नेपालका राजकुमार धिरेन्द्र र बेलायतका राजकुमार एन्ड्र्यु

 

नेपालका राजकुमार धिरेन्द्र वीर विक्रम शाह देव (१९५०–२००१) र बेलायतका राजकुमार एन्ड्र्यु, योर्कका ड्यूक (१९६०– ) दुवै राजपरिवारका सदस्य थिए। उनीहरू दुवै राजाको कान्छा छोराहरू थिए—धिरेन्द्र महेन्द्रविक्रम शाहका कान्छा छोरा र एन्ड्र्यु महारानी एलिजाबेथ द्वितीयका कान्छा छोरा। दुवैले युवावस्थामा खेलकुद र साहसिक क्रियाकलापमा रुचि राखेका थिए: धिरेन्द्रले जिउजित्सुमा दोस्रो डान ब्ल्याक बेल्ट हासिल गरेका थिए र नेपालका चिफ स्काउट थिए, भने एन्ड्र्यु ब्रिटिश नौसेनामा फौजदारका रूपमा फकल्यन्ड युद्ध लडेका थिए। उनीहरू दुवै विवाह गरेर अलग भए र विवादास्पद सम्बन्धका कारण परिवार र समाजबाट अलगाव झेले। धिरेन्द्रले १९८७ मा ब्रिटिश महिलासँगको सम्बन्धका कारण राजकीय उपाधि त्यागेर लन्डनमा बसाइँ सरे, जसलाई महारानी ऐश्वर्याले अस्वीकार गरेकी थिइन्। त्यस्तै, एन्ड्र्युले १९९६ मा साराह फर्गुसनसँग सम्बन्धविच्छेद गरेपछि जेफ्री एप्स्टिनसँगको घनिष्ठ मित्रता र यौन दुर्व्यवहारको आरोपका कारण २०१९ मा राजकीय कर्तव्य छोडे र २०२५ मा योर्क ड्यूक उपाधि समेत गुमाए। दुवैको जीवनमा विद्रोही छवि थियो—धिरेन्द्रलाई रमाइलो र उदार भनिन्थ्यो, एन्ड्र्युका लागि पनि यस्तै विवरण आउँछ। धिरेन्द्र २००१ को दरबार हत्याकाण्डमा मारिए, भने एन्ड्र्यु अझै जीवित छन् तर राजपरिवारबाट अलग छन्।

उनीहरूको कथा कसरी समान छ?

• परिवारिक पृष्ठभूमि: दुवै राजाको कान्छा छोरा, जसले सिंहासनको उत्तराधिकारबाट टाढा रहेर पनि राजपरिवारको प्रतिनिधित्व गरे।

• विवाह र सम्बन्धविच्छेद: दुवैले व्यवस्थित विवाह गरे तर असफल भए। धिरेन्द्रको पहिलो विवाह १९७३ मा प्रेक्षा राज्यलक्ष्मी देवीसँग र दोस्रो १९८६ मा जया शाह पाण्डेयसँग, दुवै अलग भए। एन्ड्र्युको १९८६ मा साराह फर्गुसनसँग विवाह १९९६ मा टुंगियो।

• विवादास्पद सम्बन्ध र अलगाव: धिरेन्द्रले ब्रिटिश महिलासँगको सम्बन्धका कारण उपाधि गुमाए र निर्वासित भए। एन्ड्र्युले एप्स्टिनसँगको सम्बन्ध र यौन आरोपका कारण उपाधि र सम्मान गुमाए। दुवैले विदेशी (धिरेन्द्रका लागि ब्रिटिश, एन्ड्र्युका लागि अमेरिकी) सम्बन्धका कारण राजकीय प्रतिष्ठा दाँवमा पारे।

• सार्वजनिक छवि र परिणाम: दुवैलाई रमाइलो तर विद्रोही मानिन्थ्यो, जसले राजपरिवारको प्रतिष्ठामा धक्का लगायो। धिरेन्द्र १९९८ मा फर्किए तर हत्याकाण्डमा मरे; एन्ड्र्युले २०२२ मा सैन्य उपाधि र २०२५ मा राजकीय सम्मान गुमाए।

• जीवनको अन्त्य/अवस्था: धिरेन्द्रको जीवन ट्र्याजिक थियो (हत्याकाण्डमा मृत्यु), एन्ड्र्युको अझै विवादित छ तर जीवित।

यसले के देखाउँछ कि राजपरिवारका सदस्यहरूले पनि व्यक्तिगत जीवनका कारण राजकीय दायित्व बाट हात धुनु पर्ने हुन सक्छ।