बैराग

शेखर ढुङेल

०६-२०-२००९

दसकौं भयो किरण बेखबर भएको । इष्टमित्र, गाउ , शहर , स्कुल , कलेज का साथी सबै बाट .... अरु त अरु, आफ्नै जोडी बच्चाकी आमा जीवन संगीनी , जन्म दिने आमा सित बिछोडको पिडाले समेत छोयो कि छोएन उस्लाई ? कसैले अनुभुती गर्ने मौका पाएका छैनन । फर्कने नफर्कने ? जिउदो छ कि मरिसक्यो कसैले अनुमान लगाएको छैन । किरणको छाया समेतको आभास कतैबाट नगुन्जेको धेरै भयो । चिन्ने जान्नेहरु कहिले काही कुरा काट्छन अती आदर्श अनी महत्वाकांक्षी थियो उ । उस्को आदर्शले उसै लाई खायो पनि भन्दछन कोहि कोहि । यस्तो मान्छे त युरोप अमेरिकामा जन्मनु पर्दछ हाम्रो देशमा के काम अर्कोले थपेको थियो । किरणको आशु र पिडा उसै सित बुझिदिने थिएन कोहि ।

जिन्दगीमा के के न गर्छु भनी टुप्पी बाधेर पढि बि. ए. सम्म पास गरेको थियो किरण ले । समाज को रित र आमा को अनुरोध लाई नाघ्न नसकी पढाई को क्रम मा नै बैबाहिक गाँठोमा बाधिएको थियो किरण । असल बन्छु भनी न त साथी भाई सित बसेर पिउँथ्यो न त धुवा उडाउथ्यो बदनियत पनि थिएन उस्मा । अरुको भाग र हक खोसिने देखे उ टाढै हुन्थ्यो, आफ्नै भाग खोसिए पनि अधैर्य हुँदैनथ्यो, समाज मा न्याय सम्पादनको कुरो उस्को रुची हुन्थ्यो । साथीहरु यसरी माथि चढिदैन कुनै न कुनै हागो त समाउन नै पर्दछ भनी सल्लाह दिन्थे, तर उ एक्लै संघर्ष गर्नुको तितो अनुभब लाई मिठो मानि सहर्स स्विकार्दथ्यो र बिना आफ्नो टेक्ने धरातल त्यो अस्थिर हुन्छ भनी जवाफ दिन्थ्यो ।

एक दुई गर्दै बर्षौ बित्यो किरणले हातमा प्रमाण पत्र बोकी हिंडेको , प्रमाण पत्रको लेमिनेसन पनि पत्र पत्र भै फाटी सकेको थियो । उस्को सोझो पन र आदर्शले बिस्तारै आवारा, गफाडी अनी घमन्डी को भारी बोकाइ रहेको थियो । घरायसि व्यबहारको बोझ उठाउने क्षमता नहुँदा उ आफन्त बाटै गैह्र जिम्मेवार भनी अरोपित भै सकेको थियो ।

कहिले काही अनुनय बिनय गर्दा दुई चार रुपैयाँ को सहयोग गर्ने पनि तर्की हिंड्न थाले । उधारोको बोझले दिन भन्दा रात लाई प्यारो बनाइ सकेको थियो किरणले । सन्तानको बेवास्ता , सङिनी को दैनिक ठास ठुस र घुर्की, आमाको यसो छैन उसो छैन को गन गन ले भित्र भित्रै बिक्षिप्त बन्दै गएको थियो किरण । हरेक बिहानीले उस्का सपना लाई लोक्पा खुवाउदै गएको थियो । अरु को मात्रै होइन अब त किरण स्वयंको भरोसा मा सशंकित हुन पुगेको छ ।

मामा माइज्युको आक्रोस पूर्ण गुनासो थियो कुन्नी के नाम को ब्यापार गर्छु भनी पैसा माग्या थे नदिएर रिसाएका छन, उता दिदी भिनाजु कोस्दै थिए त्यस्तो काम धाम नभएको लाई पैसा सापट दिएर डुबाउनु छ र दु:ख गरेर कमाएको सम्पत्ति ? रिसाए रिसाओस । अाफु चोखो बनेर खोट जती किरणको टाउको मा थोपर्ने को एउटै स्वर हुन्थ्यो । परिस्थितीले किरण लाई संसारको भिड ले एक्लाउदै लगेको थियो । नजिक हुन खोज्यो तर्किने धेरै थिए । सहपाठि,  साथीहरु जो धनाढ्य थिए अनैतिक पेशामा इमान बेच्न हौस्याउथे किरणले साहस गर्न सकेन,  इज्जत र नैतिकताको पर्खाल नाघ्ने हिम्मत किरणले गरेन । हौस्याउने हरु उस्लाई लाछी भन्दथे । किरणको आदर्श र इमान्दारिताले उसै लाई खाइ सकेको थियो । मानसिक तनाब चरम अवस्थामा दौडदै रहदा दुर क्षितिज सम्म आसाको कुनै झल्को छैन उस्को नजरमा । मर्नु भन्दा बहुलाउनु एक मात्र बिकल्प थियो किरण सित आफ्नो हातमा ।

सधैं झै आज पनि किरण झिसमिसे मै उठ्यो । संगीनीको निरास मलिन अनुहारमा क्षमापार्थी याचनात्मक भाबमा हेर्‍यो , संगिनीले कुनै नौलो र उत्साह देखाइनन , नि:शब्द किरण बच्चा हरुको कोठामा छिर्‍यो, दुनियाँ देखी बेखबर बाल सुलभ निन्द्रामा थिए ति .... । मन मनै मुरी मुरी माया दियो । भाब बिभोर भएर टप्किनै आटेको उस्को आशु पछाडि कसैको आवाजले रोक्कियो । थाहा नै नभए झै किरणले ध्यान कतै मोड्ने कोशीस गर्दै थियो तर काँध मा संगीनीको हात उस्ले महसुस गर्‍यो । उन्को आँखा मा हेर्ने साहस किरणले बटुल्न सकेन बच्चा झै लपक्क अँगालो हाल्यो र आशु खसाल्यो लुकाएर । उ अझै निसब्द नै थियो । मन मनै उ माफि माग्दै थियो सुख दिन नसकेकोमा र सदा को लागि मनग्य माया लिदै थियो उनी सित । मन भित्र एउटा अकल्पनिय निर्णय बोकेर ब्युझिएको किरणले अप्रिय बाटो रोजेको थियो । संगीनी सित आँखै नजुधाइ दैनिक बोक्ने गरेको एउटा ब्याग बोकी बाहिर निस्कियो । आमाले पूजा कोठा मा बजाएको घन्टले बच्चा पनि ब्युझि सकेका थिए । उ अगाडि बढ्यो माथि झ्याल बाट बच्चा र तल ढोका बाट जीवन संगिनी ले किरण लाई पछ्याइ रहेको भान थियो । जब भन्झ्याङ बाट ओरालो लाग्नु पर्ने भयो किरण ले साहस गरी घर तिर फर्की हेर्यो सबै को आँखा उस्लाई नै ताकेको ताक्यै रहेछन । किरण थुचुक्क बस्यो र अनायास भक्कानो परेर रोयो धित मरुन्जेल । आफ्नो लाचारी प्रती प्रायश्चित गर्‍यो, माफ माग्यो आँफै सित र यो समाज सित अनी बाटो लाग्यो अदृश्य गन्तब्य तिर । बाटोमा भेटिएका कसै सित पनि हाइ हलो भनेन लगाम लागेको घोडा झै सिधा हिडि रह्यो गोरेटो सडक र हावाइ मार्ग हुँदै ..........

समयको निरन्तरताले सन्तान जवान भैसके । संगीनी बृद्ध भैसकीन ।आमा परमधाम भैसकिन । संगीनीका आँखा अझै बाटो हेरी टोलाई राखेका छन कतै टुप्लुक्क आइपो हाल्छन कि ? कतै हुलाकी ले खबर पो ल्याइ हाल्दछन कि भनेर ...........

समाप्त

हात खुट्टा भाँच्नै पर्ने , हड्डी फुटाल्नै पर्ने क्रान्ति !

माओवादी हिंसा कालमा अक्सर सुनिने शब्दहरु थिए 'कारवाही' र 'सफाया'। माओवादी इतरका राजनीतिक दल वा व्यक्तिहरूलाई सरकारी सुराकीको नाममा कारवाही गर्नु माओवादीको जनक्रान्ति थियो । कारवाहिको तरिका उनले आँफै तयार पारेका हुन्थे । कसैलाई तास खुवाउँथे, कसैलाई कपाल मुडेर भाटा र लौराले कुटेर भाटे र लौरे कारवाही गर्थे। मैले थाहा पाए अनुसार उनीहरूले गर्ने क्रान्ति अक्सर बिभत्स हत्या र मारमुङग्रीमा देखिने गर्थ्यो ।

श्याङ्जा र पाल्पा जिल्लाको सीमावर्ती गाउँ चापाकोटमा माओवादीको एमाले कांग्रेससंग झगडा परेछ । अपशोस, भीडन्तमा एकजना माओवादी पनि मारिन पुगे। लखेटालखेटमा भीरबाट खसेर उनको मृ्त्यू भएको रहेछ । केही दिन पछि माओवादीले प्रतिकारमा गाउँमा धावा बोल्यो र एक को बदला दुईजना स्थानीय नेताको अपहरण गर्‍यो । ई व्यक्ति मैले व्यक्तिगत रूपमा चिनेका एमालेका स्थानीय नेता र शिक्षक गुप्त वि क थिए । आज पर्यन्त गुप्तजीको अत्तोपत्तो छैन तर दोस्रा व्यक्ति नेत्र भण्डारीलाई माओवादीले जीउँदै उनको शरीरको छाला उधारेर काली गण्डकीको बालुवामा तड्पाइ तड्पाइ मारेको कुरा, उनका आफन्त र चापाकोट रत्नपुर यताउतिका गाउँमा अझै सुन्न पाइन्छ । स्थानीय व्यक्तिहरू भन्छन् भण्डारीजीको टाउकोको छालासहितको रौँ र कपडाका केही टुक्रा तथा लगाएको घडी र शरीरको अन्य भागको छाला खुला बगरमा यसरी फालिएको थियो कि मानौँ माओवादीले जनाउ दिन चाहन्थे कि उनीहरूको बिरोधमा लाग्नेहरू को हविगत के हुने रहेछ ! । मैले पाल्पा रामपुरका एकजना साथी एमाले नेताबाट त्रिभूवन क्याम्पस् पाल्पाको प्राङ्गणमा यो कुरा सुन्दा मेरा रौँ सिरिङ्ग भएका थिए र म भाउन्निएको थिएँ, यो सोचेर कि एउटा नेपालीले अर्को नेपालीलाई यो अमानवीय तरिका अपनाएर व्यवहार गर्नु पर्ने नौबत किन आइपरेको होला !

माओवादी बिरुद्द सेना र सरकारी फौजले पनि अत्याचार गरेको थियो होला । तर यहाँ गरिएको चर्चा निहत्था नागरिकहरू जो आफ्नो काम, व्यवसाय र विचारको जिवन जीउँदै थिए तिनिहरूको मात्र हो । क्रान्तिकारीले त मर्ने र मार्ने कसम खाएर युद्दमा लागेका थिए होला तर सामान्य जनताका लागि त जीवनको जोहो गर्नु पर्ने कुराले महत्व राख्थ्यो ।

त्यसपछि, केही समयको अन्तरालमा मैले भैरहवाका एकजना स्थानीय व्यापरीलाई भनेजति चन्दा नदिएको हुनाले, सरकारको पक्षमा सुराकी गरिएको आरोपमा गरिएको कारवाही देख्ने दूर्भाग्य खेपेको थिएँ । म काम विशेषले एकजना आफन्तकहाँ गएकै बेलामा यो घटना देख्न पुगेँ । मधिशे मूलका यि व्यापारीसंग ५० लाख माग गरिएकोमा , मोलमोलाउ १० लाखमा झरे पनि उनी अझै घटाउन सकिन्छ भन्नेमा विश्वस्त रहेछन् र माओवादीका भूमिगत नेताले भेट्न बोलाएको स्थानमा भे्टन गएछन् । तर, दूर्भाग्य कुनै चेतावनी बिना माओवादीहरूले उनलाई ढुङ्गाको मचानमा रखेर उनका दुवैवटा खुट्टा फलामका घनले हानेर पहिला ठनक ठनक भाँचेछन् र बोलि उपचारपछि जोडिन पनि नसकोस् भनी थिलोथिलो पारेछन् । मेरा नातेदारका नजिकका मित्र रहेका उनलाई घटनाको ८ वर्षपछि गएको डिसेम्बरमा मैले भेटेँ । आजीवन अपाङ्ग शरीर बोकेर उनले आफ्नो पीडा बताइरहँदा, मेले यो कथित क्रान्तिको दूर्नियतपूर्ण पाटो देखेँ ।

रक्तरंजित क्रान्तिको चर्को युद्द लडेकाहरूका लागि व्यक्तिको जीवन हरण र शारीरिक कारवाही केही पनि हैन होला तर शान्तिपूर्ण राजनीतिमा आइसकेपछि पनि हिजोका छापमारहरूको यो हाडफोरा क्रान्ति जारी छ । मैले व्यक्तिगत रुपमा चिनेका श्याङ्जा जिल्ला कांग्रेसका सचिव शिव गिरीका सहोदर भाइ बलराम गिरीलाई अस्ति लगभग तीस जनाको वाइसिएल समूहले मरणासन्न हुने गरी कुटेर अब मर्यो फालिदिए हुन्छ भनी फालिसकिएपछि गाउँलेले उद्दार गरी उपचार गर्न पठाएपछि अस्पतालमा खिचिएको उनको फोटो नेपाली वेब मिडियामा पनि देखाइएको छ । थाहा पाए अनुसार बलराम गिरीका हात र खुट्टाका अनेक ठाउँमा हड्डि भाँचेर अनि फुटाएर उसलाई आजीवन अपाङ्गताको ओछ्यानमा सुत्न बाध्य पार्ने गरी चमत्कारी नेपालका योजनाकारहरूले फेरि एउटा मिनी क्रान्ति सम्पन्न गरेका छन् । ऊ एउटा शिक्षक हो र उसको एउटा राजनैतिक विचार थियो होला नै, तर नेपाली क्रान्तिरूपी यो हण्टिङ गेमका यी शिकारीहरूका लागि, राष्ट्रपतिको कदम सच्याउन कुनै इतर विचार बोक्नेका हातखुट्टा ठुन्क्याउने क्रान्ति मात्र जायज छ । आखिर, नेपाल यो मध्ययूगीन पाशविकताको वर्वर्तामा सडिरहनु पर्ने दिन कहिलेसम्म रहने होलान् ।

नेपालको जातिगत तथ्य र तथ्यांक

नेपालमा पछिल्लो जनगणना वि सं २०५८ मा सम्पन्न भएको थियो । सो जनगनना अनुसार , नेपालमा कूल जनसंख्याको १% भन्दा बढी संख्या भएका मुख्य १८ वटा जातजाति छन् । यी मुख्य १८ वटा जातिहरुको नेपाली जनसंख्यामा ८०% वर्चस्व छ जबकि बाँकि रहेको जनसंख्याको १९% भन्दा केही बढी हिस्सा बाँकि ८६ जातजातिले ओगटेका छन् । नेपालमा १०३ वटा विविध जात र १ वटा जात नखुलेको समूहको बसोवास रहेको छ भन्ने समेत राष्ट्रिय जनगणनाको लेखोटले बताएको छ । यसलाई सजिलोको लागि यसरी हेर्न सक्छौं ।

जात,जनसंख्या, प्रतिशतमा र साक्षारता:

जात	जनसंख्या	कूल जनसंख्यामा %	साक्षरता %
क्षत्री	३५९३४९६	१५.८०	६० .११
बाहुन	२८९६४७७	१२.७४	७४.९०
मगर	१६२२४२१	७.१४	५५.९०
थारु	१५३३८७९	६.७५	४७.१२
तामाङ	१२८२३०४	५.६४	४५.०४
नेवार	१२४५२३२	५.४८	७१.२२
मुसलमान	९७१०५६	४.२७	३४.७२
कामी	८९५९५४	३.९४	४१.२७
यादव	८९५४२३	३.९४	४०.८३
राई	६३५१५१	२.७९	५८.१९
गुरूङ्	५४३५७१	२.३९	५९.७९
दमाई	३९०३०५	१.७२	४३.५३
लिम्बू	३५९३७९	१.५८	५८.१२
ठकूरी	३३४१२०	१.४७	६३.३२
सार्की	३१८९८९	१.४०	३८.३३
तेली	३०४५३६	१.३४	५१.४२
चमार,हरिजन	२६९६६१	१.१९	१९.२४
कोइरी	२५१२७४	१.११	४३.८८
कूल	८०.६९%	राष्ट्रिय औषत	५३.७३%

अब अर्को तथ्यसंग परिचित होऔँ है त :

२ जिल्लाको कूल जनसंख्याको ४०% भन्दा बढी हिस्सा एउटा मात्र जातिको सघन बसोवास भएका नेपाली जिल्लाहरू जम्मा २८ वटा मात्र छन् र ती मध्ये पश्चिम पहाडका १३ जिल्लामा खस क्षत्रीहरूको वर्चस्व छ भने अरु १५ जिल्लाहरु मात्र नेपालका यस्ता जिल्लाहरू हुन जहाँ ४०% भन्दा बढी एउटा निस्चित जातको बसोवास पाइन्छ । त्यहाँ बसोवास गर्ने तत् तत् जातिहरु र तिनीहरुको विवरण यस प्रकार छ :

१) क्षत्री: (दार्चुला ५९.२),डढेलधुरा ( ५१.३), बैतडी (४८.१) , अछाम(५३.२), डोटी (५२.७) ,बझाङ (६३.९) ,बाजुरा (५५.५), मुगु (४४.३ ), हुम्ला ( ४३.८), डोल्पा (४३.९ ) ,जुम्ला ( ६३.१) ,रुकुम (५८.४) ,सल्यान (५०.२) ‍

२) तामाङ: रसुवा ( ६३.७) , मकवानपुर (४७.३) , सिन्धुपाल्चोक ( ३९.५), नुवाकोट ( ३८.५)

३) मगर: रोल्पा (४३.८ ) , पाल्पा ( ५०.९) , म्याग्दि ( ५०.८)

४) थारू: बर्दिया ( ५२.६), कैलाली ( ४३.७)

५) लिम्बु: ताप्लेजुङ ( ४१.८ ) , पाँचथर ( ४०.३)

६) गुरुङ: मुस्ताङ ( ४५.२) , मनाङ ( ७५.२) ---( जनसंख्याका हिसाबले नेपालका सबैभन्दा साना दुई जिल्लाहरु)।

७) नेवार: भक्तपुर ( ५५.९), ललितपुर (४०.५)

(३) त्यसैगरी निम्न जिल्लाहरूमा निम्न जाति समूहहरू त्यो जिल्लाको सबैभन्दा ठूलो जाति समूहको रुपमा संख्यामा बसोवास गर्छन् :

१) बाहुनहरू निम्न १० जिल्लामा सबैभन्दा ठूलो जाति समूह हुन्:
>> झापा,मोरङ, चितवन,श्याङजा ,कास्की, पर्वत,गुल्मि,रुपन्देही,अर्घाखाँची र कालिकोट

२) क्षत्रीहरु निम्न २१ जिल्लामा सबैभन्दा ठूलो जाति समूह हुन्:
>>ओखलढुङ्गा,उदयपुर,रामेछाप,दोलखा,रुकुम,सल्यान,सुर्खेत,दैलेख,जाजरकोट,जुम्ला,मुगु,हुम्ला,डोल्पा,बाजुरा,बझाङ,अछाम,
डोटी, कञ्चनपुर,डडेलधुरा,बैतडी, र दार्चुला

३) नेवारहरु निम्न ३ जिल्लामा सबैभन्दा ठूलो जाति समूह हुन्:
>>काठमाण्डु,ललितपुर र भक्तपुर

४) लिम्बूहरू निम्न ३ जिल्लामा सबैभन्दा ठूलो जाति समूह हुन्:
>>ताप्लेजुङ,पाँचथर र तेह्रथुम

५) राईहरू निम्न ६ जिल्लामा सबैभन्दा ठूलो जाति समूह हुन्:
>>इलाम,धनकुटा,संखुवासभा,भोजपुर,सोलोखुम्बु र खोटाङ

६) गुरुङहरू निम्न ४ जिल्लामा सबैभन्दा ठूलो जाति समूह हुन्:
>>गोर्खा,मनाङ,लमजुङ र मुस्ताङ

७) मगरहरू निम्न ७ जिल्लामा सबैभन्दा ठूलो जाति समूह हुन्:
>>तनहु,बाग्लुङ,म्याग्दि,पाल्पा नवलपरासी,प्युठान र रोल्पा

८) तामाङहरू निम्न ७ जिल्लामा सबैभन्दा ठूलो जाति समूह हुन्:
>>सिन्धुली,नुवाकोट,रसुवा,धादिङ,मकवानपुर,सिन्धुपाल्चोक र काभ्रेपलाञ्चोक

९) थारुहरू निम्न ४ जिल्लामा जिल्लामा सबैभन्दा ठूलो जाति समूह हुन्:
>>सुनसरी, दाङ, बर्दिया,कैलाली

१०) यादवहरू निम्न ५ जिल्लामा सबैभन्दा ठूलो जाति समूह हुन्:
>>सप्तरी,सिराहा,धनुषा,महोत्तरी र सर्लाही

११) मुसलमानहरू निम्न ५ जिल्लामा सबैभन्दा ठूलो जाति समूह हुन्:
>>रौतहट,बारा,पर्सा,कपिलबस्तु र बाँके

English in public school?

The post Panchayat proliferation of the private schools in Nepal catalyzed the ever waning reputation and the number of students of public schools. Infrastructures and teaching methods may have some effect in general mass but the major reason is the use of lingua-franca of the world - English.Since then small private schools are burgeoning every day in Nepal. Whether it’s a private school with two rented rooms in a village or the large buildings in the suburb of valley, they are able to attract enough number of students to be profitable just by teaching courses in English. Parents wanted their sons and daughters to be fluent in English. More and more parents joined the bandwagon since then and the trend shows no sign of fading. So, if everybody wants it, why shouldn’t we use English as the primary language in public schools too?

Some people would get irk by the decision. But in my opinion, there won’t be any organized protest if such regulations would be established other than that of the Nepali Language Society. But it would definitely cause resentments in some people.
At first, even my thoughts were rent in twain. There was certain uneasiness. It was tough for me to vouch such rules in governmental level but at the same time it would have been utter hypocrisy to make others study in Nepali medium; whereas, I, myself studied in an English-medium school. Lawmakers and the intellects, most of them have relatively good disposable income, who are not in support of making English as a primary language would also put their offspring into the misnomer boarding schools of Nepal. So, why just the poor students should suffer the market biasness towards English fluency?
I have chosen uneasiness upon hypocrisy. What would you?

आज फेरि साउने झर्यो...........

आज फेरि साउने झर्यो, वर्षा जताततै
लाग्छ अझै सायद तिमी, यतै छौ की कतै


झरी सँगै भिज्ने गर्या, दिन याद आउँदा
किन-किन अतित पनि, लाग्छ हिजो जस्तै


सुन्छु आवाज नेपथ्यमा, तिम्ले बोलायौ की
आउदै छौ की टाढा, देख्छु तिमी जस्तै


थाहा छैन शहर तिम्रो, हाँस्दै छौकी रुदै
वादलुलाई सोध्ने गर्छु, प्रिया देख्यौ कतै


तिम्रो सुन्दर तस्बिरमा, धुलो वस्या छैन
चम्केकै छन दन्त लहर, हिरा-मणी कतै


कुर्दा-कुर्दै वर्षौ विते, खबर पाया छैन
भेट्न आउ प्रिय तिमी, सपनीमै कतै

गाउँखाने कथा - २० (Nepali Gau Khane Katha)

अपडेट: गाउँखाने कथा २० को उत्तर मिलाउने र मिलाउन प्रयास गर्ने सबैलाइ धन्यबाद। यस पटकको सहि उत्तर हो दांत।
गाउ भने सबै भन्दा पहिला उत्तर मिलाउने लुना जी ले पाउनुभयो। अब गाउ माग्ने पालो बसन्तजी को।
------------------------------------------------------------------
सधै जसो सप्ताहअन्तमा नेपाली लोकचलनमा चर्चित गाउँखाने कथा लिएर हाजिर भएको छु।
यही मेरो ढिकी यही मेरो कोल,
यही मेरो जांतो सिपीको खोल, के हो?

विषाक्त वर्तमान

रापिलो रबरको दुर्गन्धमा

सडकभरि क्रान्ति पोखिएको छ

घरेलु हतियार बोकेका आखेटहरूको हातमा

झिरले 'चमत्कार' जो खोपिएको छ,

आजकल , संयम अपनाउने कुरै नगर्नू सखे

देशवासीको माथिंगलभरि आक्रोश रोपिएको छ।

द्वन्द हाम्रो परिचय भयो, हिंसा त साधन बनेको छ

पहिले ठोक्नुस् अनि खोज्नुस, नीतिले यही भनेको छ

वैमनस्यको सूद खोज्ने यो कस्तो मौसम आएको छ?

ताण्डव औ विभत्सताको मादकता जो छाएको छ।

इतिहासका प्रवाहहरू , अन्तै मोड्ने प्रयास हुन थालेको छ

जात, भात , नाक र नक्सामा देशको लिलामी हालेको छ

घृणा , जुगुप्सा र अविस्वासको दावानल सर्वत्र बालेको छ

सभ्यताको यो युगमा ,यही बिषाक्त वर्तमानले अँगालेको छ।

म आईमाई मान्छे

आचार्य प्रभा

हो... म ''आईमाई'' हुँ
तिमीले जे भन्यौ ठिकै भन्यौ
म, निरीह छु ,
निस्सार छु ,
निर्बल छु ,
निसहाय !छु
केवल... प्रसंशा र दयाको भोको छु
त्यसैले तिमीले सजिलै भन्यौ
तिमी ''आईमाई'' भनेर।
हो... म आईमाई हुनुले पीडित छु ,
चाहना र माया को भोको छु
कसैको थोरै विश्वाशमा लिप्त छु
अनी... कसैको विश्वाशघातको शिकार पनि छु ।
तिमी ठान्छौ ,
''आईमाई''थोरै प्रसंशामा रमाउछे
तिमी मान्छौ ,
''आईमाई ''कम्ती विश्वाशमा हराउछे,
हो... यो सत्य हो .....
''आईमाई ''नारी हुनुमा मक्ख पर्छे
फेरी.... आफ्नै कमजोरिसँग छ्क्क पर्छे ,
कहिले आफुलाई धर्तिसँग दाँज्छे ,
कहिले फूलको कोमलतामा आफुलाई
अनुवाद गर्छे ,
यसैले... उस्को चिनारी ''आईमाई '' ठान्छे ।
''आईमाई '' आमा हुनुमा गर्वित हुन्छे
पत्नी हुनुमा अभिमान गर्छे ,
दासी हुनुमा कर्तब्य ठान्छे
किन कि.... ऊ आखिर
''आईमाई ''हुनुमा नै सर्वस्व ठान्छे
त्यसैले... म तिम्रो आव्हान स्वीकार्छु
हुँ म पनि तिमीले सोचे जस्तै
''आईमाई ''मान्छे ।
म भित्र पनि अरुको जस्तै
कोमलताको खानि छ ,
आँखाभरी अबिरल बग्ने अश्रु धाराको पानी छ
कहिले कोमल बनेर आसुँको सागरमा
निथ्रुक्क भिज्छु म ,
कहिले झुठो प्रसंशामा फुल्छु म
हो... यही निरीहता छ म भित्र पनि
अनी.... यही कमजोरी छ
मेरो नारित्वमा पनि ,
त्यसैले... सजिलै भन्यौ
तिमी ''आईमाई ''मान्छे
तिमीले जानेरै भन्यौ त्यो
उपनाम को मान्छे ,
म ''सीता ''बनेर आगोमा जल्न पनि सक्छु
म ''पासँङ ''बनेर हिउँमा पुरिन सक्छु
अनी.... ''पारीजात ''बनेर रातमा फुल्न सक्छु
त र.... आखिर म ''आईमाई '' थोरै कसैको
फकाइमा बहकिन पनि सक्छु
''आईमाई ''हुनुको अभिशप्त पीडामा
म पलायन हुन सक्छु ,
तिमी जे भन म तिम्रो आरोप प्रत्यारोपलाई
हाँसी हाँसी सहन सक्छु ,
तिम्रो अर्थमा लोग्ने मान्छेको
पौरषताको दासी हुन सक्छु ,
आखिर म ''आईमाई''मान्छे
झुठो प्रसंशाको भोकले बर्बाद हुन सक्छु
यसैले म ''आईमाई''मान्छे
क्षणभरको खेलौना बन्न सक्छु
अनी कसैको झुठो आश्वासनको
खेती बन्न सक्छु ,
म ''आईमाई''मान्छे
सजिल्यै पग्लिन सक्छु ।

(अमेरिका )
(समर्पण उसैलाइ जस्ले तिमी ''आईमाई मान्छे'' भनेर ब्यङ्यात्मक कमेन्ट मलाई दिनु भएको थियो )

हाम्रो माया

अबिरल अधिकारी ''प्रेरणा ''

तिम्रो ओठमा हाँसो नै हाँसो भए पनि
मेरा नयनहरु रुझेकै छन
तिमीले आफ्नो पाइला नदिको धारमा
परिणत गरेपछी
म....... आफु मरुभूमिमा अनुवाद भएको छु ,
अनी........ आँधीहुरिको बेगले हरियालीलाइ
पत्झडसरी बनाए झै
म पनि तिम्रो अभावमा
ओइलिएको पत्झड झै बनेको छु ।
जब तिमी .... नै आगोको मुस्लो सरि रहिछौ
त र अनर्थ गरे मैले
आफ्नै मनको चुल्होमा फेरी आगो
सल्काउने प्रयास गरेर
त्यसैले त प्रिय............,
म आगोको ज्वाला बनेर सल्की रहेछु
पल.... पल,हर पल ।
भूल रहेछ मेरो ,
चोखो माया दिए तिमीलाई
मेरो निरीहतासँग खेलवाड भयो यसरी
त्यसैले त आज.... म,
मुनाको मदन झै छट्पटिए पागलसरी .............,
सफलता कसरी सम्भव रहेछ र हाम्रो प्रेमको ?
जब कि ...... तिम्रो पाइला सुखको दोबाटोमा
हिंड्न खोजेपछी ?
सपना कसरी साकार हुने रहेछ र ?
जब .... तिमीले इन्द्रेणी सपना अङालेपछी ।
म काडा माथि हिंडे पनि
तिम्रा पाइलाहरु सुकोमल मखमलीमा हिडिरहुन
म पत्झडको बिरानीमा हराए पनि
तिमी बसन्तको सुगन्धमा रमी रहनु ।

मोबाइल फोन अब चार्जनै गर्नुनपर्ने

तपाइको फोनम छीटै ब्याट्री चार्ज सकिन्छ? अथवा चाहिने बेलामा फोनमा एक थोपा पनि चार्ज हुदैन? नेपालमा त बिजुली आएको ४ घण्टा घरमा नभए तपाइको फोन हप्तौं बेकाम हुनसक्छ।

अब भने त्यस्तो झमेलामा फस्नुपर्ने छैन। हाम्रो वरीपरी बिभिन्न किरण र उर्जा छरिएर बसेको त तपाइलै सुन्नुभएकै होला। अब भने नोकिया कम्पनीले हाम्रै वरीपरी घुमीरहने रेडियो वेव बाट फोन चार्ज गर्न मिल्ने प्रबिधीको बिकास गर्दैछ। भएको फोन चार्जर फालेर यो फोनतिर दौडिने स्थीती त आइसकेको छैन तर फोनलाइ चाहीने केही पावर भने हावाबाटै चार्ज गर्ने मिल्ने फोन तयार पारेको छ।यस्तो हाइफाइ प्रबीधी पत्ता लगाउने नोकीया भने पहिलो होइन। यस्तो प्रबिधीको खोज आज भन्दा १०० बर्ष अघी बैज्ञानीक टेस्लाले शुरू गरेका थिए । यसलाइ केही हदसम्म नोकियाले सफल बनाएको छ।

नेपालमा केही महिना पहिला पिपलको पातबाट नोकिया फोन चार्ज गर्न मिल्ने हल्ला पत्रपत्रीकामा आएको थियो। यस्तो हल्ला भारतका केही ठाउंमा पनि सुनिएको थियो। त्यो कती आधिकारीक थियो त्यो त चार्ज गर्ने या समाचार खोज्नेलाइ थाहा होला। बिना बिजुली लगातार प्रयोग गर्ने सक्ने फोन नोकियाले ३ देखी ५ बर्षमा बजारमा ल्याउने भएको छ। त्यतीन्जेल लोडसेडिगं मै रमाऔं।

सैनिक तालिम होइन जिम्मेवार नागरिक बनाउने शिक्षा

शेखर ढुङेल
०६-१५-२००९
नेपालमा हाल एउटा अर्को बहस सुरु भएको छ, १८ बर्ष् पुगेका सम्पूर्ण नागरिकले अनिबार्य सैनिक तालिमा लिनु पर्ने । सिद्दान्त त यो निती खराब होइन त्यस्तो तालिमले शहनसिलता , अनुशासन , आदर र सामुहिक भावना ( team sprit ) परिमार्जन गर्दछ । कोरिया , ईरान , इराक , इज्रायल लगायत केही मुलुक मा त्यस्तो निती लागु भएको छ । त्यो भन्दा पनि स्तरिय शिक्षा जापानमा दीइन्छ, जापानले लागु गरेको सिविक सेन्स एक्टले शैनिक तालिम नदिए पनि एक तालिम प्राप्त जवान झै जापानिजहरुमा अनुशासन , सामुहिक भावनाको बिकास भएको छ । सैनिक तालिमको उदेष्य लाई प्राप्त गर्न कम्तिमा ६ महिना ब्यारेक सिस्टममा रहनु अनिबार्य हुन्छ । आजको जमाना मा युबा पिढी लाई उनीहरुको इच्छा बीपरित जबर्जस्ती गर्न उचित हुँदैन । आम नागरिक लाई सभ्य , अनुशासित , जिम्मेवारी र दायित्व , एक अर्काको सम्मान , राष्ट्रियता प्रती सजग र शसक्त गराउनको लागि निम्न बुदा लाई समेट्ने गरि ''नागरिक आचरण कानुन '' बनाइ प्राथमिक स्कुलको पाठ्य पुस्तकमा समाबेश गराइ प्रशिक्षित गराउनु भने अनिबार्य भई सकेको छ ।

क - जिम्मेवारि - एक जिम्मेवार नागरिकको कर्मले नै घर , समाज र देश लाई प्रगती पथमा डोर्‍याउन सक्तछ । प्रत्यक नागरिकमा घर , समाज र देश प्रती उस्को जिम्मेवारि बोध हुनु पर्दछ । ब्यक्ती , परिवार समाज र देशको लागि प्रत्यक को कर्तब्य लाई महसुस गर्न सक्ने शिक्षा दिन सक्यौं भने आउदो पीढीले एक उन्नत समाज र राष्ट्र बनाउन सक्तछ । आज देशमा जती पनि बन्द , हडताल् , तोडफोड , हिसा , कानुन हात मा लिने काम भएका छन त्यो सबै जिम्मेवारि मानसिकता को अभाब मा भएका हुन।

ख - असल नागरिक - कुनै पनि देश को प्रगती को आधार प्रत्यक गौरबशाली नागरिक नै हुन । नागरिक हुनुको अर्थ आफ्नो देश प्रती प्रत्यकले उत्तरदायित्व बहन गर्नु पनि हो देशले के दियो भनी सोच्ने भन्दा मैले के दिन सक्तछु ? भनी सोचाइ राख्ने नागरिकको उत्पादन राष्ट्रले गर्न सक्नु पर्दछ । बिकासित मुलुकहरुमा नागरिक लाई इश्वरको नाममा '' देश जनता र कानुनको पूर्ण पालना गर्दै राष्ट्र हित बिपरित कुनै पनि काम गर्ने छैन भनी शपथ दिलाइन्छ । ताकी नागरिक हुनुको अर्थ राज्य सीत अधिकार माग्ने मात्र होइन राज्य प्रती उस्को उत्तरदायित्व पनि छ । प्रत्यक नागरिकले ब्यक्ती समाज र देश हित बिरुद्ध काम नगरे देश बिकसित हुन समय लाग्दैन । त्यसैले प्रत्यक लाई असल नागरिक बन्न प्रोत्साहित हुने शिक्षा दिनु पर्दछ ।

ग - निस्पक्षता - नागरिक मा हुनु पर्ने गुण मध्य निस्पक्षी भावना अनिबार्य हुन्छ । जुन सुकै क्षेत्रमा पनि पद , जात भात , वा प्रभाब को आधार मा बिभेद नगर्ने मानसिकता को बिकास गर्नु जरुरी छ । ब्यक्ती को योग्यता , र क्षमता ले प्राथमिकता पाउनु पर्दछ र पाएको छ भन्ने विश्वाश नागरिक हुनु पर्दछ । यस्ले समाज को बिबाद र द्वन्द लाई समाप्त गर्न सहयोग पुग्दछ । निस्पक्ष व्यबहार ले योग्य नागरिक अबसर र हक बाट बन्चित हुने छैन र उस्ले पनि त्यस्तै व्यबहार दिने छ र नागरिक को राज्य प्रती विश्वाश र भरोषा बढ्न जान्छ । निस्पक्ष भावना को बिकास हुने उच्च शिक्षा को जरुरी हुन्छ ।

घ - आदर सम्मान - मानब मानब बिचमा कुनै पनि कारणको बिभेद हुनु हुन्न र सबले सबलाई आदर र सम्मान गर्नु पर्दछ भन्ने भावना बिकसित हुने शिक्षा को जरुरी छ । यो प्रसँगमा फेरी जापान को उधाहरण; कुनै कम्पनी वा बिभागको प्रमुख होस कि निम्न स्तरको कर्मचारी दुबैमा एकले अर्का लाई भेट्दा प्रतिस्पर्धा जस्तो हुन्छ, कि कस्ले पहिले नमस्कार गर्ने , त्यती मात्र होइन त्यहा कुक्कुर , बिराला र पहाड (फुजी ) लाई समेत आदर पूर्वक जि ( शान ) जोडेर सम्बोधन गर्दछन । बाबु आमाले सन्तान लाई गर्ने आदरबाट सुरु हुने यो किस्सा समाज र राष्ट्र को गहना बनेर रहेको हुन्छ । एकले अर्का लाई गर्ने सम्मानले नै एक अर्कामा बिस्वास र सामिप्य बढ्दछ । प्रत्यकले प्रत्यकको अस्तित्व स्विकार्नु नै सम्मान र आदर गर्नु हो यस्ले प्रेम भाब बढ्दछ , र समाज का साना तिना समस्या बिबाद स्वत: हट्न जाने मात्र होइन ठुला समस्याको निकास पनि सजिलै निस्कन्छ । अरु लाई आदर सम्मान गर्ने मानसिकता ले समाज र देश लाई नै सुखी बनाउन सक्तछ । हाम्रो देशमा खड्किएको अर्को समस्या यो पनि हो कि हामी अरुको सम्मान र आदर गर्न कन्जुस्याइ गर्दछौ ।

५ - सकारात्मक सोच - सभ्य ब्यक्ती र देशको लागि प्रत्यकमा सकारात्मक सोच हुनु जरुरी छ । सकारात्मक सोचले ब्यक्तीमा भएको आशंका , अबिश्वास , हतोत्साहिपन , र आडम्बर लाई निस्तेज गरि भरोसा , बिस्वास , प्रोत्साहन र नम्रता लाई बढवा दिन्छ अनी आशंका र अविविश्वासमा चालिने कदम बाट हुने दु:खद परिणाम् बाट जोगाइ समयित र सन्तुलित व्यबहार गर्न उत्पेरित गर्दछ । समाजको प्रत्यक ब्यक्तीमा अरुको लागि राम्रो गरि दिने र खराब गर्न टाढै बस्ने सोच भएमा अरुले अनाहकमा दु:ख पाउने छैनन । दुस्ट्याइ र छल कपट्याइलाई हटाउन बच्चा लाई सुरु देखी नै समाज सेवा , मानविय सेवा र सहयोगका बारेमा शिक्षा दिनु पर्दछ । ''मेरो कारणले अरु लाई अनाहकमा दु:ख नहोस ''भन्ने भावना को बिकास गर्ने शिक्षा जरुरी छ ।

६ - सहयोगि - समाज र देशको लागि प्रत्यक नागरिकले अर्कामा सहयोगात्मक भावना र व्यबहार देखाउने प्रबृतिको बिकास हुनु पर्दछ । सहयोगले सबै अनुग्रहित हुन्छन एक अर्कामा मैत्री भाब बढ्दछ सहयोगको बदला सहयोग पाइ सबै को भलो हुन्छ, एक अर्कामा द्वेष भाब रहन्दैन । सहयोगि भावना बिकास गर्न पनि बच्चै देखी घर , शिक्षक , नातागोता , साथी बिच दैनिक कार्यमा मौका पाउने बितिक्कै सहयोगको लागि अगाडि बढने भावना मनमा बिकास गर्न तदनुरुपको शिक्षा पाठ्य पुस्तकमा राख्नु पर्दछ ।

बिगत केही समय देखी नेपाली समाजमा उदन्ड , आमानविय र मानब सभ्यता माथि नै धब्बा लाग्ने गरि हींसक व्यबहार बढ्दै गएको छ । मानिस लाई मलमुत्र खुवाउनु , कुटेर , जलाएर मार्नु , घर र बस्ती बाट निकाला गर्नु , घटनाको अनुसन्धान मा पुग्नु भन्दा पहिले नै भिडले न्याय खोज्नु , निर्दोषले सास्ती पाउनु दैनिकी भै सकेको छ । यो प्रबृति बाट मुक्त हुन नागरिक समाज , राजनैतिक दल , पत्रकार , शिक्षक र ब्यक्ती ले आ आफ्नो जिम्मेवारीलाई महशुस गरी यस्तो प्रबिर्ती बन्द गर्ने प्रती बद्धता नगर्ने हो भने हामी नेपालीले बिश्व सामु लज्जित हुनु पर्ने छ ।

गाउँखाने कथा - १९ (Nepali Gau Khane Katha)

अपडेट: गाउँखाने कथा १९ को उत्तर मिलाउने र मिलाउन प्रयास गर्ने सबैलाइ धन्यबाद। यस पटकको सहि उत्तर हो मकै।
गाउ भने सबै भन्दा पहिला उत्तर मिलाउने बसन्त जी ले पाउनुभयो। अब गाउ माग्ने पालो बसन्तजी को।
------------------------
सधै जसो सप्ताहअन्तमा नेपाली लोकचलनमा चर्चित गाउँखाने कथा लिएर हाजिर भएको छु।

टाउकामा फुर्के टोपी पिठ्यूंमा छ जुंगा
लुगा खोले दाना दाना टल्किदिन्छ मुगा।

यो कथा मिलाउने पहिलो पाठले गाउं पाउनुहुनेछ।

मेरो कथा मेरो व्यथा

- गुरु केदार बराल
उत्तर अमेरिका
आज जगतले देखिरहेको छ
म बाहिरी हाँसो हाँसि रहेको छु
हरपल आत्मा रुवाएर
जसो तसो वाँचेकै छु
वेदनाको डढेलोले ह्दय जलाउँदा
भित्र भित्रै निभाउने गर्छु
मोती झै मेरा आँशुका दाना
उनकै लागि साँचेको छु
उमंगका पर्खाल भत्काएर
उनी खोई कता लागिन्
फेरी जागरुक हुने आँट त छ
तर धेरै जाँगर उनैले लगिन् ।
भूल मेरो के थियो र !
उनले लााछना लगाइन्
मेरो अगाडि केही नभनी
गाउँ सहर हल्ला फिँजाइन ।
सारा दर्द र पीडाहरु
मन भित्रै दवाई राखेको छु
जलेको यो आत्मा भित्र
चोखो प्रेम साँचेको छु ।

जिन्दगीको रङ्गमञ्चमा

Prabin Thapa


जिन्दगीको रङ्गमञ्चमा हार न जितको भान भयो
कल्पनाको संसार भित्र सपनाहरुको चिहान भयो

आफ्नो विश्वाश आँफैसँग टुट्न फुट्न थालेपछी
रस चुसी थुकी फाल्ने फुटपाथको पान भयो

माथि जाने भ-र्याँङ पाइन तल काँहो थाहै छैन
न त यता न त उता बिचमै ताना तान भयो

दु:खै दु:ख जिबनभरी पिंडा भन्दा केही पाइन
हाँस्नु पर्छ मैले भन्ने बेकारको गान भयो

रित यस्तै चल्या होकी बुझ्नै सकिएन
दोसल्ला अर्कै ओढ्ने मलाई कस्तो सम्मान भयो

हामी

- एकलव्य
रूखा पहाड, सतह र चट्टानहरू
हाम्रो भूगोल भएर होला,
चरित्रमा हाम्रो पीडा खोपिएको छ ,
जीवन र व्यवहारमा हाम्रो
आक्रोस र अभिप्सा रोपिएको छ ,
अरूकै आङमा जुम्रा खोज्न आतुर
हामी , भैँसी बोकेर शरीरमा
निरन्तर जंघार तर्न खोज्दैछौँ,
जंघारहरू हाम्रो जडताको दयामा
साँगूरो बन्दैनन् , विनम्र बन्दैनन्
सर्वग्रासी जंघारको भोकले हरदम
हाम्रो अस्तित्व निर्लिप्त पारेको छ
गन्तव्यलाई अझै पर सारेको छ ।
अधैर्य मनहरू सदियौँ यसै पाकेका छन्
उमंग र उत्साहहरू शुष्क थाकेका छन्।
यहाँ, रिसले आँफैलाई खाने गरेको छ
पदचाप मुनि पहिरो जाने गरेको छ ।।
जलाउँदै सभ्यताका आवरणहरू
टायर, रेलिङ र सडकसंग
फतवा र स्वघोषणाका जडसत्यहरू
घृणा र मृत्युदण्डको नीव खोप्न, हामी
निरन्तर एक बहानाको खोजीमा छौँ
विनिर्माण र विध्वंसको रोजीमा छौँ ।
त्यसैले, गास , वास र कपासका आसमा
हिंसा , आवेग र आक्रोसको त्रासमा
अन्तहीन क्रान्ति र युद्दका श्रृंखलाहरू
हाम्रो अनन्तको परिचय बनेका छन् ।

म , मेरो र मेरो विचारको दलिल बोकेर
आक्रोस, घृणा र निषेधका सूत्रहरू घोकेर
राजनीति, वाद र पात्रहरूको मेरोपन बनाउँदै
म निरन्तर ‘म’ औ ‘ऊ’ का धून बजाउँदै
युद्द र क्रान्तिका रोमाञ्च रचिरहन्छु ।
वर्जित छन् मेरो अभ्यन्तरमा
असहमत ‘ऊ’ हरू
गर्वित छन् केवल सहमत ‘म’हरू
मेरो मनोवादमा म यही लेखिरहन्छु।

आफ्नै उन्मादको , यो इकारसको उडान
मातृवात्सल्यमा खाइँदो एउटा माकुरा
आफ्नै प्रकाशको उज्यालोमा खिइँदो मैन सदृस
आफ्नै भारको अभिशाप, दुरूह त्यो पहाड
बोकेर माथिंगलमा , हामी बाउन्ने बनेका छौँ
आफ्नो अकर्मण्यताको, दोष अरुमा खोज्दै
हामी निरिह, मद्दिम बलिरहेका छौँ
आफ्नै रापको तापमा क्रमश: जलिरहेका छौँ ।

तरुणी रात निरश बैँश

आचार्य प्रभा
(अमेरिका )
हरेक तरुणी रात उस्का आँखाहरुमा
इन्द्रेणी सपना बुनेर आउँदथे ,
त र अफसोच !उसको निरश बैँशले
त्यो इन्द्रेणी रङ्लाई केवल .......,
काल रात्री मात्र देख्दथ्यो ,
ती ..... कालरात्री प्रहरहरुले
उस्का तरुणी रातहरुलाई
निमोठ्दथ्यो,कुल्चन्थ्यो
ऊ निरीह बनेर मौन हुन्थी /
उस्का निर्धा पलहरुले
उस्लाई सुम्सुम्याउथे, माया गर्थे

त र त्यो त केवल उसकोलागी भ्रम मात्र हुन्थ्यो ,
ती निर्धा पलहरुले
न त उस्को चित्कार सुनेर
उस्लाई अङालोको स्पर्श दिन्थ्यो
न त उस्लाई एकान्तिकाको
मीठास नै दिन्थ्यो ,
बस... ऊ त निर्जन ठाउँको
एक्लो यात्री बन्दथी/
उस्का तरुणी रातहरुले उस्लाई
गिज्याउदथ्यो,धिक्कार्दथ्यो ,
उस्को निरश बैँशको खिल्ली उडाउदथ्यो
त र पनि ऊ मौन बन्दथी ,
निरीह बन्दथी,
किन नि ऊ बेसाहारा थिइ
निश्छल,निष्कपट अनी निमुखा थिइ
आखिर त्यो समयकी ऊ दासी थिइ /

कस्तो होला लोकतन्त्र

विजयकुमार श्रेष्ठ
परदेशबाट

दलहरुको अपसी धमण्डले नेपालमा हाल हुन गई रहेको अराजकता र आतंकलाई मध्य नजरमा राखेर हेर्ने हो भने सोमालिया, चेचेनिया, रोआण्डा जस्तो मुलुकमा भएको दुर्दशालाई सोच्नु सिवाय नेपाली जनतासँग अरु निस्कर्ष हुने छैन । नागरिक सर्वोच्चताको नाममा देशमा भइ रहेको हुलदङ्गा, मारकाट, लुटपाट र अपहरणलाई हेर्ने हो भने यो कस्तो खालको नागरिक सर्वोच्चताको रोजाई हो भनेर हामी नेपालीले बुझ्न गार्हो परेको छ । नेपाली नागरिकले आफनो भन्ने कुराको महसुस गर्नसम्म पनि पाई रहेका छैनन् । सरकारको विंडो समाल्न नसकेर सडकमा होमीन पुगेका नेपाल कम्युनिष्ट पार्टि एकिकृत माओवादी हिजोका दिनमा जसरी आएका थिए अहिले फेरि त्यहि भेष लगाएर हामी त शान्तिका अग्रदुत हौ भन्न समेत पछि परेका छैनन् । आफनो हैसियत के हो र किन हामीले यो कार्य गरिरहेको छौं भन्ने कुरालाई चटक्क विर्सिए देशलाई कब्जा गर्ने लुट्ने सिवाय अरु शब्द उनिहरुको शब्दकोशमा रहेनछ । के ति विद्धानहरुले हासिल गरेका नागरिक सर्वोच्चताको परिभाषा यस्तै हो त लुटपाट हत्या हिंसा अपहरण हुल हुज्जत? यो कस्तो खालको नागरिक सर्वोच्चता हो त ? । देशमा ३७ प्रतिशत मानिसहरुलाइ विहान बेलुकीको हात मुख जोर्ने समस्यामा भौतारिनु परीरहेको छ ।

देशमा सबैभन्दा ठुलो दल भएर नेपाली जनतालाई सर्वसुलव तरिकाबाट व्यावहारिक प्रशासनिक आर्थिक राहत दिनु त कता हो कता जातीबादको नारालाई अगाडि सारेर रणसङग्राम तिर धकेल्न कम्मर कसेर लागु परेका छन । बादरले न त आफनो घर नै बनाउछ न त अरुलाई बनाउन दिन्छ भन्ने उखान सावित गराउन तिर कम्मर कसेर लागेका छन । यो नयाँ नेपालमा नेपाली जनताले पाएको नया र नौलो परिवर्तन भोकरोग अशान्ति नै त होला भनेर मनमा नरखाएला भन्ने स्थिती छैन ।

नेपाली जनताले रगतको खोला बगाएर ल्याएको लोकतन्त्रको पर्यावाचि भनेको यहि हो त ? । नेपाली आमाका सन्तानले न त दिन नै भने नत रात या भोक र प्यास नै भने, ति सबै त्यागेर बलिदान दिएको परिणाम जुन आज आएर जातिबादको नारामा समाबेश भएर विभिन्न जातिको प्रान्तिय राज्य निर्माणको लागी तम्सिएका छन । के नेपाल जस्तो मुलुकलाई जातिय युद्धले शान्ति कायम गराउला त । देश चलाउन जनताले चुनेर पाठाएको नेता भनाउदाहरुले सर्वसाधारण जनतालाई एक आपसमा लडाएर आफनो स्वार्थ पुर्ति गर्न पल्केका ति मुकुण्डोधारी लोकतन्त्रका मुकुण्डोहरुले देशको लागी नभएर आफनो स्वार्थको लागी नागरिक सर्वोच्चताको नाममा अहङकारि दुरर्दशा निमत्याउदै छन यो देशमा । ‍‍मानव भएर बाच्न पाउने भन्ने तर स्वतन्त्र मौलीक हक अधिकारबाट बंचित गराएर हामी त शान्तिको लागी क्रान्तिबाट कत्ति पनि चुकेका छैनौ भनेर विगुलबाट निस्किएको आबाज जत्रो पारेर भाषण छाट्न पछि परेका छैनन् क्रान्तीकारी नेताहरु। ति बेरोजगार निमुखा र गरिवीको दल दलले थिचेका युवा शक्तिलाई विभिन्न प्रलोभन देखाएर सधै भरि हुल दङगामा सामेल गराएर आफुहरु चिल्ला चिल्ला कारमा सवार हुन पाउने सपना बुन्दै एउटै पधेरामा पानि खाने दाजुभाई र दिदी बहिनीहरुलाई एक अर्कामा शत्रुता बढाई गोलीको निसानी बनाएर नागरिक सर्वोच्चताको नाम दिएर देशलाई रुवाण्डा सोमालियाको जस्तो परिस्थितीमा पुर्याउन लागु परेका छन ।

एक आपसमा सहमति र सहकार्यको नाटक रच्दै देशको ढुकुटीमा रमाउन पल्केका मुकुण्डो धारि नागरिक सर्वोच्चताको सवाल उठाउनेहरु दैनिक रुपमा भत्ता लिएर सर्वसाधारण जनतालाई लडाएर तमासा हेर्न पल्केका ब्यवसाहरु अरुको भलाई हुने काम सोच्ने फुर्सद तिनीहरुलाई कहाँ छ ? आफुहरु नागरिक सर्वोच्चताको नामलाई लिएर ठुला ठुला होटल रिसा्रेटमा बसेर चिसो हुस्कीको मज्जा लिदै वार्ता सहमतीमा हुन सकेन भन्दै दैनिक जसो हातेमालो गरेर विदेशी परिकार खान पल्केकाहरुले के को सहमति र सहकार्यको बाटो चाहियो र? थकाई लाग्यो भनेर महङ्गा रिसो्रटमा शान्तीको हावा लिन पल्केका सर्वहाराका नेता हु भनेर विगुल फुक्ने र अहेस आराम भने पूंजिपती सरह लिन पछि नपर्ने बिचित्रको स्थीती छ । नेपाली जनतालाई दिएको बाचाहरु कति छिट्टै विर्सिसकेका होलान ? के समस्याको समाधान शान्ति वार्ताबाट निचोड निकाल्न सकिदैन होला त । सदन अबरुद्ध गर्ने तर भत्ता भने लिन नछाड्ने नेपाली जनताले भत्ता लिनको लागी मात्र पठाएको जस्ता कुरा संविधान सभाको सभासदले के कहिल्यै सोचेका होलान? ति आधा लाख मोल तोकिएका सभासद भनाउदाहरुले देश कहाँ पुगी सक्यो भनेर सोच्ने गरेका छन ? हिजो कोही गोठालाको हैसियत भएकालाई आज कुन हैसियतमा ल्याई पुर्याईदियो र कोहि एक खिली चुरोटको मोल नगद तिर्न नसक्नेलाई आज अशान्ति भयो भनेर ठुला ठुला महल रिसोर्टहोटलमा शितलता ताप्न पर्ने परिस्थितीको हैसियतमा आज कसले पुर्याई दियो के यस्ता कुरा अहिले आएर सोच्ने गरेका छन त? सर्वसाधारणलाई पनि मन लागेको छैन होला ति रिसोर्ट होटलमा गएर विदेशी परिकारको स्वाद लिन । कोही एक आपसमा त भन्दा म के कम भनेर लड्ने कोहि नेपाललाइ आफ्नो घर हो भनेर शासन चलाउन पछि नपर्ने यस्ता प्रबृद्धिले गर्दा आज नेपाली जनतामा अराजकताको भावना फैलिदै गएको छ । लोकतन्त्रको मुकुण्डो लगाएका नागरिक सर्वोच्चताको विगुल फुक्ने सारिथीहरुलाई नेपालमा साढेको जुदाईमा बाच्छाको मिचाई गराएर सर्वसाधारणलाई लडाई तमासा हेर्ने भुत सल्केको छ ।

तीन लघुकथा - पार्टी र लोकतन्त्र

आँफ्नै पार्टीको विचार र व्यवहारमा मर्न मार्न कसम खाएका आफ्ना प्राइभेट सेनाको सुरक्षित घेरामा एउटा मुठीलाई उर्ध्वगामी आकाशतर्फ जोडदार रूपमा प्रहार गर्दै शक्तिखोर कामरेडले आदेश भावमा भन्नुभो, नागरिक सर्वोच्चता लागि छापामारले बिद्रोहको नेतृत्व गर्नुपर्छ ।

***********************************************************************

लोकतन्त्रको पर्याय आँफ्नो दलमात्र रहेको दावा गर्ने एउटा खलिपाक ( भेटेरान) नेताले खल्तिबाट पुत्रीको नाम लेखिएको कागत देखाउँदै केन्द्रीय समीतिका सदस्यहरू सामू भन्नुभो , ' यसको बिरोध गर्नेहरू लोकतन्त्रको कलिलो मुनामा एसिड खन्याउनेहरू हुन' ।

***********************************************************************

लोकतन्त्रको आधार निर्वाचन भएता पनि , आँफू निर्वाचनमा खडा भएका सबै स्थानबाट पराजित एकजना पाका मध्यमार्गी नेताको नेतृत्वमा सरकार गठन गर्दै मुलुकको भीडन्त उन्मुख लोकतन्त्रको उद्दार गर्नु पर्ने निर्णय गरियो । लोकतन्त्रमा कसैले हार्दैन !

************************************************************************

“र” उसको नाउँ भारत हो

शिव प्रकाश
आदि ....... इत्यादि ……!
असल मित्र हो
उ मेरो
समवेत दुःख पोख्छ
रुन्छ मेरो दुःखमा
दुःखको अवरणले ढाक्छ आफूलाई
चुहाउँदै गोही आँशु भित्रभित्रै
हास्छ, नाच्छ, रमाउँछ
मेरो सुखमा.
उमङ्गभाव खुशी देखाउँछ
खेलाउँदै सुपर्णखा र शकुनीहरु भित्रभित्रै
स्वागत द्वारमा विषकुम्भहरु भेरर
शतरंजाहरु फैलाएर वैठकमा
बस्छ मेरो खुशीमा खुशी वाड्न
आदि ....... इत्यादि ……!
असल मित्र हो
उ मेरो
आगो लाग्दा मेरो घरमा
बाल्टी बोकेर अगाडि उही आउँछ
तल्तिरबाट आगो सल्काउन
अगुल्टो उसैले झोसेको हुन्छ
पछिल्तिरबाट मट्टीतेल खन्याउन
खेताला उसैले खटाएको हुन्छ
घर झगडा सधैं मेरो
मिलाउँन मित्र बनेर
भित्रभित्र धुरा पस्छ
मुखले राम राम “राम” बोल्छ
भित्रभित्रै त “र” “वार” चलाउँछ
सुखदुःखको साथी
असल मित्र हो
उ मेरो
मित्र मात्र होइन भाइ सम्झन्छु
म उसलाई भ्राता भरत देख्छु
तर उसको नाउँ भारत हो
“र” उसको नाउँ भारत हो
आदि ....... इत्यादि ……!!

यो एउटा गुनासो

- प्रकाश सापकोटा

यो एउटा गुनासो गरेको गर्यै छु
क्रमशः ओह्रालो झरेको झर्यै छु

के पाएँ भनौँ खै गुमाएँ पो उल्टै
हराउँछु कि आफैँ डरेको डर्यै छु

बनाई गन्तब्य प्रणय टापुको
यो भवसागर तरेको तर्यै छु

भूँवरी अनौठो यो खाली दिलमा
परन्तु आशाले भरेको भर्यै छु

शिखरै छ होला मायाको बाटिका
फेदिमा बिचल्ली परेको पर्यै छु

फैलियो दुर्गन्ध कि मेरै समीप
जो अत्तर छर्न त छरेको छर्यै छु

निभ्दै गो प्रकाश सुनेथेँ पहिल्यै
जान्दिन ब्युँतेँ कि मरेको मर्यै छु

भारत मा बस्ने नेपाली हरु साबधन

शेखर ढुङेल

भारत ले प्रमुख शहर लगायत १४ राज्यमा आगामी २०११ देखी बहु उद्देसिय प्रकृतीको अत्याधुनिक परिचय पत्र लागु गर्दैछ र त्यसै लाई नागरिकको दर्ता कार्ड मानिने छ । अमेरिका, युरोप जस्ता बिकसित देशमा पहिले नै लागु भैसकेको यस्तो कार्डले बिदेशी आप्रबाशी लाई त्यस्तो कार्डको अभाबमा बैंक खाता खोल्ने, शिक्षा, ब्यवसाय, रोजगारी, घर भाडा लिने, सबारी चालक अनुमती पत्र लिने, लगायत का धेरै कुरा बाट बन्चित हुनु पर्ने छ ।


यो परिचय पत्र कार्ड एक यस्तो स्मार्ट कार्ड हो जस्मा माइक्रो प्रोसेसर चिप को मार्फत कार्ड होल्डर को आर्थिक, अपराधीक लगायत सम्पूर्ण विवरण रिकर्ड गरिएको हुन्छ । भारत ले त्यसै को आधारमा देशको जनसंख्या विवरण पनि सकंलन गर्दै छ । दर्जनौ लाख नेपाली हरु भारतको बिभिन्न भागमा बसोबास एबम काम गर्दै आएका छन, यो कार्ड लागु भए पछी उनीहरुको भबिष्य के हुने ? त्यहा स्थित नेपाली समुदाय, नेपाली दुताबास र नेपाल सरकारले समयमै उनीहरुको भबिष्यको बारेमा भारत सरकार सित कुरा राखी समस्याको निराकरण नगरे तत पश्चात रोजगारी लगायत् अन्य सुबिधा बाट बन्चित भै स्वदेश फर्कनु पर्ने अवस्था आउन सक्दछ ।

माया कस्तो रहेछ

विजयकुमार श्रेष्ठ
धादिङ्ग हाल परदेशबाट

फूल भनि टिपेको थिए काडाँको पर्न गएछ
मायालु सम्झि माया दिए निष्टुरीको पर्न गएछ

कस्तो होला माया भन्ने कुरा अभिसापपो हुदो रहेछ
बुझ्नेलाई श्रिखण्ड नबुझनेलाई काठ पो हुदो रहेछ

माला बनाई सजाउन खोजे तर झुस बनि बिजाई दिएछ
खुशियाली छाई दिन्छ भनेको त निरासपो बनाई दिएछ

समुन्द्रको रफतार भनेको सुनामीको छाल पो आई दिएछ
हराभरा भएको मनलाई उजाड बनाई सुन्य पो बनाई दिएछ ॥

गाउँखाने कथा - १८ (पुरस्कार स्पेशल ) (Nepali Gau Khane Katha)

अपडेट:
गाउँखाने कथा १८ को उत्तर मिलाउने तथा उत्तर मिलाउन प्रयास गर्ने सबै दौतरीहरुलाइ धेरै धैरै धन्यबाद।

सुजनजी ले जलरी बा अर्ग बाट दूध चढाएको भन्नु भयो भने प्रजवलजी ले बादलबाट पानी बर्सेको भन्नुभयो।
बिप्लबजीले इन्द्रेणी भनेर ठुकुवा गर्नुभयो भने क्षितिज जी ले झरी परेको भन्नुभयो।
गाउँखाने कथा १८ को उत्तर मिलाएर दौतरीका लेखक तथा गितकार शेखर ढुंगेलको गिती सिडी “सम्झना” प्राप्त गर्नुभएको छ प्रज्वल जी ले। उहांलाइ धेरै धेरै बधाइ। प्रज्वल जी चाढै नै दौंतरीको जिमेल ठेगानामा (dautari@gmail.com )सम्पर्क गर्नुहोस र पुरसकार हात पार्ने मेसो गर्नुहोला।


बिनापाउको पर्वत चढ्यो, बिनाथुनकी गाइ;
बिनाहातको दूध दियो, बिनामुन्टो च्याई।



यो गाउं खाने कथाको उत्तर पत्ता लगाउने पहिलो पाठक बनेर दौतरीका लेखक तथा गितकार शेखर ढुंगेलको गिती सिडी “सम्झना” प्राप्त गर्नुहोस।

यो कस्तो मानसिकता ?

शेखर ढुङेल

केही दिन अगी एउटा ईमेल पाएँ, अमेरिका बासी एकजना आफ्नो जातिय राज्य र भाषाका लागि युद्धरत्त कथित विद्वानको उन्ले समर्थन र खुशी ब्यक्त गरेका थिए कि काठमान्डौ बन्द र तोडफोड को । मैले पुर्पुरोमा हात राखेर धिक्कारे उन्लाई ए भगवान यो कस्तो मानसिकता हाम्रो ? उन्ले जुन भाषा र राज्य को वकालत गरेका थिए त्यो बन्द मा क्षती भएका ९० % सबारी साधन का मालिक ति जाती कै थिए आफ्नै घरमा आगो लगाएर ताप्ने कस्तो सोच उन्को ? दु:खका साथ भन्नु पर्दछ हामीले हाम्रै कारणले नेपाल लाई यो दुराब्स्थामा पुर्‍याइ सक्यौ जात र भाषाका नाममा, एक अर्काका बिरुद्ध कहिले सम्म बिष बमन गरी राख्ने जब सम्म नेपाल र नेपाली भन्न नपाईने कानुन बन्दैन तब सम्म ?

मेरो जानकारीमा आए सम्म बहुसंख्यक नेपालीले बोल्ने राष्ट्र भाषा नेपालीले ( आरोपित खस भाषा ) अन्य अल्पसन्ख्यक भाषी लाई कानुनत कुनै बिरोधि काम गरेको छैन , तर आज अल्पसंख्यक भाषी वा जातीहरु नेपाली भाषा माथि जानी नजानी समाज र देश लाई बिखन्डन गर्ने गरी बिद्रोह मा उत्रिएको देखिएको छ । के बहुसंख्यक नेपाली भाषीले अहिले अल्पसन्ख्यक भाषी र जातीले गरे जस्तो बिद्रोह को अनुसरण गरे पारीणाम सुखद हुन्छ ? नेपाल र नेपाली भन्नमा गर्ब गर्ने कि बिद्रोह को खेती मात्रै ? अझ आफु लाई शिक्षितको कोटीमा राखेर बिदेशको सभ्य समाजको पवित्र रस चुसेर स्वदेशी समाजमा भने बिषमय बिचार ब्यक्त गर्नु कस्तो चिन्तन मनन को परिणाम् हो ?

तसर्थ अन्तमा मेरो आफ्नै उधाहरण दिदै सबिनय निबेदन र सुझाब गर्न चाहन्छु । ''मलाई नेपाल मा हिन्दी भाषा र सस्कृतीको प्रभाब आबस्यक भन्दा बढी हाबी भएकोले चिन्ता लागि हिन्दी टिभी च्यानल हटाइ दिएँ, हिन्दी सिनेमा हेर्दिन र भारतीय सित हिन्दी मा कुरा गर्दिन ''त्यसैले समाजमा बिभेद र द्वन्दको असमझदारिको खेती गर्नु भन्दा यदी नेपाली भाषाको बिरोध गर्नु छ भने इमान्दारी पूर्वक नेपाली नबोल, नेपाली नलेख, नेपाली नपढ, नेपाली टिभी नहेर र नेपाली सित नेपाली भाषा मा कुरा नै नगर आफुले जुन भाषाको लागि संघर्स गरेको हो त्यही भाषा र लिपी मा अडिग बस । संकीर्ण बिचार र सन्कुचित स्वार्थ को लागि देश माथि अन्याय नगरौ ।

म भूल हुँ

आचार्य प्रभा
(अमेरिका )
म भूल हुँ सुधार्न सक्छौ
पुरानो गल्बन्दिको धागो हुँ
उधारेर नयाँ स्वरूप दिन सक्छौ ....,
कहाँ मैले भनेकी छु र ?
म सदाबहार छु भनेर
कहाँ मैले हठ गरेकी छु र ?
म सदा सर्वदा जायज छु भनेर ,
म फूल हुँ बास्ना लिन सक्छौ
म... पत्कर पनि हुँ
कुल्चेर हिँड्न पनि सक्छौ /
कहाँ म गर्वित छु र ?
केवल फूल्नुको अर्थमा,
कहाँ म रमेकी छु र ?
बास्ना छर्नुको औचित्यमा ........./
म शूल हुँ ,
पंछाएर हिँड्न पनि सक्छौ
म पुरानो घाउको खाटा हुँ
उप्काएर फाल्न पनि सक्छौ /
कहाँ मैले सोचेकि छु र ?
म कोमलताको प्रतीक मात्र हुँ भनेर
कहाँ म निश्चिन्त छु र ?
सधैं तिम्रो अभीष्ट्मा अटाउछु भनेर
समग्रमा मेरो ........
इेक्षा,आशा, हार्दिकता यही हो
म भूल हुँ ,
सुधार्न सक्छौ ,
म.......जे हुँ,जस्तो हुँ
नयाँ आकार दिन सक्छौ /

सीता दिदीका हत्यारा !

शिव प्रकाश

हलो…! हलो…! हलो……!!, मामा ! म बोलेको नेपालबाट…॥ !
शेखरको मनमा चिसो पस्यो । अमृतको स्वर स्वाभाविक थिएन । हतास र अत्यासपूर्ण थियो । नेपालमा दैनिकरुपमा भइरहेको हत्या, हिंसा, आतंक, लुटपाट, अपहरण आदिको खवरले शेखर जस्ता परदेशमा बस्ने धेरै नेपाली चैनले सुत्न सक्दैनन् जसका परिवार नेपालमा छन् । उसले यस्तै सम्झियो पक्कै केही दूर्घटना भो कि क्या हो !

के भो भन…। भन…। छिटो भन ……॥ शेखर अत्तालिदै सोध्यो ।
मामा…।! मामा…॥! सीता दिदीलाई घर लान सकिएन !
किन के भो र सकिएन …… के भन्न खोजेको छिटो भन !
हामी उहाँलाई आर्यघाट लादैछौं मैले बाटोबाट फोन गरेको ।
अमृतको आवाज अवरुद्ध थियो । रोदन मिश्रित शव्दहरु उसका मुखबाट फुट्न सकिरहेका थिएनन् ।
शेखर चिच्यायो यो हुन सक्दैन । कसरी भो यो सबै यति चाडै…… हे परमेश्वर …॥के गरिस तैले …। कति निर्दयी छस् त !
हो मामा यथार्थ यही हो । हामीले बचाउन सकेनौ । आज उहाँलाई हामी अन्तिम विदाई गर्न वाध्य भयौ । बडो कष्ठसाथ त्यति भनेर अमृतले फोन राखिदियो ।

जीवनमा धेरै उतारचढाव र दुखका खेलहरु झेलेर आठ नौ वर्षदेखि दशदेश दूर परदेशमा रहेको शेखरले सीता दिदीको त्यो अपत्यारिलो मृत्युलाई सहजरुपमा लिन सकेन । जीवनमा पहिलोपटक सपना साँचो भएको महशूस उसले गर्‍यो । गए राती नराम्रो सपना देखेको कुरा त्यतिबेला सम्झियो जतिबेला सीता दिदीको मृत्युको खबर उसले भान्जाबाट पहिलो पटक पायो ।

आफ्नै बाबुलाई वर्षौ देख्नै नपाई दुइ वर्ष अघि परदेशमै बाबुको काजकि्रया गर्न वाध्य भएको शेखरले बाबुभन्दा केही महिना अघिमात्र आफ्नै सासुलाई गुमाएको थियो । यो बीचमा उसले काका, ठूलाबा तथा नातेदारहरु गरेर धरै गुमाइसकेको थियो । परदेशमा रहनु पर्दाको यो पीडाबाट छटपटीरहेको शेखरका लागि सीता दिदीको मृत्यु सबैभन्दा भयानक लाग्यो । बुबा र सासु धेरै वर्षदेखि विरामी हुनुहुन्थ्यो । उमेर पनि पचहत्तर नाघिसकेका भए पनि पाँच सात वर्ष देख्नै नपाई आफ्ना पि्रयजनलाई विदाई गर्नु पर्दाको पीडा कति दुखदायक हुन्छ त्यो पनि उ सहन र समन गर्न बाध्य थियो ।

तर सीतादिदी त भरखरै बाउन्न त्रिपन्न वर्षकी मान्छे ! पढेलेखेकी मान्छे ! आजभन्दा करीव पच्चीस वर्ष अघि एम. कम. पास गरेकी मान्छे !, त्यो जमानामा नेपालका पढेलेखेका नारीहरुमध्ये औलामा गनिने मान्छे ! नेपालको ठूलो बैंक मध्येमा पर्ने कृषि विकास बैंकको प्रथम श्रेणीको अधिकृतसम्म भएर भरखरै रिटायर्ड भएकी मान्छे ! छ बैनी छोरीहरु मध्ये सबैभन्दा साहसिली छोरी । दुष्ट मानसिकता भएका आफन्तहरुबाट घरमा छोरा तथा भाइ नहुँदाको पीडा भोग्न वाध्य भएता पनि एउटा सुसंस्कृत परिवारी छोरी ! अल्पायुमा भएको आफ्ना बाबुको निधन र छोरीछोरी मात्र हुंदाको अवस्थाले आफन्तहरुबाट सताइए पनि अत्यन्त साहस लिएर अधि बढेकी छोरी सीता दिदी !

शेखर यस्तै यस्तै कुराहरु सोचिरहन्छ सीता दिदीका बारेमा । सीता दिदीको मृत्युलाई उसले स्वाभाविक मान्न सकिरहेको छैन । उ पत्याइरहेको छैन ।

दुइ घण्टा पछि जोसनाको फोन आयो हाकिम के गर्न सीता दिदीलाई बचाउने धेरै प्रयत्न गरियो तर सकिएन । जोसनको बोली स्पष्ट थिएन । बोलीमा बोलीभन्दा पनि वेदना थियो । घुक्कघुक्क र सुक्कसुक्कको आवाज बढी थियो ।

म पछि फोन गर्छु हाकिम…॥! र अहिले घरमा फोन नगर्नु दिदीहरु झन् रुनुहुन्छ । जोसनाले धेरै कुरा गर्न सकिनन् ।

जोसनलाई पनि केही बर्षअघिदेखि आमाको अभाव खड्किएको । त्यसमाथि आफ्नो सबैभन्दा नजिकाको साथी श्रीमान् परदेशमा ! त्यसमाथि अचानक माहिली दिदीको मृत्यु ! जोसनलाई जीवनमा कताकता आँधीतुफान आएर सबै भताभुंग बनाउन खोजिरहेछ जस्तो लागिरेको छ । उसले फोनमा भनेकी थिइ अब दिदीहरु के गर्ने होला ! सीता दिदी ठूलो साहस हुनुहुन्थ्यो घरको !

सीता दिदी अरु दिदीहरु भन्दा अलि झोक्की र रिसाहा भए पनि उसको सोझो पनलाई साहै माया गर्थी र बेलाबेलामा शेखरलाई भन्थी के गर्नु सीता दिदी साह्रै सोझो छ एकहोरो छ भनेको मान्दैन र त साखुल्ले पल्टेर भए नभएका उल्टापाल्टा कुरा सुनाएर एकहोर्याएर आफ्नो दुनो सोझो गरिरहेका छन् । शेखरले पनि सोच्यो ुयस्तो अपराध सायद यो दुनियाँमा कसैले गर्दैनन् होला ! शेखर अझ अबरुद्ध भयो । राजनलाई फोन गरेर काममा बोलायो र कामबाट विदा लियो ।

बग्दा बग्दैको नदी रोकिए जस्तो ! उड्दा उड्दैको चरा आकासबाट खसे जस्तो ! हेर्दाहेर्दैको एउटा रमणीय हिमाल सम्पूर्ण ढले जस्तो ! आफ! उभिएको धरातल भासिए जस्तो ! आकाशगंगा आगो लागेर खरानी भए जस्तो ! कस्तो कस्तो लाग्यो शेखरलाई ! हो बाबुको मृत्युको खबरले उ ज्यादै दःखी भएको थियो र त्यति असहज भएको थिएन जति सीता दिदीको मृत्युको खबरले उ भयो ।

सीता दिदीले अर्को ज्वाईको तुलनामा शेखरलाई त्यति नजिकको नठाने पनि उसले सीता दिदीलाई कहिल्ये टाढाको व्यवहार गरेन । उसालाई विश्वास थियो सीता दिदीको आँखा एकदिन खुल्छन् । जोसना पनि शेखरलाई यसै भन्थिन हेरिराख्नु हाकिम मान्छे हो एकदिन त आँखा खुलिहाल्छ नि । मान्छेको छाला ओढेको मान्छे जस्तो देखिने मान्छे र मान्छेमा फरक त मान्छेले पत्ता लाउन सकिहाल्छ नि । सीता दिदी पनि त मान्छे हो । शेखरले सोच्यो वास्तवमा जसले अरुलाई विश्वास गर्छ त्यो नै मान्छे हो र विश्वासघात गर्ने कुमान्छे हो । मान्छे र कुमान्छेबीचको पहिलो फरका पनि विश्वास र विश्वासघात नै हो । मान्छेले यो संसारमा लुकाउने नै के छ र ! कुनै न कुनै रुपमा कही न कही मान्छेको नाङ्गो र सक्कलीरुप मान्छेले देख्छ नै । कसैले नदेखे पनि लोग्नेले स्वास्नीको र स्वास्नीले लोग्नेको नाङ्गोरुप त देख्छ नै । अरुले नचिने पनि लोग्नेले स्वास्नी र स्वास्नीले लोग्ने त चिन्छ नै ।

तर जतिखेर सीता दिदीका आँखा खुले त्यतिखेरसम्म ढिला भइसकेको थियो । सीता दिदीलाई मानसिक र शारीरिक रोगले निकै चापिसकेको थियो । मानसिक सन्ताप सबैभन्दा ठूलो रोगको रुपमा सीता दिदीभित्र गाँजिइरहेको थियो । धेरै वर्षपछि पोहरसाल शेखरलाई भेट्दा सीता दिदीले कोठामा एक्लै पारेर टिलपिल आँशुले भरिएका आँखा मिच्दै भनेको कुराले अहिले उसलाई केही मान्छेसँग यति घृणा हुन थालेको छ त्यतिको घृणित मान्छे अरु कसैको कोही छैन र हुदैन पनि होला संसारमा !

ज्वाइँ मैले मान्छे चिन्न सकिनछु सकुनीहरु त आफ्नो मान्छे भएर घरमै आउँदो रहेछ । चोर र फटाह चिन्न गाह्रो हुदोरहेछ । अब म यो घरबाट कहिल्यै बाहिर जान्न । यस्तो भन्ने सीता दिदी अन्तत सदाका लागि जानु भो । शेखरले कहिल्यै सोचेको थिएन सीता दिदीले कुनै दिन यस्तो कुरा मसँग गर्नुहुन्छ भनेर । सधैं उनीहरुले शेखरका बारेमा नभएका नकारात्मक कुरामात्र कथुरी रहन्थे । मन्थरा र सकुनीले जस्तो उसका विरुद्ध षडयन्त्रमात्र गरिरहन्थे तर त्यो षडयन्त्र शेखर हैन सीताका विरुद्ध भइरहेको थियो । सीता दिदीले त्यो कहिल्यै बुझ्नु भएन ।

अहिले शेखरको कानमा सीता दीदीको मलिन त्यो आवाज गुन्जिरहेको छ । आँखामा सीता दिदीको त्यो पश्चातापपूर्ण अनुहार झल्झली आइरहेको छ । मस्तिष्कमा सीता दिदीको निष्कपटता अनि नारीसुलभ सोझोपन खेलिरहेको छ । शेखर भित्रभित्रै मुरमुरिन्छ दाह्रा किट्छ मुठ्ठी बटार्छ र भन्छ ूपापीहरु तिमीहरुले सीता दिदीको हत्या गर्यौ ! तिमीहरुनै सीता दिदीका हत्यारा हौ । तिमीहरुले गरेको अपमान अपहेलना र धोकाले सीता दिदीको साहस टुटायौ । निर्वल बनायाै लाचार बानायौं र मृत्युको मुखमा हाल्यौ । उपचार गर्न पनि विमुख गरायौ ।
सीता दिदी साह्रै साहासी हुनुहुन्थ्यो । आँटी हुनुहुन्थ्यो । नाजायज कुरामा कसैसँग कहिल्यै झुक्नुहुन्थ्यो । अरु दिदीबहिनी र आमा पनि सीता दिदीसँग डराउनु हुन्थ्यो । तर जालीको जालमा फसेपछि सीता दिदीको आँत कमजोर भइसकेको रहेछ । चंगुलमा फसेको माछो जस्तो भित्रभित्रै छट्पटिइरहनु भएको रहेछ । भनौ कसलाई भनौ घरको पीडा नभनौ कति सहुँ एउटा स्वाभिमानी मान्छेमाथि भएको मानसिक यातना । यो कुरा सबै शेखरले त्यही दिन मात्र खुलस्त थाह पायो । अरु पनि धेरै कुराहरु भन्ने इच्छा सीता दिदीलाई थियो होला तर अनुकुलता परेन । धेरै कुराहरु बाँकी र थाँति राखेर जान!भो !
शेखरले यो कुरा जोसनलाई पनि भनेको थिएन । शेखर सीता दिदीको संघर्ष र त्यागलाई सम्झन्छ । दाजुभाइ नभएको घरमा दिदीबहिनीहरु जस्तै दिदीबहिनीका लागि दुःख गरेर पढेको र अविवाहित बसेको । एम। कम। पढ्न बसन्तपुरदेखि किर्तिपुरसम्म पुसमाघ असारसाउन नभनी पैदले हिडेर जाने आउने गरेको । जागिर खादै पढ्दै त्यहाँसम्म गरेर तीसौं वर्षको लामो जागिरे जीवन पछि सुख गर्छु भन्ने बेलामा भएको उहाँको असहज अप्रत्यासित अस्वाभाविक र असामयिक मृत्युको जिम्मेवार अरु कोही हैन सीता दिदीले भनेका ।शकुनीहरु नै हुन । हरेक शव्दमा हाँ हाँ र जालमा ताल मिलाउने मन्थरा चरित्रहरु नै हुन । जुत्ता लाउनेलाई थाह हुन्छ जुत्ताले खुट्टा कहाँनिर खान्छ भनेर पढेलेखेर अलिकति ज्ञान आर्जन गर्नेलाई मात्र थाह हुन्छ कि पढ्न लेख्न कति गाह्रो छ भनेर । तर ति शकुनी जस्ता पात्रलाई के थाह यि सब कुरा ! शकुनी चरित्र अर्कालाई पीडा दिनु र अरुको दुखमा रमाउनु हो । यस्तै यस्तै कुराले शेखरको मनमा अहिले डेरा जमाएको छ ।

सम्पत्ति खानु थियो खाएको भए हुन्थ्यो तर सीता दिदीको अबला सोझो र एकहोरोपनको भरमार फाइदा उठाएर बहक्याउनु कतिसम्म नीचता हो हुनत घरमा सबैले उसको चलामाला बुझिसेककेका थिए तर छोरीको मायाले आमा पनि चुप लाग्नु हुन्थ्यो र बहिनीले दुःख पाउँछे भनेर दिदीहरु पनि । तर उसले उनीहरुको संयमतालाई आफ्नी स्वास्नी मार्फत उपयोग गरिहर्यो । शेखर यी कुराहरु जति सम्झन्छ त्यति मुरमुरिन्छ ।

शेखरले आफू परदेशिनु अधि नै भनेको थियो सीता दिदी तपाइँ अलि दुव्लाउँदै गए जस्तो छ एक पटक डाक्टरलाई जचाउँनु । तर त्यसको प्रतिवादमा सीता दिदीलाई उल्टो बहकाए । सायद शेखरलाई समेत दोषी बनाए नजर लायो भनेर । डाक्टरकहाँ गएर केही हुदैन दिदी बोक्सीको आँखा लागेको हो । फलानी बोक्सी हो चिलानी यस्ती हो । फालानो बोक्सो हो त्यसको नजरमा हेर्नु हुदैन । त्योसँग बोल्नु हुदैन । धामीझाँक्री झारफुक भाकल तन्त्रमन्त्र आदिमा सीता दिदीलाई घुमाउने बहकाउने काम वर्षैवर्ष गरिरहेछ । आमा दिदीहरुले कति भन्दा पनि सीता दिदी मान्नु भएन सपेराको मोहनीमा फसेको नागजस्तो सीता दिदी उनीहरुले भनेको हरेक कुरामा टाउको हल्लाइरहनु भो । यस्तो पढेलेखेको भएर पनि के भएको होला सीता दिदीलाई सबैले यसै भन्थे ।

सीता दिदी रिटायर्ड हुदाँ आएको एकमुष्ठ तीस पैतीसलाख ! त्यो पैसाले संगसंगै दुइटा घर बने । एउटा भाडामा लाग्यो । अर्कोमा सीता दिदी आमा र आफ्ना अरु दिदीबहिनी छोडेर उतै सर्नु भो । बुढी भएकी आमालाई त्यो कुराले गहिरो असर पार्यो र आमा थलिनु भो । त्यो कुरा अरु दिदीबहिनीले बुझेका थिए तर बुझ्नु पर्ने ले नबुझे पछि के नै लाग्दो रहेछ र ! सीता दिदी अन्धो हुनु भो ।

नयाँ घरमा आज, भोली, पर्सी गर्दै दिन वित्दै गए । सीता दिदी अब उसलाई बोझ हुन थाल्यो । उ सीता दिदीका अगाडि नांगिदै गयो । दिनभर रत्नपार्क तिर चाहर्ने र पीपलबोटमा टुक्रुक्क बसेर सित्तैमा पत्रिका हेरेर त्यसैको भरमा घर आएर डिंग हान्ने गरेको भेद पनि सीता दिदीको ज्ञानचक्षामा खुल्दै गयो । सडकमा ढुङ्गा हान्न गएर आज यस्तो भो आज उस्तो भो भन्दै कहिले दरबारको मान्छे त कहिले सीआइडी विभागको हँ भन्ने मान्छे जब दिनभर विना काम न काज घरमा कुचो लाएर बसेको देखेपछि मात्र सीता दिदीलाई थाह भो म कस्तो मान्छेको फेला परेछु भनेर ! आफैंलाई हप्काइ दप्काइ गर्दा पनि लोग्नेलाई संसारको अलेक्जेन्डर द ग्रेट जस्तो देखाउन सधैं हो मा हो भन्ने बहिनीप्रति पनि सीता दिदीको आँखा अलि उधि्रयो । यो त ………मान्छे होइन रहेछ ।

आज अलिकति ! भोली अलिकति ! पर्सी अलिकति गर्दै गर्दै जब उसले आफ्नो असली चरित्र पुरै देखायो सीता दिदी उसँग बस्न नसकेर फर्किने निधो गर्नु भो तर त्यतिबेलासम्म आमा वितिसक्नु भएको थियो र सीता दिदी आफैका लागि पनि ढिलो भै सकेको थियो । आमा वित्दा पनि उसले खासै वास्ता गरेन । उसबाट कुनै साहनुभूति वा समवेदना चूहिएन । गोहीको जतिपनि आँशु चुहाउन नसक्ने त्यो मान्छे जस्तो देखिने मान्छेले । सायद उ सीता दिदीको पनि कामना गरिरहेको हुनसक्छ जति छिटो सीता दिदी ………… त्यति चाँडो यो घर……॥ !उसलाई साइनो मानवियता र कर्तव्यपरायणता भन्दा पनि घरसँगको साइनो दह्रो बनाउनु थियो । उ त्यो घरमा भित्रिए पछि मान्छेसँगको अरु साइनोलाई उसले तोडिदियो ।

बोझिलो दुखी नासो

प्रबिण थापा

अन्धकारको दुनियाँमा,बसाइ गयो नभन है
जाली माया गरेर, फसाइ गयो नभन है

वाध्यता छ मेरो सामु दुरदराजमा जानु पर्ने
जारी बैरी शत्रु सबै, हँसाइ गयो नभन है

बेला बेला फोन गरौला चिट्ठी पनि लेख्दै गर्छु
शिखरमा चढाएर, खसाइ गयो नभन है

केही बर्ष त हो नि सानु फर्की चाँडै आउछु
अत्यासिलो भङ्गालोमा, धसाइ गयो नभन है

कसैको भन्नु नहोस राम्रो सोच्नु राम्रो गर्नु
बोझिलो दु:खी नासो, टसाइ गयो नभन है

भारत ले नेपाली को भावना मा चोट पुर्‍याउदै छ

शेखर ढुङेल

०६-०५-२००९

नेपाल र भारतको बीच विश्‍वमै एउटा अद्दितिय सम दुरी, धार्मिक एबं सास्कृतिक समानता र सामिप्यता हुनुको बाबजुद अनादी काल देखी नै पर्बतिय सृखंला र ॠषी मुनीहरुका तपोभुमी नेपाल आफ्नै बिशेष परिचय र अस्तित्वमा रेहेको देश हो । दुई देश का जनता बीच को सुमधुर सम्बन्ध र समदुरी लाई भारतीय सरकारको साउथ ब्लकले नाजायज निती मा परिणत गर्दै लगेको छ । साम्राज्यबाद बाट स्वयम पीडित भारतले छिमेकीहरु प्रती दादागिरी देखाउनु आँफैमा उदेक लाग्दो छ ।

एकाध सय बिभिन्न मुखुन्डो लगाएका नेपालका पापड लाल नेताहरु उस्को चरणमा छन भन्दैमा नेपाली सपुत हरुको बिरताको ईतिहासको साक्षी रहेको भारतले हामी नेपालीको सम्बेदनशील भावनामा खेलबाड गर्ने दुस्प्रयास गर्दछ भने त्यो भारतको लागि अरिंगालको गोला मा हात हाले बराबर हुनेछ । नेपालमा पनि लोन्डुप र लिट्टे उत्पादनको खेती फास्टाउदछ भन्ने भारतको सोच हो भने उस्ले आफ्नै खुट्टामा बन्चरो हान्यो भनी जाने हुन्छ । ''प्लिज नेभर उन्डरइस्टुड नेपलिज सेन्टिमेटल्'' भारत ले हाम्रो सम्बेदनशील भावनाको कदर गर्न जानेन वा सकेन वा आक्रमण गर्न खोज्दछ भने उ विश्‍व मै बदनाम हुने छ ।

कास्मिर को पिडा लाई नियालेर हेरोस अनी छिमेकी लाई कुदृष्टी लगाओस । छिमेकी लाई अस्थिर बनाएर , पेलेर अफु बलियो हुने भ्रम भारत ले त्याग्नु पर्दछ । नेपाल मा सधैं कुदृष्टी राख्ने भारतले नेपालीको एकतामा बिचलन भएको मौका पारी राजसस्था ढाल्न सफल भए पछी उस्ले रोपेको लोन्दुप र लिट्टे हरु फलेफुलेको भ्रम बढाएको हुन सक्तछ । त्यसैले निर्भिक्क भएर सिमा स्तम्भ गायब गरिदिने , मिच्ने र सिमा क्षेत्र मा बस्ने हज्जारौ नेपाली लाई आमानबिय ढंगले बिस्थापित हुनु पर्ने सम्म को अत्याचार गरेको छ । भारतको यो निम्न स्तरको दादागिरी ले संसार उ को सामुन्ने बदनाम हुनेछ ।

हाम्रा अदुरदर्शी सत्ता लोलुप पापड लाल केही नेताहरुको बिरोध , जुलुस , भाषण र स्मरण पत्र दिने औपचारिकताको भारतले मतलब राख्ने छैन । देखी हालियो, सचित्र अन्तरराष्ट्रिय चर्चाको बिषय भैसकेको दाङ घटनालाई भारतीय राजदुत सुदले ठाडो अस्विकार गर्दै चुनौती नै दिएका छन । दुताबास भन्दछ सिमा बिगारेको , हराएका छैनन , भारतीय सुरक्षा बलले केही गरेकै छैन, कुनै सीमा मिचेकै पनि छैन , नेपाली लाई झनै उत्तेजित बनाउने गरी यो बक्तब्य आउनु झन खतरा को संकेत हो । भारत सित टस्सल गर्न नैतीक रुपले आत्मबल गिराइ सकेका राजनैतिक दलले खुलेर बिरोध गर्न सकेका छैनन । देश सरकार , संबिधान , निती नियम बिहिन अवस्थामा पुगेको छ, यस बेला सम्पूर्ण तप्काका स्वाभिमानी नेपाली जनता एक भएर भारतको दादागिरी को बिरुद्धमा उत्रनु पर्ने भएको छ । नेपालको स्वाधिनताको लागि खम्बाको रुपमा रहेको राजसस्थालाई भारत कै चक्रब्युह मा फसेर ढाले पछी काठमान्डुमा दिल्ली दरबार खडा भएको छ । हाम्रा देशका सरकार प्रमुख र नेता भारतीय दुत का जागिरे जस्ता देखिएका छन । साझ बिहान घर घरमा गै यो गर र त्यो गर भनी आदेश दिन्छन । यस्तो अवस्थाको अन्त गर्न हामी जनता नै उठनु पर्दछ।

देशलाई माया गर्ने स्वाधिन नेपालका स्वाभिमानी नेपाली स्वदेश बिदेश जहाँ भए पनि भारतको दादागिरी , अन्याय अत्याचार , बिरुद्ध अन्तरराष्ट्रिय रुपमा सशक्त आवाज उठाउनु पर्दछ , तराइ का बिभिन्न शशास्त्र अपराधीक ( भारतीय ) गतिबिधी सन्चालन गर्दै आएको पर्सा ( बिरगन्ज ) को कन्सुलर कार्यालय हटाउनु पर्दछ , लैनचौर दुताबासमा भएको नेपाली नेता र उपल्लो कर्मचारी लाई बिदेशी रक्सी बाड्ने शाखा खारेज गराउनु पर्दछ , सयुक्त राष्ट्र संघ को स्थानिय र प्रमुख नियोग मा सप्रमाण भारत बिरुद्ध उजुरी दिनु पर्दछ , स्वतन्त्र अखन्ड राष्ट्र को हैसियत ले आफ्नो अस्मिता जोगाउन निस्चित नाका मात्र खोली मेची महाकाली सीमा मा पर्खाल लगाउनु पर्दछ , भारत सित पनि बदलिदो परिस्थिती अनुरुप राहदानी को ब्यबस्था गर्नु पर्दछ ।

हाम्रा पुर्खाको वीर गाथाले सुसज्जित सुन्दर देश नेपाल लाई भारतीय कुदृष्टीको बाछिट्टा बाट सुरक्षित राख्न परम्परागत सन्धि र नितीमा परिवर्तन गर्न जनताले अब नेताको मुख ताक्ने होइन स्वयम अरिंगाल बनी जाइ लाग्नु पर्दछ । जय होस नेपाल र नेपाली को ।

विदेशी हस्तक्षेप, हाम्रो बिरोध र घर भित्रका मतियारहरु ।

देशको कुनै पनि निकाय वा समग्रमा देशमाथी कुनै विदेशी हस्तक्षेप हुँदा हामीहरु सबै,सधैं विदेशीलाई धारे हात लगाउँछौं र निन्दा पुराणमा व्यस्त रहन्छौं र आफनो कर्तव्य जिम्मेबारी पूर्वक निर्वाह गरेको ठान्छौं। तर गहिरिएर हेर्ने हो भने ईतिहास साक्षी छ, देश ठुलो-सानो, धनि-गरिव जस्तो सुकै होस, कुनै पनि विदेशी शक्तीले आर्को राष्ट्रमा हस्तक्षेप गर्दा त्यहि देश भित्रका कुनै व्यक्ति, संस्था, दल वा समुहको सहयोग लिएर मात्रै गर्छ ।

सीक्कीमको भारत विलय देखी लिएर सद्दाम हुसेनको गिरफ्तारीसम्म सबैमा विदेशी शक्ती सफल हुनुमा देश भित्रै रहेका र विदेशीको ईशारामा चल्ने वा सिधै भन्दा ‘ईमान बेच्ने’ हुनु नितान्त जरुरी थियो/हुन्छ ।

केहि दिन देखी छापामा आएका सीमा अतिक्रमणको समाचारसंगै हामी पनि भारत बिरोधी नारा, भाषण र निन्दा गोष्ठीमा व्यस्त छौं । हो, विदेशीको कुनै पनि हस्तक्षेप हामीले सहनु हुँदैन, तर के यहि एक दुई पर्चाबाजी र बिरोध पत्र थमाएर हाम्रो कर्तव्य पुरा हुन्छ त?

बेला बेलामा नेपालको नाडी छाम्दै, जिस्क्याउँदै र ‘ए ! झुक्कीएछ’ भन्दै फर्कने विदेशि तत्वको शाहस त्यत्तीकै बढेको छैन। तीनलाई खुल्लै रुपमा सहयोग र समर्थन गर्ने धेरै हस्तीहरु हाम्रो देशमा निर्धक्क आफ्नो कीर्तनगानमा व्यस्त छन।

भर्खरै दाङमा अतिक्रमण भयो, एउटा सार्बभौम देशमाथीको यो बल प्रयोग गलत मात्रै थिएन, विश्वकै सबैभन्दा ठुलो लोकतन्त्रको पगरी भिरेको देशको लागि लज्जाको विषय पनि हुनु पर्थ्यो । तर यस्तो निर्लज्ज बल मिचाईलाइ हाम्रै देशकी नेतृ र मन्त्री समेतले घुमाउरो पाराले समर्थन गरीन “हैन भारतले सिमा मिचेकै छैन (नेपालीहरु त्यत्तीकै बहुलाएका छन, बदमाशहरु !)

नेपाली मितीमा तथ्य राख्दा, दैनिकीको जेष्ट २३ को खबर अनुसार संविधानसभाको राष्ट्रिय हित संरक्षण समितिले सीमा अतिक्रमण गरिएको दाङको सीमा क्षेत्रमा स्थलगत अवलोकनका लागि सबै दलका सभासदहरुको टोली बनाएर त्यसतर्फ पठाउने निर्णय गरेको खबर छापीएको छ । तर सो भन्दा एक दिन अगाडि नै (अवलोकनपूर्व नै) , अर्थात जेष्ट २२ गते नै हाम्रो परराष्ट्र मन्त्रीले भारतीय पक्षले नेपाली सीमा मिचेको नपाइएको बताईसकेकी थीईन । धन्न छ टिकेको छ हाम्रो देशको अस्तित्व !!, यस्ता यस्ता हस्तीहरुको छत्रछायाँमा ।

कुरोको चुरो तर्फ जाँदा, धारे हात विदेशीतर्फ फर्काउनु भन्दा पूर्व खुला रुपमा देश बेच्न तम्सनेहरुलाई तह लगाउनु नितान्त जरुरी देख्छु म ।

जसरी शरीर विरामी हुँदा अन्य बाहिरी जीवाणुबाट बच्नु भन्दा, पहिलै काया प्रवेश गरी सकेका किटाणुलाई निर्मूल गर्नु जरुरी हुन्छ, त्यसै गरी आफ्नै घरको मानो खाएर विदेशीको सेवा गर्ने लाई ठिक ठाउँमा नल्याएसम्म यो बिरोध सार्थक हुनै सक्दैन । अनी हाम्रो देशमै यस्ता धमिराहरु रहेसम्म हाम्रो बिरोध र आक्रोशले विदेशी सुध्रीएला भनेर आश गर्नु पनि बेकार ठहर्ने छ।

संसारको प्राकृतिक नियम छ, गलत कार्य गर्ने जतीसुकै बलवान भएपनि एकजना गान्धी जस्तो हाड छालाको ढाँचासंग पराजीत हुन्छ । वलिष्ठ बाहुबल भएको चोर पनि दूर्वल मानिसको घरमा छिर्न डराउँछ । तर सर्त एउटै रहन्छ घर भित्र चोरका मतियार हुनु हुँदैन ।

हाम्रो मुलुक निर्वल होला, तैपनि कुनै सबल देशले हामीलाई तबसम्म दागा धर्न सक्दैन जबसम्म हाम्रै देश भित्र उसका मतियारहरु हुदैंनन् । घर जोगाउने काम पहिला घरभित्रै बाट शुरु गर्नु पर्छ र घरभित्र बसेर छिमेकीको सेवा गर्नेलाई पहिला तह लगाउनु पर्छ। आफ्नो मतियार नभएको घरमा जस्तो सुकै छुल्याहा छिमेकीले पनि आखाँ उठाउन पनि सक्दैन

शिरबन्दी नअडिने रित्तो केश

सुमन बगाले सुमनसुधा
आँबु खैरेनी तनहुँ
नेफुल्दैमा शेष ठानेछौ
शिर शिरबन्दी नअडिने रित्तो केश ठानेछौ
युद्धकालीन क्षतिग्रस्त नाङगो देश ठानेछौ
खाएका ति कसमहरु पलपलमा बदलियो
तिम्रो स्वार्थ यात्रामा ढुङगे ठेश ठानेछौ
कता कता हराउछु आफैलाइ रित्ताएर
नसुहाउने देश विनाको भेष ठानेछौ
सुकेछ कि हिमनदि भिज्न छाडयो परेली
मबाट टाढिएर दुर रहनु बेश ठानेछौ
मरेतुल्य हुन्छु तिम्रो प्रतिविम्म नआउदामा
शिशिर ॠतुमा नफुल्दैमा शेष ठानेछौ

तिम्रो मजेत्रो फाटेछ आमा

तिम्रो मजेत्रो फाटेछ आमा म टाल्छु भन्थ्यो
पिर सुर्ता नगर सुख सँग म पाल्छु भन्थ्यो

विश्वास कस्ले निभायो चेतना अधेरो भो रे
भरोसा जगमगाउने बत्ती बाल्छु भन्थ्यो

जर्जर भो रे उर्बर माटो, बाँझो कती राख्नु
रगतले गन्हाकोछ, पसिना हाल्छु भन्थ्यो

पुर्खाको सिको बिर्सिएछ, कती छिटो आमा!
अब स्वाभिमान निखन्ने काम थाल्छु भन्थ्यो

दुई खोच बिच अल्मल्लिएको हाबाको झोक्का
अब त आफ्नै मन र पनमा ढाल्छु भन्थ्यो

राहतको अनुभुती के गरेथे झल्यास ब्युझें
कस्तो देखेछु सपना बिकृती फाल्छु भन्थ्यो

उहाँले प्रश्नको जवाफ दिनुभो

राकेश कार्की
लस् एन्जेलस्
उहाँले प्रश्नको जवाफ दिनुभो
कसैलाइ उत्तर कसैलाइ रवाफ दिनुभो
प्रश्न सबै मार्मिक थिए
कुनै सामाजिक कुनै धार्मिक थिए
यथार्थता सबै प्रश्नमा थिए
मनभरी घाउ बोलेका थिए
जस्तालाई त्यस्तै जवाफ दिनुभो
कसैलाइ सान्त्वना कसैलाइ रवाफ दिनुभो
हकिकत प्रश्नले एकचोटी घोच्दा
उहाँले जड०गीएर दुइचोटी घोच्नुभो
धेरै प्रश्नसँग असहमत हुनुभो
अचानोलाई पींडा हुन्छनै भन्नुभो
सही या गलत जवाफ दिनुभो
कसैलाई फकाउनुभो कसैलाइ रवाफ दिनुभो

सत्य

शेखर ढुङेल
०६-०२-२००९
आबरण मात्र राम्रो हो
भित्र भद्रगोल छ
कतै आक्रोस कतै बिद्रोह
त्यो होइन
जो देखिन्छ
मनमा उ छैन
जो दिमाग ले बोल्छ
आबरण मात्र राम्रो हो
हाँसो क्रितिम
छाती कुढिएको छ
दु:ख छैन आशुमा
ठट्टा भरिएको छ
कठोर बोली भित्र
मन पगाल्ने
आशु लुकेको छ
लामो सुस्केरा
सपना छ रहर छ
दिन र रात यहाँ
फरक भन्न मुस्किल छ
आबरण मात्र राम्रो हो
कतै उन्मान्द
कतै बित्रिष्णा छ
बिचित्र चमत्कार
लक्ष्य अन्धकार छ
लोभ्याउने लेबल भित्र
तितो ओखती भरे झै
आबरण मात्र राम्रो हो
अगाडि बढ्ने सपना भित्र
बिबेक बन्धकि परेको छ
ठेल मठेल तमासा मात्र
देख्दा र भोग्दा को
मानिश बिलकुल फरक छ

एउटा जीर्णकाय धृतराष्ट्रको मनोलाप

महाराजगञ्ज , राति ११ बजे जेठ २०, २०६६

म नै क्रान्ति र इतिहास दुबै हुँ । को छ म जति देशका लागि लडेको यो देशमा जीवित अब ? राणा, त्रिभूवन, महेन्द्र, वीरेन्द्र , ज्ञानेन्द्र , प्रचण्डेनद्र ( ए यो पछिल्लो त राजा हैन क्यारे !) सबैका बिरूद्द लडियो । हुनत , त्यो लडाईँको व्याज शुद्द असूल गर्ने गरी प्रधानमन्त्री पनि खाइएकै हो । आँफू बिरुद्द टकराउने सबैलाई थान्को पनि लगाइएकै हो । गणेशमान, किसुनजी कसैलाई पो बाँकि राखियो र ? जिन्दगीमा के गरिएन ? हुलाकी भइयो, मजदूर नेतादेखि क्रान्ति नायक सम्म भइयो , जहाज अपहरण गरियो । सान्दाजूले केही गर्न र हुन सक्दैनस् भने पनि वहाँको शेषपछि म के भइन ? कुनै दाजूहरूले हुनै नसकेको सबै भएँ । अब जाने बेलामा केही शान्ति कायम गर्नुपर्छ र मुलुकलाई गणतन्त्रमा लगेर प्रथम राष्ट्रपति हुनुपर्छ भनेर पछिल्लो समयमा के गरिएन ? देख्नै नसकिने उग्रे कम्निष्टसंग दिल्ली धाएर हातेमालो गर्दै राष्ट्रपति बन्ने प्रपञ्चमा लागियो । तर जिन्दगीमा एउटै विस्मात छ , यो प्रचण्डे दाहालले हुन्छ हुन्छ भन्दै थाङ्नामा सुतायो । राजा हटाउने कुरामा ज्यान गए लागिन्नथ्यो, राष्ट्रपति हुने कुरामा वचन नदिया भए । यसरी ‘तपाईँ बाहेक कसलाई बानइन्छ र’ भन्दै लगेर अन्तिम समयमा धोका नदिएका भए , मुलकको राजनैतिक इतिहासका सबै रेकर्ड लिएर मर्न पाइन्थ्यो । तर यो कुरा लेखेको रैनछ, क्यारे ! यो धोकाको पाठ प्रचणडलाई पढाउँला भन्ने सोचेको थिएँ तर नसकेर हैरान भएका बेलामा कहाँको कटुवाल हटाउने भनेर मच्चिएर आँफै थच्चियो मोरो । धन्न , सेनाको मामिलामा भारतले गर्नु गर्‍यो, नत्र मेरो जोडबलले केही हुन सकेको कहाँ थियो र ? मैले त सुजातालाई सक्छेस् भने जा गएर त्यही प्रचण्डसंग मिलेर मन्त्री खा सम्म भन्दियाथेँ । गर्न पनि के के गरी तर कुरा मिलाउन सकिन । मात्र उफ्रिन जानेकि छे, केही कुरामा गरी खाने ढंग कहाँ छ र त्यसको ?

फेरि , मन्त्री नभै हुन्न भनेर मच्चिएकी छ । कसैले मन पराउने पनि हैनन् । साह्रै उत्ताउली कसैलाई मान्छे राख्नै नसक्ने खालकी महाघमण्डी र मैमत्त छ । शुसील , सशांक, शेखर आफ्नै परिवारका कसैले देखिसहन्नन् । सुजातालाई मन्त्री बनाएर पठाउने हो भने पार्टी छोड्छु भनेर धम्क्याउँछ शुशिलले पनि । सशांक र शेखर त बोलेका पनि छैनन् । पार्टीका मान्छेको के कुरा गर्नु , धन्न मुखै फोरेर केही भनेका सम्म छैनन् । शेरबहादुरले केही बोलेको छैन । ऊ भने यही मौकामा आरजूलाई पनि पठाउन सकिन्छ भनेर ताक हेरेर बसेको छ । त्यो सुशिलेलाई अघि अघि कति पटक मन्त्री खा भनेर भनेँ । अहँ , पटक्कै आँट गरेन । कहिले चुनाब हार्यो। । चुनाब हारेर के हुन्छ , आइज भनेर सुर्‍याएँ । अहँ मानेन , पार्टीको काम गर्छु भन्यो । आफ्ना मान्छेको लिष्ट लिएर आउँछ । फलाना फलाना बनाउन पर्छ भनेर, आफ्नो ह्याउ भने छैन । यस्ता लूतेले गर्छन् ? सुजाताले भने सँधै मन्त्री बनाइदे भनेर जिद्दी गरि राख्छे । यसलाई फेरि कसैले पताउने नै हैनन् । एक पटक बिदेश गइछे , ३ लाखको चस्मा र ५ लाखको थैली ( ह्याण्डब्याग ) किनी भनेर सारा पत्रिकाले खेदो खने । घुम्ने र खर्च गर्ने बानी भएकाले त्यो उपेन्द्रे मन्त्री हुँदा घुमेको देखेर मलाई परराष्ट्र् मन्त्रि नै चाहिन्छ भनेर उफ्रेर बस्न खान छैन । जे देख्यो त्यही चाहने ५२ वर्षकि बच्चा जस्ति ! पार्टीले मलाई नै सरकारमा जाने मन्त्रिको सूचि बनाउने जिम्मा दिएको थाहा पाएपछि त झन ढुक्क भैसकी । अब झन गाह्रो । अरू कुराले त हैन आफ्नै केटाहरूको कारणले । त्यो सुशिल, शेखर र शशांकसंग मात्र डर लागिरा’छ । पार्टीले त के नै लछार्ने हो र ? ती हूतिहाराको के खैरियत ?

एउटी छोरी मात्रै त हो मेरो भन्नु । जिन्दगीमा मैले लिन पर्ने कुरा सबै लिएँ । अब बाँच्ने दिन पनि धेरै छैनन् मेरो शेष पछि यसलाई कसले पत्याएर माया गर्लान र मन्त्री बन्न देलान् ? आफ्नै भाइखलकले त देखिसहन्नन् । मेरो शेष हुँदा नै यसको जिद्दी धोको पूरा गर्न सकिन भने , मेरो आत्मालाई यसले शान्ति प्राप्त हुन पनि दिन्न होला । महा घमण्डी छ , जे पनि गर्न सक्छे । मेरो लागि पो के मोह बाँकि छ र अब ? अब मैले पाउने केही छैन । कांग्रेस, भविष्य , पद्दति सबै कुरा आफ्नो शेषपछि जस्तो भएपनि के फरक पर्छ र ? आफ्नो सन्ततिले नै सम्झिन चाहिन भने , यत्रो व्यक्तिगत इतिहासको के अर्थ रहन्छ ? मुलुकको सबैभन्दा लामो समय प्रधानमन्त्री बनेको नेताको एउटा सन्तानको चेहरामा खुशी नपोती मर्न पर्‍यो भने के अर्थ रह्यो यो सबै कुराको ? जता गए नि जाओस् पार्टी र यसका नेताहरू जे गरे पनि गरून् । आखिर गणेशमानजीले प्रकाशमानलाई , महेन्द्रनारायणजीले बिमलेन्द्रलाई आफ्नो उत्तराधिकारीको रूपमा अघि बढाएकै हुन् । अरू पार्टीमा झन लोग्ने स्वास्नी छोराछोरीको लहरै सरकारको मन्त्री र संविधानसभामा छाएका छन् । बाबुरामाका बूढाबुढी नै थिए । ऊ, झलनाथले पनि साढू भाइ सुरेन्द्रलाई पठाएछन् अर्थ मन्त्री बनाउन । मलाई मात्र परिवार च्याप्यो भन्ने ? मैले त झन त्याग गरेको छु । अहिले चाहेको भए प्रधानमन्त्रि फेरि खान पा'थेँ । सूदले तपाईँ नै बन्नुस् भन्दा , म यो लफडामा पर्न चाहन्न बरू माधवजीलाई बनाइदिउँ ,दुइटा कम्युनिष्ट लडाएर हेर्न मज्जा हुन्छ भन्ने सल्लाह दिएर पठाएँ । हुनपनि अहिले काम गर्न साह्रै गाह्रो छ । सुजाता पनि मान्छे बाठी छ , परराष्ट्र मात्र खान्छु भनेकि छ । यसो गर्दा सरकारको असफलताको जसको भारी पनि बोक्न नपर्ने बिदेश चहार्न र र रहर पूरा गर्न पाइने , ठिकै छ । जसले जे सोचे पनि सोचून् , जो रिसाए पनि रिसाऊन् वा खुसाउन् केही मत्लब छैन ।

भन्दिन्छु त्यो सुशिलेलाई धेरै आह्रिस नगर बहिनीको भनेर । मेरो शेषपछि पनि तैँले उसैलाई माया गर्ने गर्नू , बेलामा साथ दिन्छे, ती शेखर र शशांकले भन्दा बढी सुशिलदालाई मान्छु भनेकी छ भनेर भन्दिन्छु । रहर गरेकी छ त खान देओन अरूको पनि पालो आउला नि भनेर सम्झाउन पर्ला । यस्तो यदुवंशी चालाले कसैको भलो हुन्न , अहिले रिस नगर उसको धोको पूरा हुन देओ भनेसि मान्लान कि ! शेखर र शशांक दुईजना डाक्टर हुन, जे गरेर पनि खान सक्छन् अनि पार्टीमा पनि तिनलाई विश्वास गर्नेहरूको ठूलो लबी छ । खुबी भएर पार्टी सखापै भएका बेलामा पनि चुनाब जितेर आउने सकेका पनि हुन् । केटाहरू विद्वान छन् , अरूले पत्याउँछन् अनि मैले माया नगरे पनि आफ्नो ठाउँ आँफै बनाउन सक्लान् तिन्ले तर मेरो जीवनमा नै मैले मेरी जिद्दी छोरीलाई उसले मागेको दिन सकिन भने , म मात्र एउटी छोरीको पिता भएको के औचित्य ? हुनपनि मैले कांग्रेसको नेता हुनुको काम पूरा गरिसकेँ धेरै पटक प्रधानमन्त्री र पार्टी अध्यक्ष बनेर अब मैले सुजाताको बाबु हुनुको कर्तव्य मात्र पूरा गर्नु छ । अब मैले निर्णय गरेँ । मैले बोलिपछि बोलेँ । नेपाली कांग्रेस माधवजीको नेतृत्वको सरकारमा जानेछ । अरूले बिरोध गरे पनि सुजाताको नेतृत्वमा जानेछ र ऊ एक्लै भएपनि जानेछ । बरू भन्दिन्छु,कसैलाई उप प्रधानमन्त्रि दिनु पर्दैन , सुजातालाई बिदेशमन्त्रि दिए हुन्छ । मान्छे कचकचे स्वाभावकी छ , समस्या पैदा गर्ली बरू उपेन्द्र यादवकै जस्तो बाहिरतिर घुमिरहने मेसो मिलाइदिए झण्झट मुक्त होइन्छ भनेर माधवजीलाई सल्लाह दिन पर्‍यो । ( यति सोचेर, यी जीर्णकाय धृतराष्ट्र माधव नेपाललाई फोन गर्न फोनतिर हात बढाउँछन् ) ।

कामरेडको मनोवाद

अनहोनी भयो, नचिताएको भयो । जे गरे पनि कसले हटाउने तागत ? भनेर सोच्दा सोच्दै आफ्नै सगोत्री बामहरूले घात गर्दिए, सरकार ढल्यो । फेरि कम्युनिष्टहरूले कम्युनिष्ट सरकारको पतन गराउन भूमिका खेले , इतिहासको पुनरावृत्ति भयो । झलनाथ पनि पीँध नभाको लोटा परेछन्, आफ्नै कुरामा फिटिक्क अडिन नसक्ने । सेना चिफलाई स्पष्टीकरण सोध्ने कुरामा सहमति दिने अनि पछि हट्ने । एउटा बामदेव मच्चिएर के हुन्थ्यो उसलाई त पार्टी मै माओवादीको प्रतिनिधि भनेर चिन्न थालिसके । उसले प्रस्ताव ल्यायो भने नै शंका गर्ने भएपछि, एमाले मै राखेर उसको उपयोगको संभावना पनि सकियो जस्तो छ । यता भित्राऊँ भने, एउटा नारायणकाजीको समूहले त यत्रो बबाल भैसक्यो, अब बामेलाई ल्याएर कामरेड लालध्वजले बगावत नगर्लान भन्नै सकिन्न, उता बादल पनि गर्जिएर बर्सलान जस्तो भैसकेका छन् । सुजाताको साथ लिएर चल्न खोजेको पनि हो तर कुजाता परिछ । त्यो बूढो बाउलाई सहमत गराउन पनि सकिन । आखिर कांग्रेस भनेको उसको बाउ अनि बाउको एकलौटी प्यारी छोरीको जोरबलले केही टेको लाग्छ कि भनेर पनि चाल चलियो, अहँ टिकेन । हुन त के भन्ने, सबै एउटै सूदले ध्वस्त पार्दियो, अरूको के लागोस् । त्यो भारतीय जासूस अमरेशलाई फकाउन पनि मे दिवस मनाउन छाडेर कहाँ कहाँ लगेँ के के गरेँ तर कस्तो दूर्दिन आएछ केही लागेन ।

जाबो सेनापतिको कुरालाई अरूको साथ नपाइने भएपछि अब अगाडि नबढाऊँ भनेको पनि हो तर पार्टीका साथीले बस्न खान दिएनन् । स्पष्टीकरण मागेपछि, अहिलेलाई छोडौँ भनेँ तर कसैले सुनेनन् मेरो कुरा । सरकारबाटै हट्ने रिस्क लिन हुन्न यहीँ बसेर छापामार र कार्यकर्तालाई पारिश्रमिक र जागिर दिलाउन सजिलो पर्छ अनि सत्ता कब्जाको योजना र बाहिरी राष्ट्रसंग सम्बन्ध बनाउन सजिलो हुन्छ भनेर भनेको पनि हो , वैद्य गुरू र चन्द कामरेडले पटक्क मानेनन् । हुँदाहुँदा, बादललाई साथ दिँदै बाबुराम ( लालध्वज) पनि के को मेख मार्न उतै लागे कुन्नि ? कटुवाल रहूञ्जेल सेना समायोजन हुन दिन्न, जे पर्ला पर्ला गर्नै पर्छ भनेर उत्ताउलिए सबै, अनि भँड्खालोमा जाके । बाबुरामले सूदलाई मनाउन सक्लान नि आफ्ना दिल्लीवाला कामरेडको प्रयोग गरेर भन्ने सोचेको पनि बेकारै भयो । यिनलाई पनि उताकाले पताउन छाडेका हुन भन्ठानौँ भने, बाबुरामलाई प्रधानमन्त्री बनाउने भए, समर्थन जुटाइदिन्छौँ भनेर पो समाचार पठाए ! के मेरो उपयोग गरेर चुसेको ऊखू झैँ फाल्न खोजेका ? बरू प्रतिपक्षमा बसिन्छ वा अर्को रणसंग्राम गरिन्छ तर म हुँदा हुँदै बाबुराम वा कुनै रामलाई अगाडि बढ्न दिएर आफ्नो भविष्यलाई बिर्को लगाउन त ज्यान गए दिन्न म ।

जसरी सुलह गरेर चलौँ भने पनि सबै मिलेर पार्टीमा एक्लयाएर सत्तामा टाँसिइरहने चाल नगरौँ भनेर आरोप लगाए । यी अहिले सत्ता छाडेर भूत्रो हासिल भयो ? परिवारका सबैले मन्त्री सरहको जागिर खाएका थिए, बाबुरामका बुढाबुढी र अरू नेताहरूका जोडाजोडीलाई पनि सबै कुरा मिलाइयाथ्यो । तर खै के पाइयो हुँदा खाँदाको सरकार त्यसरी ल्वात्त छोडेर ? नया बजारमा डेरा सरे पछि , एकजना गतिलो मान्छे भेट्न आ’छैन । सब अन्तै लागि सके । सबै बलेको आगो ताप्ने त हुन नि !

रिस उठिरा,छ, रिसको झोँकमा खाँबो कोपरेर पनि भएन । गालीले मन भरिएको छ । विषवृक्ष त भन्दिइहालेँ , यो सरकार भारतको कठपुतली हो भनेर पनि भनियो र यतिसम्म भनियो कि यो सरकारलाई मान्यता नै दिइँदैन । अज बेबी किङ ब्यूताउन लागेको आरोप पनि गढियो तर के गर्ने कसैले सुनेर पत्याए पो ! भाषण गरेर मेरा सबै कुराको धज्जी उडाइदियो । बोल्न पनि कति जानेको ? भाषण पनि कति मिलाएर लेख्दिएका होलान नि , हामीले कतिञ्जेल लगाएर गाली र आरोप गर्‍यौं, एउटै भाषणले ती सबैको परखच्चा उडाइदियो । अस्ति गणतन्त्रको वार्षिकी मनाउन बोलाथे, बहिष्कार गरियो भूत्राको गइन्छ ! आँफूलाई सरकारबाट हुत्याउने अनि रवाफ देखाउन लौ हेर्न आइज मनाउन भनेर हुन्छ ? अनि त्यही रामवरण र कटुवालले गिज्याउनलाई बोलाको हाम्लाई ? मनाउने भए हाम्लाई अग्राधिकार दिएर मनाउन पर्छ । गणतन्त्र तिन्का बाउले ल्या’हुन र ? हाम्रा छापामारले लडेर ल्या’का हुन ? जस्ले ल्या’को हो उसको राज चल्ने पो लोकतन्त्र ! हाम्लाई रिसको झोँकतन्त्रमा धकेलेर आँफू लोकतन्त्र र गणतन्त्र मनाउने ? गनतन्त्र ( बन्दूक) ले गणतन्त्र ल्याएको हो नि । यो सहन सकिन्न ।

खैर केही छैन । जे भयो भैसक्यो । हामीले जानेको एउटै बाटो छ । कि हामी हुनुपर्छ, हैनभने कोही पनि हुन्न । हाम्रो गणतन्त्र को मोडेल नै यही हो । अब कार्यकर्ता, वाइसिएल र छापामार सबलाई जनताको रूपमा सडकमा उतारेर रडाकोको ताण्डव मच्चाइन्छ, कसैलाई चैनले बस्न खान दिइन्न । हामीले खान नपाएपछि अरूलाई पो सजिलै किन किन छोड्ने नि ? सत्ताको चास्नीमा यति गूलियो घोलिएको हुँदो रैछ र पो, कसैले छोड्नै नचाहने ! अहँ अब कुनै हालतमा छोडिन्न । चाहे देशै दन्दनी बलोस्, छोडिन्न । अब शहरी बिद्रोह गरिन्छ, सडकदेखि सदनसम्म तहल्का मच्चाइन्छ र कब्जा गरिन्छ भन्दै सारा हाम्रा मान्छे जनताका नाममा सडक र शहरमा उतारेर मुखमा हालेको गास ओकल्न वाध्य पारिन्छ । तर यसो गर्दा भोलि फेरि हुनसक्ने सत्तारोहणमा असर पर्छ कि ! हो पनि यो फुटेको घैँटोलाई जबर्जस्ति जोडेर बना'को सरकार कति दिन टिक्ला र ? फेरि हाम्रै दिन फिर्ने निश्चितै छ । त्यसैले फेरि काम लाग्ने र आशिर्वाद माग्न पर्ने प्रभूहरूलाई साह्रै चिढाउन पनि हुन्न । तर कार्यकर्तालाई उत्तेजित पनि बनाइराख्न पर्छ, यसो गर्दा प्रभू झनै बिच्किने पो हुन कि ! भोलिका लागि अरूको विश्वास पनि सुरक्षित राख्ने कोशिस गर्ने पो हो कि खै के गर्ने होला ? जंगल ? हुन्न अब त्यो हण्डर खान सकिन्न । हैन कस्तो बिलखबन्दमा परियो ? एकछिन आराम गर्न पनि सकिएन । यस्तो छटपटी त युद्दकालमा पनि परेको थिएन। हैन यो सरकार छोड्न पनि नसकिने, छोडेपनि यसैको यादमा मरिने त्यहाँ बसेर गर्न पनि केही नसकिने कस्तो बाँदरको शिकार रै'छ गाँठे ? हे भगवान ( कम्युनिष्टले भन्न नहुने हो, तर आफ्नो कोठामा एक्लै त कसैले थाहा पाउन्न, वहाँ माधव नेपालले श्राद्द गरे रे ! अनि बाबुरामले पनि त मनकामना दर्शन गर्‍या हुन नि , केही हुन्न अरूले थाहा नपाएसि ) मेरो रक्षा गर ! ( खुइयSSSSSSSSSS ! )

उपत्यका ठप्पमा सबै दंग

नेवा राज्यको माग राख्दै आज काठमाण्डौ बन्द गरेको खबर त तपाइहरुले सबै वेभ पत्रिकमा देख्नुभएको होला। पहिला पहिला काठमान्डौ बन्द हुंदा सोच्थे चारै तिरका मान्छे काठमाण्डौमा थुप्रेर बन्द गर्दैछन। बिचरा यांहाका बासिन्दालाइ कती दु:ख भएको होला। अझ भएन भनेर सिसा झ्याल फोर्ने,टायर बाल्ने आदीले त्याहांका बासिन्दालाइ कती दु:ख पुग्दो हो। तर आज भने त्यहीका बासिन्दाले आफ्नै घरको झ्याल फोर्ने देखी आफ्नै बाटोमा टायर जलाउने काम गरे।

दौतरीको जिमेलमा काठमाण्डौ बन्द सफल भएकोमा धेरै इमेल प्राप्त भइरहेका थिए। ति इमेलले मानौं तराइको द्वन्दले काठमाण्डौलाइ उछिनेको तर ढिलै भए पनि एकै दिनको बन्दले करिब करिब तराइकै सफलता प्राप्त गरेको छनक दिन्थे। अब काठमाण्डौबासी पनि गर्वले फुलेल हुने बेला आयो। उनिहरुलाइ पनि आफ्नो प्रदेशको अधिकारबारे ज्ञान आयो। मधेसी,लिम्बु पछि अब नेवारहरुलाइ आफ्नो इलाका खोज्न प्रेरणा मिल्यो। मगर र गुरुगंहरुले त उहिले माओबादीकलमा नै मगरात र तमुवान क्षेत्र भनेर घोषणा नै गरेका थिए। दसौं पूस्ता बिताएको मेरो गाउं उनिहरुको परिभाषामा तमुवान क्षेत्रमा पर्छ। भने पछि मेरो गाउंका बाहुन,क्षेत्री,कामी,दमाइ सबै तमुवान प्रेदेशमा पर्ने भए। भन्दा जात भात हटाउनु पर्छ भन्ने आन्दोलन भने जात जातको प्रदेश चाहिन्छ भन्ने। हामीमा गजबको बुद्दत्व छ।

बुद्दत्वको कुरा छोडेर बन्दकै कुरा गर्दा बास्तवमा आज काठमान्डौ बासीले आफ्नै घरमा आगो लगाएर आगो तापे। बन्द र हडतालको चपेटमा सधै पर्ने काठमाण्डौलाइ पूस्तौं बसेकाहरुले कसरी तहस नहस गर्नुपर्छ भनेर पाठ सिकाए। यो कुरा फोटो पत्रकार सबिन श्रेष्ठले पठाएको तस्वरि र बिबरणबाट स्पष्ट हुन्छ।

* प्रहरीले गुडाएको मोटरसाईकल रोक्न खोज्दा ललितपुरमा सुरक्षार्थ खटिएका स्थानीय प्रहरी र नेवारहरुबिच झडपको स्थिती ।
* ट्राफिक प्रहरी र नेपाल प्रहरीले चलाएको मोटरसाईकलको हावा फुस्काईयो ।
* संस्थानको गाडीमा प्रेसको स्टिकर ।
* बन्दको क्रममा ट्राफिक प्रहरीको लाईसेन्स र ब्लुबुक चेक ।
* साईकल यात्रीहरु समेतले हिड्नु पर्यो ।
* प्रेस स्टिकर टाँसेर मोटरसाईकलमा गुडाएका 'नक्कली पत्रकार'हरुमा आन्दोलनकारीको आक्रोश ।
* आन्दोलनकारी माझमा युनाईटेड मिसनका कर्मचारी ।
* फुटपाथ पसल र भित्री गल्लीका पसलहरु समेत बन्द ।
* सडकहरु खेल मैदानमा परिणत ।
* सञ्चार माध्यमका प्रतिनिधिलाई दुर्व्यवहार ।

नयां नेपाल बनेकोमा गर्व गर्ने हामीले यि नया समस्यालाइ कसरी झेल्ने हो कुन्नी? हामी अमेरीका,युरोपको सपना देख्छौं र सोमालिया,निइजेरियाली भन्दा तुछ्छ ब्यबहार देखाउंछौं। बुस र सुदलाइ गाली गर्छौं, अनि आफ्नै स्कुल, एम्बुलेन्स जलाउंछौं। हाम्रो बोलाइ र गराइमा समानता त छैन छैन, कसैले समानता छैन भन्यो भने मण्डले,अबसरबादी,प्रतिगामी आदी अंलंकार पहिराइहाल्छौं। साच्चै अहिलेको नया नेपालको जटिलतालाइ नेपालका नया प्रधान मन्त्री माधव नेपालले कसरी पार लगाउछन कुन्नी?

बिन्ती

आचार्य प्रभा
(अमेरिका )

बिन्ती छ है मेरो साथी तिम्रो सामु आइन
खुशी,हर्ष सङाल्नलाइ तिमी कँहा धाइन ...

मनले खोज्छ तिमीलाई सम्झनामा तिमी नै
झुठो बाचा दिनलाई मैले माया लाइन ...

त्रिषित छन नयन मेरा सुकेको छ आँत पनि
तिम्रो जस्तो त्रिष्णा मेट्ने अन्त साथ पाइन ...

तड्पिएरै बाँच्न पर्‍यो ,लेखनी नै यस्तै रैछ
तिम्रो साथ छाड्न लाई कसम मैले खाइन ...

हाम्रो ब्लगका ब्लगर केपी ढुंगानाको सेरोफेरो

ब्लग भित्र ब्लग दौतरीमा राख्ने जमर्को स्वरुप यस पटक हाम्रो ब्लगका (Hamroblog.com) ब्लगर के.पी ढुंगाना आउनु भएको छ। सधै अरुको बारेमा ब्लग लेख्ने के.पी जी आज आफ्नै बारेमा सोधिएका प्रश्नका उत्तर बिस्त्रितरुपमा दिनुभएको छ। आशा छ उहांका ब्लग पारखीलाइ उहां बारे अझ बढी जान्न मौका पाउनुहुनेछ। साथै नेपाली ब्लगहरुलाइ पनि यो संबादले सहयोग पुग्नेछ भन्ने आशा गरेको छु। अब लागौं के.पी जी को ब्लग सवाल जबाफ तिर।

१) हाम्रो ब्लग सबैको ब्लगकी तपाइको ब्यक्तीगत ब्लग?
पाठकको हकमा भन्नुहुन्छ भने नाम झै यो हाम्रो नै हो । तर कन्ट्रीव्युटरको रुपमा भन्नु भएको हो भने ब्यक्तिगत ब्लग हो । यसको नाम चयन र प्रारम्भ सबैको ब्लग बनाउछु भनेरै गरेको हो । तर फाट्टफुट्ट बोहक अन्य मित्रहरुको सामाग्री त्यत्ति आउंदैन । पाठकिय दृष्टीकोणमा त हाम्रो बन्न सफल भएको छ जस्तो लाग्छ मलाई ।

२) कसरी चढ्यो ब्लगर भन्ने भुत?
ब्लगर बन्ने भुत ज्ञानेन्द्र शाहले चढाइदिएका हुन । यदी उनले प्रत्यक्ष शासन चलाएर प्रेस स्वतन्त्रतामाथि त्यत्तिको अनुदार नबनेको भए सायद यत्ति चांडै म ब्लगको बाटोमा पक्कै हिड्ने थिइन । माघ १९ पछि देखेको लेख्न पाइएन । अब देखेको कुरो नलेखी चित्त पनि नबुझ्ने । लेखेको कुरो घरको भित्तामा राखेर पनि चित्त नबुझ्ने । के गर्ने होला भनेर सोध्दै खोज्दै जांदा ब्लगसंग जम्माभेट भएको हो ।

३) बिबहा पछी ब्लगले कम समय पाएको त छैन?
विवाहको समयमा करिव १५ दिन नियमित हुन सकिन ब्लगमा । तर त्यसपछि छैन । उही स्पीडमा छु म ।

४) हाम्रो ब्लगका पाठक त छोटो समयमै १५ करोड नाघेछन। काठमान्डौको मिटर क्याब जस्तो त होइन?
हा…हा…हा । मैले त यादै गरेको थिइन । गडबड भएछ । यत्रा पाठक पाइसकेको छैन मैले । एक जना मित्रको सहयोगमा काउन्टर राखेको थिए । कहिले साइड परिर्वतन भए कहिले ह्याकरले रुवाए । पाठक गणना मिटर राख्दा पुरानो पनि मिल्ने गरी राख्ने कि भनेको थिए । गडबड भएछ । अब सच्याउंछु ।

५) तपाइका पुराना सामाग्री त गायब भएछन नी। यसबारेमा आफ्नो अनुभव के छ,ब्लगरहरुलाइ के सल्लाह दिन चाहानुहुन्छ ?
हो पुराना सामागि्र सबै हराए । ह्याकरले हैरान बनाए । पहिलो पटक हैन तीन पटक भइसक्यो यस्तो भएको । ०६१ चैततिरवाट ब्लग शुरु गरेको हुं मैले । त्यो बेलामा ब्लगसममा ब्लग चलाउंथे । आफ्नै डोमेन र स्पेशको भुत सवार भएपछि २०६३ वाट ब्लगरनेपाल डटकम डटएनपी डोमेनवाट ब्लग शुरु गरे । ब्लगसम एकाउन्टको सामाग्री सार्नुपर्ला भन्दा भन्दै एकान्ट नै डिलेट भएछ । २ वर्षको महत्वपुर्ण सामाग्री हरायो । पछि ब्लगस्रनेपाल डटकम ब्लग आएपछि धेरै मित्रहरुले डोमेन झुक्किएको गुनासो आएपछि हाम्रोब्लग डट कम दर्ता गरेर ब्लग चलाउंन शुरु गरे । यसमा पनि २ पटक ह्याकरले दुख दिइसके । पहिलो आक्रमणवाट सामाग्री जोगाउन सफल भइयो । तर दोस्रो पटक पुन ह्याक गरी सबै सामाग्री ड्यामेज बनाइदिए । बढो दुःख लाग्यो । पुराना सामाग्री संग्रह गरेर राख्ने बानी थिएन । महत्वपुर्ण सम्पत्ति त्यसै नाश भयो । यि दुखपछि ब्लगमा राखेका सामाग्री बेलाबखत कम्प्युटरमा ब्याकअप बनाएर राख्नुपर्ने रहेछ भन्ने शिक्षा पाए । अन्य ब्लगर साथिहरुले ब्लगमा राखेको सामाग्री कम्प्युटरमा बेला बेला ब्याकअप गरेर राख्नु भएको छैन भने राख्नु होला । नत्र मैले जस्तै दुख पाउनुहुनेछ ।

६) नेपाली ब्लग बिचार सुचुचित गर्नुको साथै अनुचित रुपमा पनि दबाइन्छ भन्ने आरोप निकै चर्चित छ,हाम्रो ब्लगमा यस्तो भएको छ?
तपाइले भन्न खोज्नुभएको मैले अलि बुझिन । यदी प्रतिकृयाको कुरा गर्नु भएको हो भने अश्लिल प्रतिकृया बाहेक अन्य डिलेट गर्ने गरेको छैन । सधै प्रतिकृया मनिटर गरेर बस्न भ्याइदैन । त्यसैले २ वर्ष जति प्रतिकृया मोडरेटमा राखेको थिए । एक वर्ष भयो मोडरेट सिष्टम हटाएकोछु ।

७) नेपालका गोष्ठीको उदेष्य गोष्ठीको समाप्तसंगै समाप्त हुन्छन। तपाइको बनेपा गोष्ठीले कती ब्लगर जन्माए?
पत्रकारीता प्रशिक्षणको क्रममा अनलाइन पत्रकारीताको विषयमा ब्लगलाइ पनि मिसाएर आफ्नो अनुभव बाडेको थिए । त्यसो गर्दा बनेपामा बढो राम्रो प्रतिकृया पाइयो । केही साथिहरु नियमति सम्पर्कमा हुनुहुन्छ । उहांहरु प्रत्येक सम्पर्कमा ब्लगका बारेमा चासो देखाउनु हुन्छ । केही साथिहरुलाई साइबर क्याफेमा लगेर प्रयोगात्मक रुपमा समेत ब्लग साचालनको विधि सिकाएको थिए । तर उहांहरुले ब्लग शुरु गर्नु भयो कि भएन जानकारी पाएको छैन । बनेपापछि नुवाकोट पुगेर पनि अनलाइन पत्रकारीता र ब्लगको बारेमा अनुभव बाडेको थिए मैले । यि दुबै स्थानको प्रतिकृयावाट मैले के बुझे भने प्रविधिप्रतिको सहज पहुंचको अभावमा ब्लगको संख्या नबढेपनि ब्लग र ब्लगरको कुरा हुंदा साथिहरु अल्मलिएर बस्नुपर्ने अवस्था रहेन । यो पनि राम्रै उपलब्धी हुन जस्तो लाग्छ ।

८) ब्लगमा गाली र ताली आउदा कस्तो लाग्छ?
बढो रमाइलो लाग्छ । ब्लगको सुन्दर पक्ष भनेकै यही सहज अन्तरक्रिया नै त हो । समुहमा कुनै विषयमाथिको बहसले प्रवेश पाएपछि कसैले समर्थन गर्छन कसैले विरोध । जो सामान्य हो । त्यसमा पनि ब्लगमा जत्ति बढि अन्तरक्रिया हुन्छ ब्लग गर्ने उति उर्जा बढ्छ । नियमित ब्लगको उर्जा नै यही गाली त ताली हो जस्तो लाग्छ ।

९) अन्य ब्लगरसंग भेटमा के कुरा हुन्छ? प्राय भेटीने ब्लगर को हुन? कुनै रमाइलो गफ सुनाइदिनुहोस न?
ब्लगरसंगको भेटमा अरु के गफ हुनु त्यही ब्लगको नै त हो । ब्लगका सामाग्री अन्तराष्ट्रिय ट्रेन्ड नयां आएको ब्लग लगायतका विषय नै हाम्रो कुराको केन्द्रमा हुन्छ । प्राय भेट भइरहने ब्लगर माइसंसारका उमेश श्रेष्ठ र फिल्मी ब्लग चलाउने प्रवेश सुवेदी हुन । तर लामो समय भयो दुबैसंग श-शरिर भेट नभएको । फोनमा भने कुराकानी भइरहन्छ । दुबैसंगको भेटमा प्राय ब्लगको नै कुरा हुन्छ । उमेशसंग कुनै प्रविधि सम्बन्धी कुनै ब्लगलाइ अझ पपुलर बनाउने भनेर गनगन गरिरहछु म । प्रवेशसंगको भेटमा चै बढि ब्लग थिमको बारेमा कुरा हुन्छ । उमेशसंगको स्मरणिय कुरा भनेको चिया खाएर ब्लगर सम्बन्धी संस्थाहरुको गफ गर्दा गर्दै ब्लगान नाम जुरेको थियो । अनी हामी दुबैविच ब्लगानको अध्यक्षको बारेमा चर्काचर्की परेको थियो । म भन्ने उमेश अध्यक्ष बन्नुपर्छ उमेश भन्ने हैन म बाहिर बसेर सहयोग मात्र गर्छु । तर अहिले त ब्लगान नै एकादेश भइसक्यो । प्रवेशसंग भेट भयो कि पहिला नै आज चै नयां थिम खोजीदेन नभन है भनिहाल्छ ।

१०) कामभित्र पत्रकार काम बाहिर ब्लगर, घरै पिंडालु बनै पिंडालु जस्तो लाग्दैन?
हैन बढो रमाइलो लाग्छ मलाइ त । पत्रकारको रुपमा जुन भुमिका निर्वाह गरिन्छ त्यो सत प्रतिशत आफ्नो सोचाइ अनुसार हुन्न । आफुले ल्याएको सामाग्री आफुले चाहे जसरी पस्कन पाइदैन । धेरै हाकिमहरु हुन्छन । ब्लगमा त ढुक्क सबै काम आफैं गर्ने । चाहेको सामाग्री आफुलाइ जसरी मनपर्छ त्यसरी नै पस्कन पाइन्छ । हाकिम कामदार दुबै आफैं । समाचार खोज्दै हिड्नेक्रममा पाएका कति जानकारीहरु पत्रकारको रुपमा पस्कन सकिंदैन । जसलाइ ब्लग मार्फत बाड्न पाइन्छ । त्यसैले यसमा त झन मजा छ ।

११) तपाइ ब्लगर या पत्रकार भनेर चिनीनु परे कुन रोज्नुहुन्छ?
म त ब्लगरका रुपमा चिनिन चाहन्छु । खै के मोहनी लगायो यो शब्दले म ब्लगर भन्दा मनै आनन्द हुन्छ ।

१२)एक जुगमा एक दिन पक्कै आउंछ त्यस पछी के आएको अनुभव भयो?
मैले यो प्रश्नै बुझिन । कुन प्रशंगमा भनेको हो स्पष्ट भएन ।

१३)नेपालका अहिलेका नेता मध्य सब भन्दा जनतालाइ काम लाग्ने को हुन जस्तो लाग्छ?
अहिले त्यस्ता नेता जन्मीइसकेका छैनन । अहिलेका सबै काम चलाउ मात्र हुन । काम चलाउमा को टिकाउ को कमशल भन्ने मात्र हो ।

१४)नेपालमा शहिद किन फेसन भएको होला?
फेसन भन्दा पनि यो विकृती हो । राष्ट्रका लागि साच्चिकै बलिदानी दिएका माथिको अक्षम्य गद्धारी हो । अनी यो गद्धारी कुनै १० लाखको लोभमा भएका छन कुनै पार्टीगत स्वार्थमा ।

१५)हाम्रो ब्लगका सिफारीस ब्लग मध्य एउटै ब्लग सिफारिस गर्नुपरेमा कुन ब्लग सिफारिस गर्नुहुन्छ?
त्यस्तो छैन । एउटा मात्र स्वादको खाना खाएर ब्यक्ति अघाउंदैन नी । हो ब्लग पनि त्यस्तै हो जस्तो लाग्छ । फरक फरक स्वादका भयो भने मज्जै बेग्लै हुन्छ ।

१६)दौतरी ब्लग कस्तो लाग्छ,केही सुझाब छ कि तपाइबाट?
इन्टरनेटमा सामाग्री खोज्ने क्रममा दौतरीसंग मेरो भेट भएको थियो । पहिलो भेटमै राम्रो लाग्यो मलाइ र अहिले नियमित छिर्ने गर्छु म । सामाग्रीहरु राम्रा छन । तर अलि साहित्य बढि भयो कि जस्तो लाग्छ । ब्लगभित्रको ब्लग यसको चिनारी हो यसलाइ निरन्तरता दिनु होला । साजसज्जामा अलि ध्यान पुगेको छैन कि

१७) तपाइलाइ भन्न मन लागेको र दौतरीले सोध्न भुलेको केही कुरा छ कि?
विचार भावना असिमित हुन्छन । ति सबै एकै भेटमा कहां सकिन्छ र हैन ? मलाइ ब्लगभित्रको ब्लगका लागि सम्झनुभयो धेरै धेरै धन्यवाद । दौतरी सबैको दौतरी बन्न सकोस शुभकामना ।