sport that brings people into a world beneath ground, filled with many fascinating geological formations so unique that it seems like a whole new realm exists right beyond the entrance. Caves are an integral part of human civilization. Early Mansought shelfter from the elements and set up homes within caves, In times of war, caves have provided protection for people such as the Talivan and others during the Afgan War. Caves are also a source of mystical aor religious reverence. To the uninitiated, vavign feels like something done only by Indian Jones or Tomb Raider wannabes, With the advent of caving (or spelunking) technology, large caverns and complicated cave sstems all over the world can now be safely mapped and toured. Right here in Nepal, there are also numerous venues where caving can be done safely and with minimal fuss.

Flanking the exit point of the Bagmati River from the Kathmandu Valley, the Manjushree Cave (or Gupha) at Kirtipur-14 is located within a cliff and just 7 km from mid Kathmandu and 3 km from Ringroad, Balkhu, which together with the surrounding knoll was designated a park only a year ago. It is located along the way to Daksinkali on the south side of Kathmandu right atop the famed Chhobar Gorge. Unlike those you see in movies, the Manjushree Gupha does not have a cavernous interior filled with creepy crawlies. Ancient artifacts provably did exist within these underground spaces a long time ago as it was reputed to be a place of religious meditation for some legendary figures in Tibetan Buddhism folklore. With the passage of time, there remain only a few indications of the cave’s religious significance a neglected grotto with the characteristic soot stains on the ceiling, the indelible marks of burnt incense left by wandering sadhus, a protruding rock of a distinctive phallic shape coated with thick layers of red vermillion powder courtesy of pious worshippers of Lord Shiva.

The cave resembles more a network of tunnels, with all four entrance/exits located within the same cliff. The warren-like cave system is a result of centuries of groundwater erosion that by dissolving the minerals in rocks carved pathways through the limestone and granite interior. Caves formed gradually in this manner rarely collapse. According to kathmandu’s adventure sports professional Chandra Ale, the exploration of this system of tunnels is considered technical caving. It requires caves to be on their hands and knees as they attempt to clamber through tight spaces . In other larger caves, ropes and other specialized equipment may be needed to aid movement.

There are few places within the Manjushree Cave to stand fully upright. For most of the time, visitors are either bent over with heads almost scrapping the ceilings or bent down on their haunches, moving forward inch by inch. At some points in the tunnels, where the surrounding walls are only about a shoulder-width apart, movement slows down to a crawl, In such situations, be ready to slide along the ground like a snake, lying on your belly and hauling the body forward. At some points, the rock erosion of centuries has only managed to fashion a trapdoor size opening. With such little space to work one’s body around, it is common to suffer a few minor scratches on your stomach or bottom as well as at the elbows and knees.

Manjushree Park and Cave
Opening Hours : 7am-6pm
Cave Opening Hours: 10 am-5pm (The cave closes at 3pm in winter)
Entrance ticket includes guide, headlamp and park entrance fee.A female guide is available for all-female groups.


Certain junctions within the tunnels lead to dead ends where the only way onwards is climbing up or shuffling down 90 degrees from your current position . Though the change of direction may seem steep, the distance covered in this vertical movement is relatively short. The lack of artificial handholds, ropes or ladders, however, means having to resort to chimney climbing the use of one’s body weight to gain leverage, leaning on one’s palms or soles, to ascend or descend in a controlled manner.

Caving is not physically demanding, but do allow yourself enough time to complete the journey. Minimal strength is required as much of the route has easily discernable foot and handholds formed from the many steps and grips of others who have gone through these same caves over the centuries. The only awkward part is getting used to the low ceiling. Claustrophobics should reconsider taking up caving. In general, caving is easy so long as you do not mind getting dirty and suffering the odd minor grazes.

To get familiar with the pitch black and cramped conditions, the first few trips should be to smaller, well-explored caves that demand minimal climbing or squeezing through. Always go caving with an experienced guide; never go alone. A protective helmet and a headlamp are two vital pieces of equipment. Bring your own headgear and robust, hard hat can be used for head protection, even a biking helmet. Getting lost in a cave is probably a fear for those new to the sport. There is no need to bring along a ball of string to try and retrace our way out since the caving guides at the Manjushree Park have mapped out the cave system and are responsible for leading caving enthusiasts safely through the interior. Water droplets that seep through the rock reappear underneath along tunnel surfaces, making certain part slippery and muddy. It is advisable to wear clothes and footwear that you do not mind getting stained. To minimize abrasion and scrapes on the skin, wear long sleeved tops and long pants.

The Manjushree Cave is worth visiting to get a feel of what caving is like. If you can go through this one with little difficulty, then it will be a piece of cake when taking on the larger ones. The expanse of the cave is just right to comfortably accommodate small groups. You do not have to worry about falling from a large height, as the caves are not gaping caverns. To get to the Manjushree Cave by bus, board at Balkhu Chowk and stop in front of a big signboard that states: ‘Hearty Welcome to Manjushree Cave and Park Area’. Or, it is about an hour taxi ride from Kathmandu city centre. The cave is cool during the sweltering heat of summer and warm in the numbing chill of winter. You can cave all year round, but check ahead during the monsoon period, as a heavy downpour may resulting rainwater flooding the tunnel.

Caving as sport is still in its developmental stage in Nepal, but the potential is great, considering the endless amount of geological activity in the hills and mountains . Another famous large cave, only discovered a few decades ago, is located near Bandipur, in Tanahu District (near the Kathmandu to Pokhara highway). And, as recent as May of last year, cave in Mustang District was discovered to contain ancient Buddhist paintings of great cultural and historic value. Perhaps harboring dreams of being a real-life Indians Jones is not so far-fetched after all.
- Jalabinayak

आफ्नै पनमा

प्रबिण थापा
आफ्नै पनमा ढुकढुकिले, गीत गायो आज
उरठिलो शिशिर पछी, बहार छायो आज

धेरै पछी पत्र पाए, पटक पटक पढे
तिम्रा शब्द शब्दमा, मन रमायो आज

अनेक शंका पापी मनले, नगरेको होइन
भएभरको सबै सबै , डर हरायो आज

अचम्म लागिराछ , हर्ष को सिमा छैन
बिहानिले सुनौलो, फुल फुलायो आज

चोखो माया पाइने रहिछ, चोखो मनले गरे
मिठो अतित घुमिफिरी, फर्किएर आयो आज

गाउँखाने कथा - ६ (Nepali Gau Khane Katha)

अपडेट: जलथल र तुसारो बिच सिंगारिएको बन डुंगा हो। यसपटकको गाउँखाने कथा अली अप्ठयारो परे पनि लुना जिले मिलाउनु भएको छ। लुना जी लाइ बधाइ छ तथा उत्तर मिलाउन प्रयास गर्ने सबैलाइ धन्यबाद। अब गाउं माग्ने पालो लुना जी को। सुन्दर गाउं तातोपानि त लिइहाल्नुभयो, अब कुन सुन्दर गाउं लिने बिचार छ?
एक भाग जलथल, एक भाग तुसारो
वनै काटी वनै ताछी वनै सिंगार्यो? के होला यस्को उत्तर??

अप्रिल १५, २०२५ (कथा)

आज पुरानो नेपाली पात्रो अनुसार नेपालीहरूले विक्रम सम्बत्को २०८२ साल मनाइरहेका हुन्थे । तर यो कुरा धेरै पुरानो भैसकेको छ । आज भन्दा १४ वर्ष अघि नै सरकारले विक्रम संबतको प्रयोगलाई निषेध गर्‍यो र ग्रेगरियन क्यालेण्डरको प्रयोगबाट सरकारी काम-कारवाही हुने नया कानूनी व्यवस्था जारी गरेको थियो । विक्रम संबतको प्रयोगलाई प्रतिबन्धित गरिसकेपछि , नया संबत् जारी गर्ने ताका बिभिन्न जातजातीहरूले आ-आफ्नो संबतलाई सरकारी प्रयोगमा लिइनुपर्छ भनेर हड्ताल र प्रदर्शन पनि गरेका थिए, तर देशव्यापी रूपमा कुनै एउटा जातीय सम्बतको निर्विवाद प्रयोग हुने स्थिति नभएपछि, बिभिन्न जाती समूहसंगको बैठकमा ततकालीन प्रधानमन्त्रीले जातीय संबतलाई आ-आफ्ना जातिय राज्यमा प्रयोग गर्न पाउने व्यवस्थासहित, इस्वीय सनको प्रयोगलाई राजकीय रूपमा अपनाइयो । त्यसैले आज अप्रिल १५ , २०२५ हो , २०८२ को वैशाख १ गते भन्ने स्मरण कमैले गर्ने गरेका छन् ।

***********************************************************************************
तत्कालीन समयमा १४७,१८१ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफलमा फैलिएको अबिभाज्य नेपाल अहिले, स-साना जातीय राज्यको खुकुलो कन्फेडेरेसनको रूपमा अस्तित्वमा छ । उत्तर र दक्षीणका भूभागमा सीमावर्ती मुलुकले इच्छाए अनुरूपका प्रान्तीय सरकारहरू कार्यरत छन् भने बीचको पहाड र उपत्यकाका केही भूभागहरूमा केन्द्रीय सत्ताको नाम मात्रको उपस्थिति बाँकि छ । तत्कालीन सिंगो नेपालको बिभाजनक बिशृंखला यसरी शुरू भयो :

सन् २०१० को जुलाइसम्म लेखेर जारी हुनुपर्ने गणतन्त्र नेपालको नया संविधान समयमा बन्न सकेन । त्यसपछिको ६ महिनाको थप अवधिमा समेत संविधानको प्रारूप तयार बनेन, अत: जारी हुने कुरै रहेन । अन्तरिम संविधानको व्यवस्था अनुरूप नया संविधानका हरेक दफा र धाराहरू , संविधानसभा सदस्यहरूको दुई तिहाइ बहुमतले पारित हुनु पर्ने व्यवस्थाका कारण पनि मुख्य दलहरू बीच सहमति निर्माण हुन र मुख्य मुद्दालाई पारित गराउन सम्भव हुन सकेन । संविधान निर्माण नभए पनि राज्यसत्तालाई आफ्नो नियन्त्रणमा लिन आंशिक रूपमा तत्कालीन एकीकृत माओवादी सफल भयो । त्यो यसरी सम्भव भयो :

नेपाली सेनामा माओवादी छापामारहरूलाई प्रवेश दिलाउने कुरामा तत्कालीन प्रधासेनापति पूर्ण रूपमा बिरुद्द उभिए । सेना समायोज समितिमा रहेका सदस्यहरूको बहुमत पनि सम्पूर्ण माओवादी छापामारलाई राष्ट्रिय सेनामा प्रवेश दिनुहुन्न भन्ने पक्षमा रहेको हुँदा, समायोजन समितिका अध्यक्ष रहेका प्रधानमन्त्रीले यो कुरा बुझेर समायोजन समितिको बैठक नै कहिलै डाकेनन् । तर , सन् २००९ को अन्त्यतिर प्रधान सेनापति कटुवाल उमेरका कारण सेवानिबृत्त बनेपछि , सो पदमा उत्तराधिकारी बनेर आएका छत्रमान गुरूङ स्वभावले नै सरकारसंग मिलेर चल्नु पर्छ भन्ने खालका थिए । उनको यो बिनम्र स्वाभावको माओवादी नेताहरूले भरपूर सदूपयोग गरे । त्यसपछिको अवस्था भने माओवादीले चाहे अनुरूप बन्यो । सेना र उसको माथिल्लो नेतृत्वमा रहेका अफिसरहरूलाई माओवादी राजनैतिक योजनाका पक्षमा राखिरहेर उनीहरूको उपयोग गर्ने कुरालाई माओवादी नेतृत्वले बढी सकृय भएर आफ्नो रणनीति अन्तर्गत राख्यो ।

संविधान समयमा बनेन, सेना समायोजन पनि समयमा भएन , तर यो रिक्ततामा चलखेल गर्न सक्ने अर्को बलीयो राजनैतिक वा सामरिक शक्तिको नेपाली भूमिमा उपस्थिति नै थिएन, अत: माओवादीको सत्ता कब्जा गर्न चाहने मुरादमा पनि कुनै बिघ्न आएन । माओवादीले आफ्ना छापामारहरूलाई फेरि कहिलै सेनामा समायोजन गर्ने इच्छा नै देखाएन , बरू आफ्ना छापामारहरूलाई सेनाले पाए सरहका सबै सुबिधा, पद र अवसर दिएर छुट्टै शिविरहरूमा नै राजनैतिक प्रशिक्षणका साथ राखिरह्यो । यो समानान्तर शक्तिलाई सदैव अलग्गै सुरक्षित राख्दा नै कुनै पनि समयमा आफ्ना बिरुद्द खडा हुने परिस्थितिका लागि ' बार्गेनिङ चिप्स' का रूपमा प्रयोग गर्न सकिने चतूर ध्येय उसको थियो ।

यी सबै कुराहरू राज्य सत्ताको केन्द्रमा भइरहँदा पनि माओवादीहरूलाई सत्ताबाट हटाउन भने कसैले सकेन । एमालेको उपाध्यक्षको पदमा रहेकै बखत माओवादीमा प्रवेश गरी पोलिट ब्यूरओमा पुगेका बामदेव गौतमको पछिल्लो कार्यकालमा नेपाल पुलिसमा पूर्णत माओवादीकरण भैसकेका हुनाले र अलिक पछि गएर नेपाली सेनामा समेत माओवादी र जातीवादी राजनीतिक पक्षमा पूर्णत: माहौल कायम भएको हुनाले , सत्ता कब्जा गर्ने कार्य माओवादीको पक्षमा अनुकूल बनेको थियो । तर माओवादी पहिलाको जस्तो शक्तिशाली भने थिएन , बरू अरू राजनैतिक शक्तिहरू कमजोड र लुप्तप्राय: बन्नुको लाभ उसलाई मिलेको थियो र नै प्रशासन, प्रहरी र सेना पनि यही शक्तिको आड भरोसमा टिक्न सकिने निर्विकल्प बाटोमा लागेको थियो ।
सेनाले आफ्नै ढंगले भर्ति खुलाएर जवान र अधिकृतहरूको तहमा माओवादी छापामारहरूलाई प्रकृयागत प्रवेश पनि दिने नीति अख्तियार गरेको थियो ।

************************************************************************************

सन् २०१० सम्ममा लिम्बूवान संयुक्त राज्य परिषदले आँफू नेपाल राज्यबाट स्वायत्त बनेको एकतर्फी घोषणा गरेर अलग्गिएको बताएको थियो । यो कुरालाई नै अनुसरण गरेर तमोर वारिपट्टिका खुम्बुहरूले पनि ' स्वतन्त्र खुम्बुवान'को घोषणा गरे । उता पश्चिम तराईका थारूहरू , पश्चिम पहाडका खाम मगरहरू ,गण्डक प्रदेशका मगरहरू , बाग्मती प्रदेशका तामांग र नेवारहरू सबै जातीय संगठनहरूले सन् २०१२ सम्ममा स्वतन्त्र जातीय प्रदेशहरूको एकतर्फी घोषणा गर्दै आ-आफ्ना क्रान्तिकारी राज्य परिषदहरू गठन गरेको थियो , हिजोसम्म माओवादी, कांग्रेस र एमाले , राप्रपा, जनशक्ति आदि दलमा रहेका कतिपय बिभिन्न जनजाती युवा नेताहरू, जातीय राजनीतिको यो बिगबिगीमा फाइदा उठाउन हाम फालेका थिए । केन्द्रमा अस्तित्वरत माओवादी सत्ताले यो जातीय राज्यको स्व-घोषणालाई स्वीकृत नदिएपनि , केन्द्रको सशक्त उपस्थिति राज्य स्तरमा देखाएर आफ्नो प्रभाव कायम राख्न सक्ने स्थितिमा थिएन । उनीहरूको नीति सकेसम्म यी जातीय राज्यहरूको नेतृत्वलाई आफ्नो केन्द्रीय नेतृत्व स्वीकार गर्न लगाउने सम्म मात्र थियो ।

सुनसरी र मोरङभन्दा पश्चिमका तत्कालीन नेपालका १३ वटा जिल्लाहरूमा- सुनसरी ( दक्षीण )मोरङ (दक्षीण), धनुषा, महोत्तरी, बारा, पर्सा, सिराहा,सर्लाही, रौतहट,नवलपरासी ( दक्षीण), रूपन्देही ( दक्षीण) , कपिलबस्तु, बाँके- बिभिन्न तराईवादी पार्टीहरूको स्वघोषित सरकारको नियन्त्रण थियो । आ-आफ्नो राष्ट्रिय एवं सुरक्षा चासोका कारण उत्तर र दक्षीणतर्फका सीमावर्ती नेपाली भूभागहरू भने स्वतन्त्र तराई र हिमाली राज्यहरूको रूपमा मात्र रहन गए । यी राज्यहरूको सम्पूर्ण राज्ययन्त्रमाथि नजिकका छिमेकीहरूको पूर्णत नियन्त्रण नै थियो भन्ने सबैको बुझाइ थियो । बिभिन्न जातीय राज्यहरू भित्र पनि , अलग जातीहरूको बहुसंख्यक प्रभाव क्षेत्रभित्र स-साना उप-राज्यहरूको सेना राज्य परिषदको व्यवस्था थियो । कर उठाउने , आँफू खुसी निर्णय लिएर राज्य र केन्द्रीय सरकारले गर्ने हरेक कार्य गर्न चाहने प्रवृत्ति सर्वत्र व्याप्त थियो ।

क्रमश:

What happens next ?

Some say Nepal is on the verge of becoming a failed state ? some others clamor in the euphoria that the People's Republic of Nepal will prosper unhindered . The present doe not ,however, let one think that the stakeholders of Nepali power politics are doing something that ushers to a positive change in the making , at least in the foreseeable future.

What is next, any Nepali would be tempted to inquire . I don't at least think there is going to be anything better in our time . The crux lies in the question : where or what do we start with ? which sector is not replete with discrepancies that infest the third world polity . Be it the administration, political system or the basic human or community behavior we are far below the par . We simply are far way adrift off the coast of contemporary world behavior. The non- issues of world politics gaas ( food) , baas ( lodging) , and Kapas ( clothing) are selling the hot cakes amid us . The basic tenet of human existence 'the right to life' can even be compromised when confronted with the demands made by the forefathers in the wee hours of 20th century Russia.

The new constitution is in the process of making . The incompetent house of so called constituent assembly experts are scurrying to the extreme extent of brothels , massage parlors to the hinterlands of Rukum, where a group of revolutionary war addicts take hostage of the public opinions so that no views can be collected that stand against their own . The agitation of Tharus is aflame in many a Chitwans with an ominious cry of anguish. The Dhangadhis and Kanchanpurs are bleeding the wrath of unaccountable agony , past to present.

The government , on the other hand, seems dazed unable to identify what its role is . It doesn't have a sense organ functioning sanely because it fails to find whether its now a government or a rebelling force in the wilderness. The prime-minister is so filled up with emotional outpouring that he can cry in agony in one instance or lose fits in full flanged fury not farther.

You don't have one or two uncertainties but countless. Today came the report the underground water is so polluted and undrinkable in Kathmandu that it is life threatening to drink . the question is can we be alive without drinking water ?

Oh my God ! where or what do you start with ? A few Indian dailies were found reporting that Nepal is on the verge of being a failed state ! But who cares? our nationalistic euphoria will pour down on the streets condemning everything that starts with an 'I' or slightly darker in colour and tan .

This is my Nepal, once nurtured and later condemned by a mythical 'Ne' muni .

नजर-नजर मिलिसक्यो

-वसन्त विवश आचार्य

नजर-नजर मिलिसक्यो,मन मिलाउ अब
वाँध अँगालोमा प्रेम रस पिलाउ अब

एक्लै बस्दा खुसी पनि बोझ हुन थाल्छ
मनमा हरपल आफन्तको आभास दिलाउ अब

वगिजाने यौवनलाई कति जमाउछ्यौ
पग्लिएर कलेजी भित्रै बिलाउ अब

पतझड छ जीवन वस् पीडै-पीडा
आउ मगमगाउने गुलाव फुलाउ अव

पिरतिको नँया-नँया दाग लाग्न सक्छ
बसन्तै संग त्यो मुटु संगै सिलाउ अव

तुलसीपुर दाङ्ग

कँहा हुन्छ कस्तो हुन्छ नदेखिने माया

केशब आचार्य

कँहा हुन्छ कस्तो हुन्छ नदेखिने माया
छात्तीभित्र मुटुसँग समेटिन्छ माया ---

आसुँ बनी आँखाबाट बगिदिन्छ माया
हाँसो बनी ओँठबाट हांसी दिन्छ माया ---

गीत बनी शुसेलिमा रमाउँछ माया
कहिले कही जिन्दगीमा ओइली दिन्छ माया ---

खोजी हिँड्दा पाइन्न त्यो मनको साँचो माया
जता ततै खोज्दा भेटने सस्तो छैन माया ---

बिछोडको बेदनामा कहालिन्छ माया
मिलन हो ढुक्ढुकिको सत्य चोखो माया ---

(बोल्डर कोलोराडो )

रुनु न हास्नु भयो

शेखर ढुङेल
०३-०१-२००९

रुनु न हास्नु भयो जीवन
माझदार मा अल्झेर
न अघी न पछी जान सके
नियती मा फसेर
रुनु न हास्नु ---
चियायो बिहानी ले सधैं मलाई
नयाँ भाग्य ल्याएन
गिज्याइ रह्यो चाद मलाई
यो मन मा सित्तल छरेन
रात भर सित्तल छरेन
रुनु न हास्नु ----
वारी पारी डुल्छन आँखा
कीनार मा देखिन्न आशा
निरास , हतास भयो मन
मरु कि बाचु उपाय सुझेन
मेरो मनमा उपाय सुझेन
रुनु कि हासु भयो जीवन
मझदार मा अल्झेर -----

सम्हालिन सकिन

प्रबिण थापा

सम्हालिन सकिन मनको बाध फुट्यो हजुर
उनको मेरो सम्बन्ध आजै देखी टुट्यो हजुर

चैत्र मासको खडेरिमा आँखाभरी वाढी आयो
नचाहेरै उनलाई खुशी मलाई पिंडा जुट्यो हजुर
जिन्दगीको गोरेटोमा सँग सँगै हिड्छौ भन्थ्यौ
बिच बाटामै उनको हात र मेरो हात छुट्यो हजुर

रमाइलो संसार थियो कालो वादल छाइ आयो
अनायसै आजफेरी असिनाले चुट्यो हजुर

अब सधैं हास्छु मात्र दु:ख दुर गयो भन्थे
मेरा सबै खुशीहरु कुन पापिले लुट्यो हजुर

एकदलीय जनतन्त्रका लागि माओवादी संवैधानिक प्रस्ताव:

हिजो Dainikee.com को वेबसाइटमा ब्राउज गर्दै जाँदा बलराम बानियाको एउटा लेखमा आँखा पर्‍यो । बानीयाको सो लेख माओवादीहरूको आगामी संविधानबारेको अवधारणापत्र बारेमा थियो । माओवादीका भाष्यकार मानिने अव्यवहारिक एवं कर्कश व्यवहार र विचारधारी विद्वान डाक्टर बाबुराम भट्टराईको व्यक्तिगत वेबसाइट www.baburambhattarai.com मार्फत नेकपा एकीकृत माओवादीको संवैधानिक अवधारणापत्रलाई सार्वजनिक गरिएको रहेछ । अहिले बिभिन्न राजनैतिक दलका सभासद र नेताहरू सँविधान निर्माणका लागि सुझाव र जनचासो संकलन गर्न भनी गाऊँ र जिल्लातिर पठाइरहिएका बेला, आफ्ना दलका सभासदहरूलाई आगामी संविधनमा राखिने मूख्य वस्तुका बारेमा जाग्रत पार्न र सो अनुरूप हुने खालको सुझावहरू नै संकलन गरी ल्याउन भनी पार्टीले अवधारणापत्र सार्वजनिक गरेको रहेछ ।

अवधारणापत्र सार्वजनिक हुनु आँफैमा कुरा ठिकै हो जस्तो देखिन्छ तर जब हामी माओवादीको आगामी संविधानको अन्तर्वस्तु कस्तो हुने रहेछ त भन्ने कुरा बुझ्ने चासो तर्फ लाग्छौँ , कुनै उदारवादी लोकतन्त्रका पक्षधरका लागि सबैभन्दा अत्यास त्यतिबेला लाग्न पुग्छ जतिबेला यो कथित जनवादी लोकतन्त्र पक्षधर भनाउँदो दलको ‘नियन्त्रित लोकतन्त्र’ र ‘कम्युनिष्ट जनवाद’ प्रतिको अनुरक्ति छताछुल्ल हुन पुग्छ । यस्तो लाग्छ, माओवादीको अभिष्ट र एजेण्डा उनिहरूले विस्तारै उजागर गर्दै छन् र उनीहरूले व्याख्या गरिरहेको कथित जनगणतन्त्र अरू केही नभएर उही पुराना निरंकूस कम्युनिष्ट राष्ट्रहरूको मृत लाशमाथि कृत्रिम श्वास-प्रश्वास भरेर खडा गरिएको नौलो स्वरूप मात्र हुनेछ । अवधारणापत्रको सबैभन्दा निरंकूस व्यवस्था हुनेछ, ‘आवश्यकता अनुसार दलमाथि प्रतिवन्ध’ को प्रवाधान । यो व्यवस्था अनुसार केन्द्रीय सत्ताको नियन्त्रण कम्युनिष्ट पार्टीको अधिनस्त हुनेछ र सो पार्टीले इच्छाएका राजनैतिक दलहरू र वर्गीय वा जातीय दलहरू मात्र निर्वाचनमा खडा हुन सक्नेछन् । अन्य उदारवादी एवं विश्वमान्य लोकतन्त्रका हिमायती दलहरू भने साम्राज्यवादी र सामन्वादी पक्षधर मानिएर , प्रतिवन्धित पनि हुन सक्नेछन् । यो कुराको तजबीज कम्युनिष्ट दल माओवादीले तोकिदिए हनुसार हुनेछ ।

माओवादी अवधारणापत्रमा अन्तर्निहित माथि उल्लिखित व्यवस्था प्रचण्डपथ वा नेपाली माओवादीहरूले स्वतन्त्र रूपइमा विकास गरेको नया र वैज्ञानिक सोच हो भन्ने हावा पिटाइ केवल एउटा झूटो प्रपञ्च हो । यसरी कम्युनिष्ट पार्टी संग अनुरूप हुने सोच र विचार भएका राजनैतिक समूह र वर्गीय वा जातीय संगठनलाई मात्र झूटो र देखावटी राजनैतिक पर्तिष्पर्धामा भाग लिन लगाएर , राज्य र राज्यसत्ताको पूर्ण नियन्त्रण एउटा कम्युनिष्ट पार्टीको कब्जामा लिने शैलिको जनवाद नै आज क्यूवा, उत्तर कोरिया र चीनीया मोडेलका कथित‘ पिपल्स डेमोक्रेसी’ हरू हुन् । यस्तो डेमोक्रेसीहरूको अजीबोगरीब गणतन्त्रमा शासनको एकाधिकार कम्युनिष्ट पार्टीको हुने नै भयो , त्यसपछि अदालत, सेना , प्रहरी , प्रशासन , शिक्षा र समग्र प्रणाली नै बिभिन्न कम्युनिष्ट नेताहरूको प्रभारीत्व मातहतमा नियन्त्रित हुन्छ । पार्टीका नेताहरूको मातहतमा बिभाग, आयोग र प्रभाग अनि प्रकोष्ठ निर्माण गरी तिनले दिएको निर्देशनमा मुलुकको सबै कानून, राजनीति र प्रशासन चल्नु पर्ने व्यवस्था , यस्तो जनवादी डेमोक्रसिका खास खास विशेषता हुन् । केवल कम्युनिष्ट पार्टीले चाहना राखेको शैलिको राजनैतिक व्यवस्था र त्यसलाई स्वीकारेर नियन्त्रित जनतन्त्रमा रमाउन मान्ने दलहरू मात्रको राजनैतिक सहभागिता रहने यो नौटंकी प्रणालीलाई नै माओवादीले भन्ने गरेको ‘ जनताको जनवादी गणतन्त्र’ को रूपमा बुझ्नु पर्ने कुरा अवधारणापत्रको पेटबोलीमा छर्लङ्ग देखिएको छ । आजसम्म उनीहरूले भन्ने गर्थे ‘ हामीले परम्परागत लोकतन्त्र चाहेको हैन’ तर छर्लङ्गिएको छ , उनीहरूले चाहेको त ‘ रूढीवादी जनतन्त्र’ पो रहेछ जहाँ राज्ययन्त्रका सबै अंग अवयबहरू कम्युनिष्ट दलको निर्णय र नियन्त्रणमा मात्र कार्यरत रहन सकून । यस्तो जनवादमा देशमा त्यस्ता विचित्र नामका दलहरू हुनेछन् जसको थर गोत्र संसारको उत्कृष्ट दावा गरिने पञ्चायती तन्त्रमा युवक, मजदूर, किसान, भुतपुर्व संगठनको रूपमा अस्तित्वरत थिए र अब तिनको नव-जनवादी अवतारलाई हामीले भोग्नु पर्ने हुनेछ, यदी माओवादीले भने अनुसार नै हुने हो भने । एउटा दलको निर्दलीय तानाशाही तन्त्र भित्र उसैका भातृ र छौँडा संगठनका विद्रुप विद्रुप नामाकरण गरेर तिनलाई टुप्पीमा पकडेर एकदलीय निर्देशित कथित जनतन्त्रको परिहासमय शासन कायम गर्न पो जनताको रगतको मुलुकमा यत्रो खोलो बगाइएको रहेछ , अहिले आएर प्रष्ट हुँदैछ ।

आगामी नेपालमा तमुवान दल होला अमूक देव गुरुङले नेतृत्व गरेको , मगराँत दल होला कुनै रामबहादुर थापाको नेतृत्वमा, अनि कुनै खुम्बुवान दल होला गोपाल खुम्बु वा त्यस्तै पात्रको नेता गिरीमा अनि यिनै दलहरूको बहुदलीय लोकतन्त्रमा प्रचण्डको महान लोकतन्त्रले संसारलाई चमत्कार देखाएर आश्चर्य पारिरहेको हुनेछ वा गोत्र हँसाइरहेको हुनेछ । त्यहाँ न त अहिलेको कांग्रेस वा अरू कुनै अन्य उदारवादी दलहरूको राजनितिले ठाउँ पाउनेछ न त विश्वमान्य लोकतन्त्रका स्वरूप र विशेषता देख्न वा भोग्न पाइनेछ किनभने यस्ता दलहरू त साम्राज्यवाद अनि सामन्तवादका मतियार ठहराइएर प्रतिबन्धित बनाइनेछन् ‘ जनताको जनतन्त्रमा’ ।

राजनैतिक प्रयोग र देशमा स्थापित हुनपुगेको यो नया तन्त्र केवल एउटा विचारमा ब्रेनवास्ड बनेको सैन्यबल र पार्टी कार्यकर्ताको नियन्त्रणमा जकडिएको हुनेछ । यो, १९१७ मा कुनै मुलुकमा जगाइएको र ९० को दशकमा श्मसानमा पुर्‍याइएको मृतात्मा , फेरि विद्वान बाबुराम भट्टराईको पुनर्सम्पादनमा वेबसाइट मार्फत नेपालमा प्रवेश गर्ने जमर्कोमा छ । लाग्छ, इतिहासका सबै घटना ,प्रवृत्ति र कुराले आफ्नो चक्र पुरा गर्छन् र नेपालमा राजा महेन्द्रको एकदलीय प्रयोगको प्रेतात्मा अर्को नाम र काया लिएर नेपाल भूमि प्रवेशको जोखाना हेर्दै छ, भीषण क्रान्तिकारिताको बहुरूपिया जामा लगाएर । यस्तै जनतन्त्रको आवश्यकता हो भने आउनुस् खुलेर यस्को स्वागत गरौँ , किनभने यो नै सबैभन्दा अकाट्य वैज्ञानिक राजनैतिक पद्दति हो रे !

-एकलव्य

नया संबिधान को धारा १०१

नया संबिधान बन्छ कि बन्दैन भन्ने अन्यौलमा संबिधानको धारा १०१ भने तयार भएको छ। चुनाव भएको १ बर्षमा एउटा धारा त तयार भयो, त्यसलाइ उपलब्धी नै मान्नुपर्छ। खानेपानीको धारा त सधै सुक्का हुन्छ अब यो संबिधानको एउटा धाराले लाज चाही जोगाएको छ। के हो त यो लाज जोगाउने धारा १०१?

धारा १०१ हो, नया बन्ने संबिधानमा संबिधान बनाउने सबै सांसद संबिधान माथी रहने छन। यसै अनुरुप गत शुक्रबार कोठीबाट यौनसम्पर्क गर्दागर्दै पक्राउ परेका सभासद् कृष्णप्रसाद यादव यही आइतबार थुनामुक्त भएका छन। प्रहरी भन्छ यिनी सांसद रंगेहात पक्राउ परेका थिए।संगै पक्राउ परेका यौन कर्मीलाइ थुनामा राख्न म्याद थपे पनि यिनी सांसद मुक्त भएका छन।

पंचायतको पालामा राजा र उनका परिवार संबिधान माथि रहेन्थे। लोकतन्त्र आए पछि भने जनताका छोरा पनि संबिधान माथी रहेन ब्यस्था हुने भएको छ। तर दु:ख ज्यालो गरेर खाने सुनिता खड्का जस्ता ब्यक्तीहरुलाइ भने गेह्र कानुनी काम गरेमा लोकतान्त्रीक सरकाले छोड्ने छैन। त्यही कुरा प्रमाणित गर्न सभासद् कृष्णप्रसाद यादवसित पक्राउ परेका चार जना यौन कर्मीलाइ सार्वजनिक अपराध अन्तर्गत अनुसन्धानका लागि थुनामा राखिएको छ। हामी नेपालीको भाग्य लेख्नका निम्ती यादव भने संबिधानको सुझाव संकलन गर्न रौतहट तिर लागेका छन।

गीतकार अनी कर्णल आनन्द सँगको मेरा बिगत क्षणहरु - ६

प्रभा आचार्य
हुन त सबैले सबैको गुण,बैगुणको चर्चा गरेर साध्य हुँदैन तर ती कुराहरु पनि मन भित्र गाडीएको हुनु पर्दछ, चाहे बिझाएर होस् वा त्यस्ले शान्त्वानाको रूप लिएर होस् । हुन त बाचुन्जेल हजारौसँग मिलन हुन्छ, बिछोड हुन्छ सबैलाई सम्झेर साध्य पनि त हुन्न । तर सम्झिन लायक र बिर्सिन लायकलाई भने मान्छेले अवश्य मनमा राखेको हुन सक्छ ।यस्तै आनन्दसङको क्षण पनि मेरोलागी सम्झिन लायक भएर मैले यसरी संस्मरण बनाइ पोख्ने अभिप्शा गरिरहेकी छु ।

आनन्दसङको भेट प्राय: दिनानुदिन हुन थाल्यो किनकी मैले उसबेलाको (शाही सैनिक रेडियो कार्यक्रम मा नाटक ,गीतिकथा लेख्न शुरु गरेकी थिए )। हामी प्राय रेडियो, एफ. एमव जहाँ जाँदा पनि संगै जान्थ्यौ । आनन्दको गीत रेकोर्डिङ जहाँ हुन्छ त्यहा मलाई बोलाउनु हुन्थ्यो ।मैले पनि आफ्नो हुँदा बोलाउँथे । प्राय: मेरो चाँही नयाँ गायक, गायिका, सङीतकारहरुसँग सामिप्यता भएकोले उनिहरुसँग भेटाउन म आनन्दलाई कुनै ठाउँमा बोलाउने गर्दथे । आनन्द पनि कुनै हिच्किचाहट बिना जहाँ भन्यो त्यही आउनु हुन्थ्यो । त्यस्को अर्थ मैले आनन्दको बारेमा पहिला नै भनी सकेकी छु कि वहाँमा आडम्बर, अभिमान थिएन । को नयाँ को पूरानो ? कुनै बिभेद थिएन झन वहाँले त नयाँ र संघर्षशिल हरुलाई त प्रोत्साहन दिनुपर्छ भन्ने भावना राख्नु हुन्थ्यो । मेरो पनि धारणा त्यस्तै थियो त्यसैले त हामी झन बिचार र भावनाले नजिकियौ शायद । यसरी आनन्द र मेरो साङितिक,साहित्यिक भावनामा अझ प्रगाड सम्बन्ध बनेर अघी बड्दै गयो । हाम्रा गीत हरु दुइजनाका सल्लाहा र सुझाउमा अझ परिमार्जित हुँदै गए । म भने सधैं हत्तारिएर लेख्ने जे लेखे पनि १० मिनट मा सक्नु पर्ने त र आनन्दको भने ठीक मेरो बिपरित थियो एउटा गीत लेखेर सक्न झण्डै महिनाभन्दा बढी लाग्ने । एक लाइन आज लेख्यो अनी त्यो कागजको खेस्रा गोजिमा हाल्यो अनी अर्को लाइन फेरी लेख्यो त्यस्लाई पुरा गर्न समय लाग्ने । आनन्दको गोजिमा प्राय: गीतका लाइन का टुक्राहरु भेटिन्थे । अनी आनन्दले भन्नु हुन्थ्यो दिदी तपाईं कसरी तुरुन्त लेख्नु हुन्छ?, म त त्यसरी सक्दिन । तर हाम्रो बिछोड भएको पनि लगभग अब त ८ बर्ष जत्ती भयो अब भने आनन्दको लेखन शैली कस्तो छ म भन्न सक्दिन, मेरो भने उही हो । यसरी आनन्द र मेरा दिनचर्याहरु साङितिक् फांटको ब्यस्तता मा नै बित्यो । त्यो समय मेरा पनि गीतहरु धेरै रेकोर्डिङ भए, अहिले म सम्झिन्छु एक दिन त म कस्तो बेफुर्सदी भए भने दुई चार वटा स्टुडियो मा मेरै गीतहरु मात्र रेकोर्डिङ भै रहेका थिए । मलाई धौ-धौ पर्‍यो ती स्टुडियोहरुमा कुद्न, किन कि म रेकोर्डिङको समयमा आँफै बस्ने गर्दथे शब्दहरुमा हेरफेर र अशुद्दता नहोस् भनेर । अनी आनन्दले पनि मलाई बोलाउने गर्नु हुन्थ्यो । यस्ता संस्मरणका क्षणहरु अझै छन । आनन्दले म प्रती गर्नु भएका कृतज्ञताका पलहरु प्रशस्त छन जुन म क्रमश:पोख्दै जानेछु । शायद आनन्दलाई लाग्ला कि यो संस्मरणमा साचै म त्यही आनन्द नै हुँ भनेर ?, मैले आनन्दलाई सर्प्राइज दिए झै हुनेछ । कसैले गरेको ब्यवहार, गुण उस्लाई भनिरहनु पर्दैन । मनमा राखेर उसप्रती अनुग्रहित हुन भने पर्दछ अगाडिको झुठो प्रशङ्शा भन्दा मनमा रहेको क्रितग्यपन नै सदा सर्वदा अंमिट रहन्छ /
क्रमश :

हिजो र आज

शेखर ढुँगेल

प्रसङ्ग १

समय जो निरन्तर बगिरहन्छ कुनै बहानामा यसको गति रोकिएको छैन । आज प्रासङ्गिक अनिवार्य विषय पनि बेप्रासाङ्गिक बनेको हुन्छ, कारक तत्व समयको गति नै हो । हिजो नवजात भोलिको बृद्धताको छाया तर्फ उन्मुख गराइ राखेको हुन्छ । यो प्राकृतिक नियमको पूर्णता समयले नै पुर्‍याई राखेको छ ।

यसै सन्दर्भमा आज अचानक एउटा गीत कानमा गुन्ज्यो, दोहोर्‍याई-तेहर्‍याई सुनें, समयको अन्तराल भौतिकता आधुनिकता विकासको क्रमिकता र आजको युवा समाज यो मेरो देश र आजको सन्दर्भमा एक छिन गम्भीर बन्दा कति प्रासाङ्गिक होला सानो ठूलो गरिब धनी नेता अभिनेता सवै विदेशिने संस्कार बसेको देशको यो पंक्तिकार स्वयं विदेशी भूमिमा छ र यो गीत गम्भीरता पूर्वक सुनिराखेको छ । स्व। स्वर सम्राट नारायण गोपाको मधुर आवाजमा-
अरुको भरमा पर्नु हुँदैन

आफ्नै भरमा जिउनु……॥
तान चलाउनु
चर्खा काट्नु
रुई उमारी
कपडा बुन्नु
आफ्नै नाच र गानमा रम्नु
स्वाभिमानी भै िहंड्नु
हेर फिरङ्गी विदेशी पस्लान घुम्लान
सबले रक्ष गर्नु………॥>

एक विभूतिको २ सय बर्ष अगाडिको यो उद्गार हामीले कम मूल्यांकन गरेको मेरो ठहर छ । अरुको भरमा पर्दा देशको आथिक्र राजनीतिक र सामाजिक संरचना विकृत एवं तहस नहस भैसक्यो आफ्नो देशको राजनीतिक भविष्य हामीले होइन विदेशी राजदूतहरुले तय गर्न दौडिराखेका समाचार सुनिरहँदा फिरिङ्गीदेखि होसियार बन्नु भन्ने उद्गार अप्रासाङ्गिक कसरी भनुँ ।

गान्धीको चर्खाको सम्मान गर् र्यौं तर रुइ उमार्न सकेनौं । तेल पछि मुख्य आवस्यक वस्तु खाद्यान्न झैं कपडा पनि हो । कपास उत्पादनमा आत्मनिर्भर बन्न सकेको भए तेलसित साट्न सक्थ्यौं । विदेशीको चलखेल एनजीओ र आइएनजीओ हुँदै कुटनीतिक नियोग मार्फत यसरी बढ्यो कि देश देश रहेन चार सिमानामा रेखाङ्कित भूभागलाई मात्र देश भने पुग्दछ भनी सन्तोष लिने हो भने अर्कै कुरा अन्यथा सामाजिक मौलिकता धर्म संस्कृति परम्परामा आएको बिचलन रोक्नु पर्दछ । नेपालीले नेपाली प्रति अविस्वास र विदेशी प्रति सम्मान गर्ने कुसंस्कार बढायो । जसको परिणाम हामी विखण्डित भैराखेका छौं नेपाली बन्नुको गर्व त्यागी जातियता दलियता र क्षेत्रियताको सकुंचनमा भौतारिन ती विदेशीले अधिकारको नाममा उकास्दै छन् । हामी बेलुन बनी उड्दै छौं जुन दिन होस् खुल्छ अस्तित्व समाप्त भैसकेको पाउने छौं ।

आफ्नो मौलिक धार्मिक सांस्कृतिक सामाजिक परिवेशको संगसंगै आधुनिकता अंगाल्न
सकिन्छ । सम्पन्न मुलुक जापान होस् कि दक्षिण एशियाकै राष्ट्र पाकिस्तान यसका उदाहरण
हुन । राष्ट्रको धर्म संस्कृति सामाजिक विशिष्टता विस्थापित हुनु राष्ट्र हितमा हुने छैन भन्ने त्यसबेलाको उद्गारलाई मनन गर्न हामी चुक्दैगैराखेका छौं ।

प्रसङ्ग दुई

विदेश भ्रमण सवैको सोख हुन सक्दछ तर विदेशमै भास्सिनु त वाध्यता वा कमजोरी नै हो भन्नेमा विवाद नहोला । स्वदेशको कल्पना र विदेशको यर्थाथता आकास पातालको फरक छ तर व्यवधान र समस्यालाई सहजै लिनुपर्ने अनिवार्यता आफ्नै ठाउँमा फरक-फरक अनुभव छ । दुःखलाई लुकाउने र सुखलाई वास्तविकताभन्दा बढाउने हाम्रो बानीले पछाडिका लाई प्रोत्साहित गरिराखेको देखिन्छ ।

महाकवि स्व. लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाको महाकाव्यका महापात्र मुनामदनु को नियति र आजको शिक्षित अशिक्षित धनी गरिब प्रत्यक युवाको नियति बदलिएको छैन । मुनामदन को पीडामा आँशु झार्नेहरु स्वयं भने त्यहीं पीडामा रमाउन खोज्नु आफैंमा विडम्वना हो । समाज परिवार बालबच्चा श्रीमान् श्रीमतीको विछोडको पीडा भोग्न प्रोत्साहित भएको छौं, किन मुना मदनु स्रष्टाको देशमा मानिस निर्यात गर्ने व्यवसाय फष्टाएको छ । रोजगारीको अवसर दिने उद्योग धन्दा सुक्दै जाने स्वदेशी नागरिकता त्यागी विदेशी बन्न पीडा खोज्दै छौं

आज ।
शताब्दी अघिको स्व। देवकोटाको मुना मदन को केही हरफ र म अनि हामी ।
कलिला तिमी रहेछौं छोरा
कहाँसम्म जाँदैछौं
हे आमा जागिर खाउँ कि भनी
विदेश लाग्दैछु…………।
तिमी झैं नानी मेरो पिन
एउटा छोरा थियो
विदेश गएको दश बर्ष भयो
फर्केन अझै त्यो
मर् यो कि बाँच्यो कै छैन खबर
सम्झि म रुदै छु
आउछ कि भनी यो पिढी कुरी
बसेकि बस्यै छु
त्यसैले भन्छु ए नानी छोरा
विदेश नजाउ
मिठोर पिठो जे भए पिन
घरमा जुटाउ
म धेरै दिन बस्दिन विदेशमा
केही दिन बसि सकेको कमाइ
ल्याउछु देशैमा ।
सक्दिन बाँच्न बिसे्रर ती प्राणी
आउँछु चाँडै मन खु्शी पार्नेलाई………।

मदन जस्तो पात्र आज प्रत्यक घरमा जन्मिराखेको छ । हिजोदेखि आजसम्म हाम्रो कथा एउटै छ । ब्यथा एउटै छ खोइ कहाँ फडको मार् यौ खोइ हो भौतिकतामा परिवर्तन गर् र्यौं सुविधामा आँखा गाड्यौं तर नियति जिउ का तिउ मदनको युग र आज पनि हाम्रो सपना र आकांक्षा जस्ताको तस्तै छ । विदेशिनुको बहाना ब्यक्तिपिच्छे विविधता लिएर आए पनि यथार्थ त्यति हो कि सपना देख्ने जीवनलाई अधुरो पार्ने र आडम्बरी सुखमा रमाउने ।

प्रस्तुत दुई विभूतिका उल्लेखित उद्गार पछि स्वयं विदेशी भूमिमा कुनै बहानाको बैशाखी बोकी टाँसिई बसेको यो पंक्तिकारको निचोड यस्तो छ ।
आज
राष्ट्रवाद रोएको छ
बेसहरा बनी
स्वाभिमान गिरेको छ
धम्कीनै धम्की बनी
अपनत्व भागेको छ
अविश्वास बनी
विश्वास हराएको छ
शंकाको बादल बनी
शान्ति हराएको छ
बारुदको धुवाँ बनी
आँशु सुकेको छ
बैंस मै पीडा बनी
धैयर्ता टुटेको छ
दैनिक निरीह बनी
गन्तव्य छुटेको छ हाम्रो
अरुको भरमा परी ।

कोठे साहित्यिक यात्रा भब्यताको साथ मनाइयो

आचार्य प्रभा/ बोल्डर् कोलोराडो

मिती २८, मे,२००९, शनिबारका दिन कोलोराडो बोल्डरस्थित आचार्य प्रभा एव केशब आचार्य को कुटिमा ''कोठे साहित्यिक यात्रा'' कार्यक्रम समापन गरियो । डेन्वर, बोल्डर्, ब्रुमफिल्डका बिभिन्न साहित्यकर्मिहरुले आ-आफ्ना रचनाहरु बाचन् गरेर कोठे साहित्यिक यात्रालाई साहित्यमय बनाए ।

कार्यक्रममा बिभिन्न देशमा रहेका साहित्यनुरागिहरुको ईमेल मार्फत आएका रचनाहरु पनि पाठ गरियो । उक्त कार्यक्रममा फोन मार्फत शुभकामनाहरु पनि आएका थिए । कार्यक्रममा साङीतिक् छेत्रका कलाकारहरु मध्ये पुराना गायीका सविता चाम्लिङ, बिजय चाम्लिङ, बिजय अधिकारिको पनि सहभागिता थियो ।

कार्यक्रम ढिलैसम्म नै सन्चालन रह्यो भने उक्त कार्यक्रममा रचना पाठ गर्नेहरुमा १) डा. बिजय राज शर्मा २) ज्ञानेन्द्र गदाल ३)प्रमोद घिमिरे ४) रमेश पल्लव ५) जगन्नाथ गौतम ६) नीरा गौतम ७) केशब आचार्य ८) आचार्य प्रभा ९) भुपेन्द्र महत थिए भने साहित्य श्रवण गर्नेहरुमा कृष्ण श्रेष्ठ, कमल भट्टराइ, भागवत कार्की, रामलाल बिक, दीप्ती आचार्य, प्रज्वल अर्याल, नीती आचार्य, आकृती अधिकारी को पनि सहभागिता थियो । उक्त कार्यक्रमलाई प्रतेक महिनाको अन्तिम शनिबार निरन्तर दिने क्रममा अब आउने मार्च महिनाको कार्यक्रम कबी तथा गजलकार भुपेन्द्र महतको निवासमा हुने निर्णय गरिएको छ ।

गाउँखाने कथा - ५ (Nepali Gau Khane Katha)

अपडेट: गोली भएको भुइंको डोली बदाम हो। यस पटक दिलिप आचार्यले शुरुमै मिलाउनु भएको छ। प्रयास गर्ने र मिलाउने सबैलाइ धन्यबाद। दिलिपजीलाइ भने एउटा नया गाउं पुरस्कार। ल दिलीप जी कुन गाउं रोज्नुहुन्छ?
भुइंको डोली थिचेर खोली,भित्र हेर्दा दुइ-तीन गोली, के हो?