स्वस्थानी ब्रतकथा आरम्भ

कृपया सुनिसकेपछी कमेन्ट लेख्नुहोला, यसबाट कतिजानाले सुन्नुभयो भन्ने थाहा हुनेछ।
स्वस्थानी बिधि तथा प्रथम अध्याय


स्वस्थानी बिधि


अध्याए: १

- सानदाई

श्रीस्वस्थानी परमेश्वोरिको ब्रतकथा

Photo: Nepaljapan.com (स्वस्थानी ब्रत सुरुः पौस शुक्ल पुर्णिमको दिन सुरु हुने स्वस्थानी ब्रत मंगलबार सुरु भएको छ । यसको अवसरमा साँखु शाली नदीमा मेला सुरु भएको छ । यस क्रममा शालीनदीमा नुहाएर ब्रतको तयारी गर्दै भक्तजनहरु)

-------------------------------------------------------------------------------------

पुष सुक्ल पुर्णिमाको दिन देखी एक महिनासम्म हिन्दू धर्मलम्बी हरुको घरघरमा श्रदाभक्तिपुर्वक श्रीस्वस्थानी परमेश्वोरिको ब्रतकथा आरम्भ गरिन्छ, जुन भोली मङ्लबारका दिनबाट सुरुहुदैछ। माघ शुक्लपुर्णिमाका दिन समपन गरिने श्रीस्वस्थानी परमेश्वोरि ब्रतकथा सत्ययुग्मा हिमालयकि पुत्री पार्वतीले श्रीमहादेव स्वामी पाउं भनी भगवान बिष्णुको उपदेश अनुसार श्रीस्वस्थानी परमेश्वोरिको ब्रतकथा आरम्भ गरी मनोकान्छा पुरा भयपछी उहाकै आग्याअनुसार अरुलोकमा रहेका दुखी दरिद्रहरुको उद्धारक लागि बिस्तार् गरिएको धार्मिक किवदन्ती छ। श्रीस्वस्थानी परमेश्वोरिको ब्रतकथा श्रवनगरी ब्रतबस्नाले दरिद्रता नाश हुने, अकाल मृत्‍यु नहुने, नवग्रह प्रसन्न रहने र यसलोकमा सम्पत्ति पाई परलोकमा कैलाशबाश हुने धार्मिक विश्वाश छ। श्रीस्वस्थानी परमेश्वोरिको ब्रतकथाको प्रभावले गोमा ब्रामनिको दु:खको सागरबाट पार भएर महारनी भएकी, उनका पुत्र नवराज लावन्य देशका राजा भएका, सालीनदिको तिरमा मुडा झै अचेत अवस्थामा रहेकी चन्द्रावतिले दिव्यदेह प्राप्त गरेकी, धेरै बर्ष देखी बिछोड भएका नागनागिनिहरुको मिलन भएको रोचक प्रसँग श्रीस्वस्थानी परमेश्वोरिको ब्रतकथामा बाख्या गरियको छ। साथै श्रीस्वस्थानी परमेश्वोरिको कथामा जालन्धरकि स्त्री ब्रिन्दाको पतिब्रता धर्मको शक्ती, गोमा ब्रामनि का पुत्र नवराजको पित्रिप्रतिको भक्तीभाव र पित्री उद्धार, परस्त्री प्रतिको आशक्तिका कारण श्रीमहादेव द्वारा जालन्धरको मृत्‍यु, सतिदेवी र श्रीमहादेव बिचको एकअर्का प्रतिको प्रेमभाव जस्ता थुप्रै नैतीक र चरित्रिक पाठ पनि यस ब्रतकथाले हिन्दू समुदायलाई प्रदान गरेको छ।भोली मंगलबारदेखी काठमाडौंको साखु स्थित धार्मिक महत्वोको सालीनदिमा महिनाभरी बिशेष मेला लाग्छ। साथै श्रीस्वस्थानी परमेश्वोरिको ब्रत आवधी भरी पशुपतीक्षेत्रको गौरीघाटमा स्नान गरी किरातेश्वोर महादेवको पूजा अराधाना गर्न भक्तजनहरुको घुइचो लाग्ने गर्दछ।यस्तो धर्मिक महत्वोको समयमा हामी बिदेशमा बसेका सबै नेपालीहरुले आ-आफ्नो समयनिकालेर आफ्नो संस्क्रीतिको जगेर्ना गर्नसके भाबी पिडिले पछी सम्म सम्झिने छन् । मेरा मित्र नेपालीयनको सहयोगमा यस दौतरिको नयाँ अडियो ब्लगमा हरेक दिन बेलुका ९:०० बजे (यु एस सेन्त्रल समयमा) श्रीस्वस्थानी ब्रतकथाको एक-एक अध्याए राख्ने प्रयास गर्ने छु, कृपया आ-आफ्नो सुझाव सल्लाह राखिदिनु हुन अनुरोध छ।
(साभार अंस: omshrionline.com)

- सानदाई

सान दाइसंग स्वस्थानी

सान दाइबाट बाचीत हालसम्मको स्वस्थानी अडियो

स्वस्थानी बिधी

अध्याय १

अध्याय २

दौंतरीमा बिभिन्न स्तम्भ प्रस्तुती गर्दै आएका छौं। साहित्य, हासो ठट्टा आदी हालसालै थपिएका सामाग्रीहरु हुन। चांडैनै दौंतरीका नया सदस्य सान दाइ स्वस्थानी ब्रतकथाको अडियो ब्लग लिएर उपस्थीत हुदैछन। यो दौंतरीको लागी नित्तान्त नया प्रस्तूती हुनेछ भने दौंतरी पाठकका लागी उत्साहात्मक सौगात हुनेछ।

तथ्यांको कसीमा : जातीय संघीय नेपाल कि elite जातिका संघीय प्रदेश मात्र ?

नेपालको कूल जनसंख्यामा १% भन्दा बढी हिस्सा भएका १८ वटा ठूला जाति समूह क्रममा:

जात	जनसंख्या	कूल जनसंख्यामा %	साक्षरता %
१) क्षत्री	३५९३४९६	१५‍़ .८०%	६० .११
२) बाहुन	२८९६४७७	१२ . ७४%	७४ . ९०
३) मगर	१६२२४२१	७ . १४%	५५ . ९०
४) थारु	१५३३८७९	६ . ७५%	४७ . १२
५) तामाङ	१२८२३०४	५ . ६४%	४५ . ०४
६) नेवार	१२४५२३२	५ . ४८%	७१ . २२
७)मुसलमान	९७१०५६	४ . २७%	३४ . ७२
८) कामी	८९५९५४	३ . ९४%	४१ . २७
९) यादव	८९५४२३	३ . ९४%	४० . ८३
१०) राई	६३५१५१	२ . ७९%	५८ . १९
११) गुरूङ्	५४३५७१	२ . ३९%	५९ . ७९
१२) दमाई	३९०३०५	१ . ७२%	४३ . ५३
१३) लिम्बू	३५९३७९	१ . ५८%	५८ . १२
१४) ठकूरी	३३४१२०	१ .४७%	६३ . ३२
१५) सार्की	३१८९८९	१ . ४०%	३८ . ३३
१६) तेली	३०४५३६	१ . ३४%	५१ . ४२
१७) चमार,हरिजन	२६९६६१	१ . १९%	१९ . २४
१८) कोइरी	२५१२७४	१ . ११%	४३ . ८८
		कूल ८०.६९%	राष्ट्रिय औषत ५३.७३%

स्रोत: केन्द्रीय तथ्यांक विभाग ( जनगणना २०५८), विकिपिडिया र सिआइए फ्याक्टबुक ।

नेपालको पछिल्लो जनगणनाले नेपालमा १०२ वटा बिभिन्न जातिहरुको बसोवास रहेको मुलुकको रुपमा देखाएको छ । तर मुलुकको कूल जनसंख्यामा १% भन्दा बढी हिस्सा भएका जातिहरू भने जम्मा १८ वटा छन् जसलाई उनीहरूको संख्या प्रतिशतका आधारमा क्रमिक रूपमा माथि देखाइएको छ ।

माथिको तालिकाले के प्रष्ट देखाउँछ भने देसमा बसोवास गर्ने जातजाति मध्ये सबै भन्दा ठूलो जाति समूह पहाडी क्षत्रीहरूको हो भने मुख्य १८ वटा जातजातिले नेपालको जनसंख्याको ८०% भन्दा बढी भाग ओगटेका छन । बाँकि रहेको जनसंख्याको १९% भन्दा केही बढी हिस्सा ८० भन्दा बढी जातजातिको रहेको छ ।

यस्तो विचित्र जातिय संरचनामा रहेको मुलुकमा , केही जातीवादी विद्वानहरू र पार्टी नेताहरूको पनि जिरह छ नेपाललाई अबको लोकतन्त्रमा जातिय संघको मुलुकमा रूपान्तर गरिएन भने घोर अन्या हुनेछ ।

जातीय संघको नेपालका आ-आफ्ना संस्करणका मानचित्रहरू पनि पस्किइसकेका छन् । सबै जातीवादी अधिवक्ताहरूको साझा माग रहेन गरेको छ माथिको तालिकामा ३,४,५,६,१०,११, र १३ नम्बरको क्रममा रहेका मगर, थारू, तामाङ, नेवार, राई गुरुङ र लिम्बूहरूका लागि छुट्टाछुट्ट जातीय राज्य हुनैपर्छ । स्मरण रहोस् यी सबै जातको कूल जनसंख्यामा प्रतिशत लगभग ३३% हुन आइपुग्छ भने बाँकि ६७% मध्ये केही ठुला जातिहरू र साना जातीको प्रतिशत रहन पुग्छ ।

जातीवादी आग्रही हरूले बाहुन र क्षत्रीलाई शोषक र औपनिवेशिकता अरू उपर लाद्ने जातको रूपमा निरन्तर प्रहार गरेर , अब भन्ने नेपालमा उनलाई केही छोड्न हुन्न भनेर दुत्कार एकातिर गरिरहेका छन् भने राई, गुरूङ र लिम्बु भन्दा जातिगत प्रतिशतमा धेरै नै माथि रहेका कामी, दमाई, सार्की, मुसलमान, यादव, ठकुरी, र उस्तै जातिगत प्रतिशतमा रहेका तर हेपिएका तेली , चमार, हरिजन र कोइरी जस्ता जातहरूको बारेमा अक्सर चुपचाप नै रहने गरेका छन् ।

यस्तोमा वर्तमानको मेरो नेपाल भोलिको संघीय गणतन्त्रम कसरी टुक्रिएर सबैलाई राज्य पस्केर न्याय गर्न सक्षम हुने हो सोच्नै नसकेर म बिलखबन्द परेको छु ।

तथ्यांकको कसीमा नेपालको जातीय संघीय विघटन: सम्भव के त ?

तथ्यांक भन्छ नेपालमा १०२ सना ठूला जातको बसोवास छ , यदि जातमा मान्छेलाई टुक्राएर नै बुझ्ने हो भने । यी मध्ये नेपालको जनसंख्यामा न्युनतम १% योगदान भएका १८ जातिहरूले नेपालको ८०% भन्दा बढी जनसंख्या ओगटेको देखिन्छ । अहिलेको जातिवादी आन्दोलनको दावा अनुसार जहाँ जो जातिको सघन बसोवाछ छ त्यहाँ त्यसैको संघीय राज्यको अधिकार रहन्छ , अझ पर्‍यो भने स्वायत्तताको आत्मनिर्णय गर्ने अधिकार सहितको । हेरौँ तथ्यांकले के देखाउँछ :



जात जनसंख्या कूल जनसंख्यामा % साक्षरता %
१) क्षत्री ३५९३४९६ १५‍.८०% ६०.११
२) बाहुन २८९६४७७ १२.७४% ७४.९०
३) मगर १६२२४२१ ७.१४% ५५.९०
४) थारु १५३३८७९ ६.७५% ४७.१२
५) तामाङ १२८२३०४ ५.६४% ४५.०४
६) नेवार १२४५२३२ ५.४८% ७१.२२
७)मुसलमान ९७१०५६ ४.२७% ३४.७२
८) कामी ८९५९५४ ३.९४% ४१.२७
९) यादव ८९५४२३ ३.९४% ४०.८३
१०) राई ६३५१५१ २.७९% ५८.१९
११) गुरूङ् ५४३५७१ २.३९% ५९.७९
१२) दमाई ३९०३०५ १.७२% ४३.५३
१३) लिम्बू ३५९३७९ १.५८% ५८.१२
१४) ठकूरी ३३४१२० १.४७% ६३.३२
१५) सार्की ३१८९८९ १.४०% ३८.३३
१६) तेली ३०४५३६ १.३४% ५१.४२
१७) चमार,हरिजन २६९६६१ १.१९% १९.२४
१८) कोइरी २५१२७४ १.११% ४३.८८
कूल ८०.६९% राष्ट्रिय औषत ५३.७३%
स्रोत: केन्द्रीय तथ्यांक विभाग ( जनगणना २०५८), विकिपिडिया र सिआइए फ्याक्टबुक ।


नेपालको पछिल्लो जनगणनाले नेपालमा १०२ वटा बिभिन्न जातिहरुको बसोवास रहेको मुलुकको रुपमा देखाएको छ । तर मुलुकको कूल जनसंख्यामा १% भन्दा बढी हिस्सा भएका जातिहरू भने जम्मा १८ वटा छन् जसलाई उनीहरूको संख्या प्रतिशतका आधारमा क्रमिक रूपमा माथि देखाइएको छ ।
माथिको तालिकाले के प्रष्ट देखाउँछ भने देसमा बसोवास गर्ने जातजाति मध्ये सबै भन्दा ठूलो जाति समूह पहाडी क्षत्रीहरूको हो भने मुख्य १८ वटा जातजातिले नेपालको जनसंख्याको ८०% भन्दा बढी भाग ओगटेका छन । बाँकि रहेको जनसंख्याको १९% भन्दा केही बढी हिस्सा ८० भन्दा बढी जातजातिको रहेको छ ।

यस्तो विचित्र जातिय संरचनामा रहेको मुलुकमा , केही जातीवादी विद्वानहरू र पार्टी नेताहरूको पनि जिरह छ नेपाललाई अबको लोकतन्त्रमा जातिय संघको मुलुकमा रूपान्तर गरिएन भने घोर अन्या हुनेछ ।
जातीय संघको नेपालका आ-आफ्ना संस्करणका मानचित्रहरू पनि पस्किइसकेका छन् । सबै जातीवादी अधिवक्ताहरूको साझा माग रहेन गरेको छ माथिको तालिकामा ३,४,५,६,१०,११, र १३ नम्बरको क्रममा रहेका मगर, थारू, तामाङ, नेवार, राई गुरुङ र लिम्बूहरूका लागि छुट्टाछुट्ट जातीय राज्य हुनैपर्छ । स्मरण रहोस् यी सबै जातको कूल जनसंख्यामा प्रतिशत लगभग ३३% हुन आइपुग्छ भने बाँकि ६७% मध्ये केही ठुला जातिहरू र साना जातिको प्रतिशत रहन पुग्छ ।
जातीवादी आग्रही हरूले बाहुन र क्षत्रीलाई शोषक र औपनिवेशिकता अरू उपर लाद्ने जातको रूपमा निरन्तर प्रहार गरेर , अब भन्ने नेपालमा उनलाई केही छोड्न हुन्न भनेर दुत्कार एकातिर गरिरहेका छन् भने राई, गुरूङ र लिम्बु भन्दा जातिगत प्रतिशतमा धेरै नै माथि रहेका कामी, दमाई, सार्की, मुसलमान, यादव, ठकुरी, र उस्तै जातिगत प्रतिशतमा रहेका तर हेपिएका तेली , चमार, हरिजन र कोइरी जस्ता जातहरूको बारेमा अक्सर चुपचाप नै रहने गरेका छन् ।

यस्तोमा वर्तमानको मेरो नेपाल भोलिको संघीय गणतन्त्रमा कसरी टुक्रिएर सबैलाई राज्य पस्केर न्याय गर्न सक्षम हुने हो सोच्नै नसकेर म बिलखबन्द परेको छु ।

पोलेमाथी फकुन्डो

जल्नु,पोलीनु त्यसै नै पिडादायक कुरा हो, त्यसमा फकुन्डो उठे झनै पिडादायक हुन्छ। यस्तै यस्तै छ नेपालमा। डेढ दशक जस्तो बन्दुक बोकेर कम्नियुष्ट शासन ल्याउन क्रान्ती छेडेका माओबादी अहिले पुरानै संसदिय ब्यबस्थामा समाहित भएका छन। उनीहरुको किन बन्दुकमा लागे र अहिले किन भोटमा

लागे त्यती स्पष्ट त छैन तर अहिलेको बेला भनेको बुलेट होइन कि ब्यालेटको हो, यो चाही पक्कै बुझेको हुनुपर्छ माओबादी समुहले। देश यो स्थीतींमा आइपुग्नु माओबादीको मात्रै दोष पक्कै छैन। बिभिन्न तरिका बाट देश र जनता प्रयोग भएका छन। तर माओबादी भोटको राजनितींमा आइसक्दा पनि यसले रोजेका गलत बाटाहारु अझै प्रयोग हुंदैछन। हिजो भएको बाराको बसको घटना त्यसकै नमुना हो। बन्दुक बोकेको ठुली हतियारधारी समुहले हतियार बिसाइसकेको अबस्थामा फेरी यस्तो घटना नदोरिहिए देशलाइ राम्रै हुन्थ्यो तर अहिलेको स्थीती त्यस्तो छैन। बिशेष गरी तराइमा अनगिन्ती हतियार धारी समुह जन्मेका छन। समतल जमिन,बिशाल क्षेत्रफल आदी भौगोलीक स्थीतिले गर्दा राष्ट्रको सुराक्षा पहुंच पहिला पनि न्युन नै थियो तराइमा। त्यसैले जनता आफै घरमा साधारण बन्दुक राखेर आफ्नो सुरक्षा आफै गर्थे। तर अहिले त्यस्ता बन्दुकलाइ अत्याधुनीक हतियारले बिस्तापित गरेका छन तर अनेक बहानामा नेपाली जनता माथी नै बर्सीदैछन गोलीहरु। यस्ता आक्रमणहरु आफ्नो पहुंच देखाउन तराइबाट काठमान्डौ उपत्यका पनि पुग्ने गर्छन। हालैको बारा घटना तराइ आर्मी नामक समुहले लिएको छ। नाम झट्ट हेर्दा तराइको हक हितको लागी लडेको समुह जस्तो देखिन्छ तर हेर्नुहोस त मर्नेको नाम :त्याहां सबै नेपाली छन, तराइ मुलका,पहाड मुलका र हिमाल मुलका। यो घटना यसैनै कायरता पुर्बक गरेको देखिन्छ तर यसरी नितान्त तल झरेर यात्रा गरिरहेका सर्बसाधारणलाइ सिधै म्रित्युबरणमा पुराउनु यो समुहलेबिबेक नै गुमाएको जस्तो देखिन्छ। यस अघी जे जस्ता घटना भए नि स्थित शान्त जस्तो देखिएको बेला फेरीसमुह,उप-समुह तयार भइ हत्या हिंशामा उत्रीनु देशलाइ पोलेमाथी फकुन्डो जस्तै भएको छ।

फोटो साभार: कान्तीपुर