- नवराज न्यौपाने
जोखेर र हिसाब गरेर
जीवनको बहिखतामा
मलाई जिन्दगी लेखु जस्तो पनि लाग्दैन्
बनवटी र फोस्रा आदर्श ओठमा भिरेर
देखावटी लय बोकी
मलाई जिन्दगीलाई ढाँटु जस्तो पनि लाग्दैन्
यत्ती हो म मनको सुन्छु
र मन देखि म तिमीलाई सुनीरहेको छु
निस्वार्थ निशर्त !!
यही सत्य हो
र यस्लाई प्रमाणित गर्ने कुनै आधार हुन्न
जीवन भए सम्म मृत्यु परास्त हुन्छ
र म तिमी भए सम्म जिन्दगी जित्छु
तर तिमी बिना
जिन्दगी बाँचे पनि
मुर्दा श्वास फेरे जस्तो हुन्छु
केबल जिउदो लाश
संयुक्त राज्य अमेरिका, भारत, अष्ट्रेलिया जस्ता ठूला देशहरूमा संघीयता रहेको देखिन्छ। सानो देश नेपाल संघीयतामा जानु कतै अपरिहार्यता बेगरको संयोग पो बन्यो कि ? संविधानसभाको पहिलो बैठकले नेपाललाई संघीय गणतन्त्रात्मक राज्य भनी घोषणा गर्यो र संविधानसभाभित्रै एउटा ‘राज्यको पुनर्संरचना र राज्यशक्तिको बाँडफाँट समिति’ गठन गरी कामहरू भए । संविधानसभा बन्नुपूर्व छलफल बिना संघीयतामा जानुको कारण के होला ?
हाम्रो समस्या भनेको जनताले राज्य संरचनामा सहभागिता र पहिचान खोजेको अवस्था हो। संघीयता भएका मुलुकहरूमा देखिएका सकारात्मक र नकारात्मक बारेमा अध्ययन नगरी हतार-हतारमा नेपालमा संघीयता ल्याइयो । प्रदेश र स्थानीय तहको सम्बन्ध हेर्दा पनि स्थानीय तहले प्रदेशलाई वास्ता नगरे हुने खालको छ । स्थानीय तहको बजेट पनि प्रदेशमार्फत आउँदैन ।
हामी ती ठाउँहरूमा सडक जोड्न चाहन्छौं। हिमालयबाट आउने खोलामाथि पुल राख्न चाहन्छौं ।
हामी हाम्रो गाउँलाई माया गर्छौं, हामी हाम्रो गाउँ पुग्न सहज होस् भन्ने चाहन्छौं। तर कसरी?
पहाडहरू धेरै ठूला छन्। तिनीहरू अस्थिर छन्। हामीले बनाएका सडक पहाडको तुलनामा धेरै साना छन्, पहाड अलिकति एता उता भए पनि सडक भत्किन्छ । एउटै ढुङ्गाले सडकमा दौडिरहेको सवारीलाई नष्ट गर्न सक्छ। पुल निर्माण गर्न महिनौं वा वर्ष लाग्छ तर उही पुललाई नदीले एक मिनेटमा बगाउन सकिन्छ।
यसै त एती गाह्रो छ कि यो दुई विशाल देशहरू बीचमा छ। भूगोल पनि हाम्रोमा कठिन छ।
हामीलाई गाउँ जोड्न आवश्यक छ, हामीलाई सडक चाहिन्छ, हामीलाई धेरै पूर्वाधार चाहिन्छ तर हामी सचेत हुन आवश्यक छ हाम्रो विकास हाम्रो भूगोल अनुसार हुनुपर्छ। यदि हामी प्रकोपबाट प्रभावित हुन्छौं भने, हामीले सजिलो र छिटो तरिकाले समस्याको समाधान ल्याउनु पर्छ।
- विशाल बिहानी
कतै दुःख्छ दुःख्दैन पाउलाई के सोध्नु,
संघर्षले बनेका ‘बा’का घाउलाई के सोध्नु ।
खै कुन शब्दले सम्बोधन गरौँ बा हजुरको
सधैँ काँडामाथि हिँड्ने बाउलाई के सोध्नु ।
कति बगे होलान् पसिना बाको शरीरबाट
पसिनाले नै बनेका नदी तलाउलाई के सोध्नु ।
बाले कति संघर्ष गर्नु भो जिन्दगीभर ?
देखिन्छ साक्षी राखेर यो गाउँलाई के सोध्नु ।
यहाँ आज जति बनेको छु, जे बनेको छु म,
बाको संघर्षले नै बनेको नाउलाई के सोध्नु ।