बेवारिसे जिन्दगी

मानकाजी तामाङ्ग, लोखिम ८ फलाटे
सोलुखुम्बू सगरमाथा नेपाल (हाल ईराक)

म हु एक परदेशि अति बिकट ठाउँ नेपालको सोलुखुम्बु जिल्ला लोखिम गाउ विकास समिती वडा नम्बर ८ फलाटेमा जन्म भई हाल प्रवाशी भूमिमा कार्यरत छु । रोजगारको शिलशिलामा शहरको गल्ली गल्ली चार्हदै आज हजारौ कोष टाढा मरुभुमिमा आई पुगेको छु । सँघर्षमय जीवनमा सुख दुखलाई सामना गर्दै दिन पछि रातरात पछि दिनहप्ता र महिना गन्दैअति कष्टका साथ यो जिन्दगीको समय बिताउदै छु ।

जिन्दगी त एक अनिश्चित यात्रा रहेछ । त्यही यात्राको एक घायल थकित यात्रि हु म। न त बस्ने ठाउँको ठेगान, न त पुग्ने गन्तव्य । सपना नै सपनाले भरिएको मन लिएर सुखि जिवनको संसारमा रम्ने ठुलो आशा र धनि बन्ने कल्पनै कल्पनामा रमाउदै कहिले हुन्छु कुवेतको मरुभुमिमा, त कहिले ईराकको बम बारुदको तुवालोमा आँखा मिच्दै बंकर भित्र ।भईचालो जस्तै धर्तिमा कम्पमान ल्याई अनि मेघ गर्जेको जस्तो आवाज गर्जन्थ्यो ।त्यो आवाजको कम्पमानलाई सहन नसकेर आफनो काममा तल्लिन भएर लागेका मान्छेहरु एक्कासि रुख ढले जसरि रगताम्य भएर ढल्दथ्ये अनि केहि बेर छटपटाएर आफना चित्कारहरु निकाल्थे र आपसे आप शिथिल हुन्थ्यो । कसैको हुदैन हात त कसैको खुट्टा, कसैको हुदैन आँखा त कसैको आधा ज्यान मात्र ति निर्दोषी रगतले धर्तीलाई भिजाउथ्यो ।त्यो थियो निर्दोष रगतको पहिचान बेरोजगार गरिबि र देशको स्थिति ।

देशमा अशान्ति र बेरोजगारीको कारण बर्षेनि नेपाली यूवाहरु आफनो जन्म भुमिलाई छाडेर बिदेश पलायन हुनु भन्दा अरु उपाए थिएन ।दुखियालाई जहाँ गए पनि दुखै दुख भने जसरि कति नेपाली आमाका सन्तानहरुले न त पैसा कमाएर आफनो गन्तव्य पुरा गर्दछन त्यसको सट्टा आफुलाई नै आहुति दिएर आफुलाई समाधिस्थ गर्दछ । केहिले त पैसा कमाएर सकुशल आफनो घर फकिन्छन् भने कोहि न पैसा, न त आफनो ज्यान केवल सेतो धागोले बाँधिएको चिठ्ठी मात्र घरमा पुग्छ ।यस्तै हुदा रहेछ पैसा कमाउने चक्करमा कसैलाई पैसाले करोडपति बनायो भने कसैलाई खरानीको पति । दिन प्रतिदिन यस्तै घटनालाई बेर्होनु परेको देख्दाखेरि यो आत्मा छियाँ छियाँ भएर चर्किन्छ र आँखामा मुसलघारे वर्षा बर्सिन्छ ।त्यतिखेर याद आउदो रहेछ आफनो जन्म दिने आमा बाबा अनि जन्मभूमिको बेरोजगारी र गरीवी हुनु नै अभिसाप रहेछ भन्ने कुरा ।

जागिर खानलाई धेरै पढेको प्रमाणपत्र चाहिने तर मैले अली अली मात्र पढेको थिए । केहि व्यापार व्यावसाय गर्न ठुलो पूजीं फसाउनु पर्थ्यो तर मसँग कहाँ थियो र धेरै पैसा अनि सोध खोज भनसुन गर्नलाई ठाउँ आफनो मान्छे चाहिने यो स्वार्थि संसारमा आफनो मान्छे पनि पराई भई दिन्छ । उठेर बोलौं बतासले लाने बसेर बोलौ कसैले नसुन्ने भन्ने उखान जस्तै थियो । त्यसैले त बिदेसिनु बाहेक अरु बिकल्प के नै थियो र मेरो सामु ।

रोजगारको लागि हामी नेपाली दाजु भाई दिदी बहिनीहरु बिदेशि भुमिमा ६० डिग्रीको प्रचण्ड तापमा होमीनु केवल हाम्रो बाध्याता थियो । युद्ध भुमिमा बम बारुदको कालो धुवाँमा रुमलिनु परेको छ । अरुको देशमा अरुको नियम कानूनको परिधि भित्र बसेर काम गर्नु परेको छ । अनि पशुको जस्तो ब्याबहार सहेर २४सै घण्टा कठिन काम गर्दा पसिना र आँशुको भेल छाल हान्दै दुई दोभानको तिरमा उर्लिदा यो छात्तिमा ज्वालामुखि बिष्पोट हुदा रहेछ र टुक्रा टुक्रा भएर बालुवामा मिसिदा रहेछ । डाडापारिको जुन घाम भएका बृदा बाबाआमा अनि बिहानि लाली किरण जस्तो छोरा छोरी र प्राण भन्दा प्यारि जीवन सगिनी यी सबैलाइ छाडेर हजारौ क्षितिजपारि बसेर पलपल सम्झनामा तड्पेर बाँच्नु बाद्धेताले बताउदो रहेछ । परिस्थितिले सिकाउदो रहेछ । धेरै पैसा कमाउने उदेश्य लिएर बिदेश आएका बिदेशि भुमिमा भनेको जस्तो नहुदा सोचॆको जति नपुग्दा ती सुनौला सपनाहरु पुरा हुन नपाई शिशा झै चक्नाचुर हुदाँ यो मन आधि हुरिको बेगमा भौतारिएका जिन्दगिले थकित जिवनलाई अंगाल्दै अनि भत्किएको मनले छरिएको आँट बटुल्दै बाँच्नु विवश बनाउदो रहेछ । बाच्नु विवश बनाउदो रहेछ ॥

सहयोगी बिजय कुमार श्रेष्ठ

गीत - किन चाडै माया मार्‍यौ

आचार्य प्रभा
किन चाडै माया मार्‍‍यौ  स्वार्थी बनेर
म भने सम्झी बस्छु आफ्नो भनेर ---

निष्ठुरी त होइनौ तिमी के पर्‍यो त्यस्तो
लाको माया बिर्सिदिने भयौ तिमी कस्तो ---

ज्यानै पनि दिन्छु भन्थ्यौ भेट हुँदा जहिल्यै
तिम्रो बाचा बिर्सिन्न म जूनिभरी कहिल्यै ---

किन मलाई भुली दियौ छल गरेर
म भने बाँची रैछु तिम्रै भर परेर ---
(अमेरिका )

नया इतिहांस लेख्न नपाइ

ह्स्त गौतम मृदुल
बिहानी तारा अस्ताइ गयो उज्यालो पनि देख्नै नपाइ।
शहिद्को सप्ना ओझेल परयॊ नयाँ इतिहाँस् लेख्नै नपाइ॥
लोकतन्त्रको जग् हाल्दा हाल्दै आँधीले सबै भत्काइ दियो।
निरंकुस अध्यारोमा जाकेर सधैलाइ नै थच्काइ दियो॥
अन्गिन्ती आशाका फुलहरु फर्कनै नपाइ मुर्न थाले॥
शान्तीको स्वास फेर्नै नपाइ फेरी पनि जन्ता मर्न थाले॥
हक हित अधिकार खोस्यो स्वतन्त्रता कुनै भोग्नै नपाइ।
शहिद्को सप्ना ओझेल परयॊ नयाँ इतिहाँस् लेख्नै नपाइ॥
सतीको श्र्राप परेर होकी कहिलै माथी उठ्न सकेन।
निहित् स्वार्थको परिधि नाघी आफै भित्र जुट्न सकेन॥
उज्यालोको कठोर् प्रतिक्षामा जिन्दगी अब थाकी सक्यो।
सर्वभौमको बिहानीलाइ कालो बादलले ढाकी सक्यो॥
खिचातानी मै अल्झिय नेता अराजकत्ता छेक्नै नपाइ।
शहिद्को सप्ना ओजेलमा परयॊ नयाँ इतिहाँस् लेख्नै नपाइ॥

लोकतान्त्रिक गृहमन्त्रिको गर्जावट र फितलो शान्ति सुरक्षा

बिजय कुमार श्रेष्ठ जोईन्ट वेस बलाद इराक
कटुन्जे धादिङ्ग नेपाल
देशमा लोकतन्त्रको पुर्नबहाली पश्चात नेपाली जनताले पाउने आशा गरेको शान्ति कस्तो होला भन्ने जिज्ञासाको अपेक्षा थियो । लोकतन्त्रको बहाली पश्चात मन्त्रि मण्डलको बिस्तार गरियो । जुन मन्त्रिमण्डलमा त्रिपक्षको भुमिका निर्वाह हुन पुग्यो । जो थियो जनताले आफनो अमुल्य मतले बिजय गराएर देश निमार्णको अहम भुमिका निर्वाह गर्न पठाएका थिए । त्रि शक्तिको रुपमा जनता सामु उभिए नेपाल कम्युनिष्ट पार्टि माओवादि नेपाल कम्युनिष्ट पार्टि एमाले र मदेसी जनअधिकार फोरम यि तिन पार्टिले लियो देशको समरचना बनाउने जिम्मा । सहकार्य गर्ने पार्टिहरु मध्यबाट सबैभन्दा बढि सिट ल्याउनेमा ने क पा माओवादि थियो । सोहि पार्टिको अध्यक्षतामा सरकारको गठन गरियो । माओवादि पार्टिबाट पार्टि कमाण्डर प्रचण्डले प्रधानमन्त्रिको पद ग्रहण गर्नु भयो र नयाँ नेपालको सृजना गर्ने अठोट लिनु भयो ।

अर्का पार्टि ने क पाएमालेबाट धुरन्धार राजनितीज्ञ र साहासिला कहलाउनु हुने नेता बामदेब गौतमलाई देशको शान्ति सुरक्षा र उपप्रधानमन्त्रि पदको जिम्मेवारी दियो । उहाँलाई उपप्रधानमन्त्रि तथा गृहमन्त्रिको पदभारको जिम्मा लगाइदियो । उहाँले बहुदलिय प्रजातन्त्रमा पनि यो पदको अनुभब गरिसक्नु भएको थियो । त्यसैले उहाँलाई यो पदभार नौलो लागेको थिएन ।

जुन दिन देखि गृह प्रशासनको पदभारमा हात हाल्नु भयो त्यो दिन देखि उहाँ गर्जन थाल्नु भयो । नयाँ नेपालमा नयाँ परिवर्तनको पहिचान देखाउछु भनेर कम्मर कसेर लाग्न थाल्नु भयो । जनताले नपत्याएर के भयो र उहाँलाई आफनो पार्टिले पत्याईहाल्यो । पार्टिलाई दिएको बाचाहरुलाई पुरा गर्न उहाँ कटिबद्ध भएर लाग्नु भयो । जसरि जंगलको राजा बाघ गर्जे जसरि उहाँ पनि गर्जन सुरु गर्नु भयो ।उहाँले जिम्मेवारि लिएको केहि दिन पछाडि बिहान बेलुकाको छाक टार्नलाई आफनो जिवन सडक पेटिमा २४घण्टामा १६ घण्टा बिताएर आफनो एक मुठ्ठि सास धानि रहेका थिए यानेकि आफनो व्यपार व्याबसाय गरेर जिवन गुजरा गरेका थिए। अकश्मात ति साना निमुखा टुहुरे व्यापारिहरुलाई भयानक चट्याङ पर्न गयो । त्यो चट्याङ थियो बामदेवको हुकुम सारा फुटपाते साना व्यापारिलाई बिल्लिबाट बनाउने आदेश जारि गर्‍यो । सारालाई रुवाबासी बनायो ।बिना औषधिको रोग पाल्नु पर्र्‍यो ति निमुखा व्यापारिहरुले अनयासमा नै । सर्वसाधारण जनतालाई सडकको बास बनाई दिए । यो गृहमन्त्रिको पहिलो नयाँ नेपालको नौलो कदम । बिना अर्को योजना नबनाईकन साना व्यापारिहरुलाई बिल्लिबास बनाएको थियो ।

आर्को थियो रात्रि व्यावसाय माथिको प्रहार । गन्तव्य विनाको यात्रा भने जस्तै गरि सारा रात्रि व्यावसायलाई अर्को गन्तव्य व्यावश्था नबनाईकन फेरि आर्को चट्याङ पर्न गयो ति रात्रि व्यापारि माथि ।हजारौ रोजगार दाताहरुलाई बेरोजगार बनाईदिए उहाँको त्यो चट्याङ रुपि आदेशले । कयौको घर उजाड बनाई दिए ।बेरोजगारको भार थाम्न नसकेर नेपाली आमा छटपटाई रहेको बेलामा झन रोजगारिको लगाम लगाएकालाई पनि बेरोजगारको पंक्तिमा उभ्याई दिनु भयो । बाध्य भएर फेरि जनताहरु सडकमा उत्रन थाले । हुन त सबै कुरा बुजेर हो कि नबुजेर हो उहाँले यो कार्यलाई अघि बढाउनु भएको त्यो कुरा हामी निमुखा जनताले बुझन सकिरहेको छैन । दोस्रो उपायको निर्णय नगरिकन एक्कासि यो अभियान थाल्नुमा उहाँको भुल थियो । त्यसै कारण जनताले बिना सित्ति सास्ति भोग्नु परेका थियो ।

देशमा शान्ति सुरक्षाको ढोकामा बलियो साचो लगाउछु भनेर कम्मर कसेर लाग्नु भएको हाम्रा मन्त्रि । दिन डाहाडै कयौ जनताको शिर छेदन भएको हामीले देख्न पाई रहेका छौ ।जस्ले हान्यो उसले जान्यो भन्ने मन्त्र लिएर हिड्दै छन् छात्ति फुलाएर कोहि डन भनेर चिनिने कोहि वाईसियल कोहि युथ फोस्र भनेर चिनिन थालेका छन् । सर्वसाधारण जनताले आन्नदले सास पनि फेर्न पाएका छैनन् के यहि हो त शान्ति सुरक्षामा ढोकामा बलियो ताल्चा लगाएको हाम्रा गृहमन्त्रिले जनतालाई दिएको शान्ति सुरक्षा । विभिन्न नामाकरण गरेर सर्वसाधारण जनतालाई दुख त्रास ससंकित पारेर आफनो बाच्न पाउने हकअधिकार समेत उपभोग गर्न पाएका छैनन् के यहि हो त नयाँ नेपालले जनतालाई दिएको शान्ति सुरक्षा ।

हाम्रा गृहमन्त्रिले त गल्ति भए प्रधानमन्त्रिलाई समेत छाड्दिन भनेर भाषण दिनु भएको थियो त । जब उहाँ देशको जिम्मेवार पदको सपथ लिनु भए पछाडि परिस्थिति आएमा म कसैलाई पनि माफि दिने वालामा छैन भनेर उहाँले भन्नु भएको थियो । खोई आज ति कार्य गनु भएको कि उहाँले भुल्नु भयो त्यति बेला दिनु भएको वक्तव्य । हाम्रा अगाडि प्रत्यक्ष घुमि रहेको छ भयाङनक र त्रासदिय हत्या गर्ने हत्याराहरु । हामी नेपाली सबैको आखा अगाडी घटेको थियो कोटेश्वरको व्यवसायी रामहरि श्रेष्ठको र्निलज्जासपद हत्या । देशको घुम्ने कुसर्ीमा बस्ने अधिकार कस्ले दियो ति नेताहरुलाई कस्ले बनायो नेता र जनतालाई दिएको बचन बद्धता सबै भुले ति कुसर्िका मोह भएका मन्त्रि साहेबहरुले मुखले राम राम बगलीमा छुरा भने जस्तै अहिले आएर रामहरिको हत्याको अभियुक्त कहाँ बस्छ कसको आस्रय लिएर बसेको छ भनेर सबै कुरा थाहा पाउदा पाउदै पनि किन अभियुक्तलाई पक्रन सकेको छैन त ।

हाल आएर देशको उपप्रधान मन्त्रि तथा गृहमन्त्रिको पद समालेर देश र जनतालाई शान्तिको आहुति दिन्छु भनेर किन गर्जनु भयो ।त्यति बेला त्यो पद पाउनलाई गर्जनु भएको थियो कि जनताको सेवा गर्नलाई पदको जिम्मेवारी लिनु भएको थियो । अब अहिले आएर र अभियुक्तलाई पक्रन गाह्रो छ भनेर किन लाचारीपन देखाउदै हुनु हुन्छ त । अब यो सरकारलाई कसको डर त्रास भयो त ।सरकार कुन पार्टिको हो र अभियुक्त कुन पार्टिको हो त र कसको कारणले अभियुक्तलाई कार्बाहि गर्न गाह्रो भएको हो त । यस भन्दा पहिला त चुनावि नारा थियो अब कस्तो नाराले अड्किएको हो त यो कुराको जवाफ मन्त्रि ज्युले दिनै पर्ने छ । तपाईको यो लाचारिपनलाई देखेर त्यो आफनो नामको बदनाम गर्न खोज्नु भएको जस्तो पो लाग्यो । कि त त्यो घुम्ने कुसर्िलाई आफनै तरिकाबाट घुमाउनु भएको हो । तपाईको गर्जावटलाई सहि तवरमा सदुपयोग गरेर देखाईदिनु भयो भने यो गर्जावट सदावहार हुने छ नत्र जनताले माफ गर्ने छैन ।

हाम्रा नव निर्वाचित नयाँ नेपालको मुहार नयाँ मुहारको समरचना गर्छु भन्ने प्रधानमन्त्रि प्रचण्डलाई यो देशको नागरिक भएको नाताले यो प्रश्न गर्दै छु । प्रधानमन्त्रिको पदभार समाल्नु भएका हाम्रा मन्त्रि पुष्पकमल दाहाल ज्यूले चुनाब हुनु अघि साडे दुई करोड जनता सामु गरेको बाचा अहिले बिस्रनु भयो कि कसो आफनै सह पाठिहरु द्धारा गरिएको हत्याको हत्यारालाई कार्वाहि गर्ने बचन दिनु भएको थियो तर यति लामो समय बित्दा पनि किन कार्बाहि गर्नु भएन त के यो सच्चा राजनितिज्ञको भाषण मात्र गर्दै हिड्नु हुन्छ कि बोलेका कुरालाई व्याबहारमा पनि उतारे र लागु गर्नु हुन्छ त । आफनो नामलाई मध्य नजरमा राखेर जनताका चुनौतिलाई केलाएर त्यो पुष्प जस्तो होस् जुन पुष्पले सारा बगैचालाई सुवास छरिदियोस नकि सुगन्धमय तुल्याईदियोस यो नै छ हामी नेपाली जनताको चहना । तपाई यो देशको प्रधानमन्त्रि हुनु हुन्छ सबै नेपालीको साझा पुष्प हो केवल ने।s।पा माओवादिको मात्र होईन । तपाईसँग भएको सुवासको सुगन्धको आभास लिने अघिकार सारा नेपाली जनतालाई छ ।त्यसैले जनताको आकांक्षालाई तृप्त पार्ने काम तपाई र तपाईको सरकारमा बस्ने मन्त्रि मण्डलको हो । यो नै हो हामी नेपलीको चुनौती तपाई सामु ।

नेपाल डायरी -१

कुनै तथ्यांक त स्पष्ट छैन तर भनिन्छ , भारतमा रहेका लगभग ६०-८० लाख नेपाली ( भारतीय र नेपाली नेपाली दुवै नेपाली गरेर) , बाहेक अरू मुलुकमा विविध उद्देस्यले बिदेशिएका नेपालीहरूको संख्या २० लाख नाघिसकेको छ । र यिनै विदेशिएका नेपालीको भरमा नेपालको अर्थतन्त्र अडिएको छ । सानो र गरीब अर्थतन्त्र अनि २ खरब जतिको रेमिटेन्सले थेगेको छ भन्दा अन्यथा हुन्न रे ! विज्ञहरू भन्छन् । निकट हिजोका आन्तरिक द्वन्दका दिनहरू देखि आजको अर्ध- जनवादी सरकार सञ्चालन हुँदाका दिन सम्मका लागि नेताहरूलाई विदेश भ्रमणको स्वाद जुटाइदिनेदेखि, देश नामको रथ घिस्रेको देखाउन र नेतगणहरूलाई चमत्कारको फलाको हाल्न गरी उभ्याउन अनि राष्ट्रवादको रट लगाउन यिनै बिदेशिएका नेपालीले खाडीको बालुवालाई कष्टकर ढंगले पेलेर तेल निकाल्ने कामदेखि मलेशियाको आर्द्र जंगलभित्रको विदारक पीडासंग जुधेर भित्राएको रेमिटेन्स धनको टेकोले जोहो जुटाएको छ । संसार भर छरिएर रहेका यिनै नेपालीले सालाना २०० अरब भन्दा बढी रूपैयाँ नेपालमा आफन्तका नाममा पठाउने हुँदा नै, यहाँका लागि रेमिटेन्सले नै समानान्तर बजेटको काम गरेको छ भन्दा अत्युक्ति हुन्न । भन्नै पर्छ, नेपाललाई केवल रेमिटेन्स धनले अडाएको छ ।

म अहिले स्वदेशमा नै रहेको हुँदा , नेपाल सम्बन्धी अनुभव साथीहरूलाई सुनाउन मन लागेको छ । बिदेशमा रहँदा र इन्टरनेटको माध्यमबाट समाचार पढेर नेपालका बारेमा सूचित हुन मन पराउने म जस्तै धेरै जसो नेपालीलाई, केही समयका अन्तरालमा नेपालमा थुप्रै परिवर्तन भैसकेको होला जस्तो भान पर्नु स्वाभाविक नै हो। तर स्वदेशी भूमिमा पाइला परेका बखतदेखि नै यहाँको छिन्नभिन्न अव्यवस्था, अराजक प्रवृत्ति अनि नेपाली अपरिवर्तनीय मौलिकताका विशिष्टता देखेर, हाम्रो पनमा रम्नु र एडजष्ट हुनै पर्ने वाध्यात्मक विष्मयले गम्लंग अंकमाल गरीहाल्छ ।

जब विमान काठमाण्डौको आकाशमा कावा खान थाल्छ, र आकाशबाट शरदकालीन काठमाण्डौ र वरपर पहाडी श्रृंखलाको दृस्यावलोकन चित्ताकर्षक बन्न थाल्छ , स्वदेश स्पर्शको अनुपम उत्तेजनामा उमंगिएको मन , एयरपोर्ट ल्याण्ड हुनु, एयरलाइन्सको गाडीमा चढ्नु, अध्यागमनको पहेँलो कार्ड बोकेर लामबद्द हुनु, कारिन्दाहरूको सुस्त कामको पर्खाइ र मध्ययुगीन शैलिको लाग्ने हाम्रो विमानस्थलको व्यवस्था र वातावरणमा अचम्मित बनेका विदेशी पर्यटकहरूको अनुहारमा देख्न वा पढ्न सकिने विष्मय र उत्सुकतालाई नियाल्नु , भन्सार कर्मचारीगणका चम्किला आँखामा देख्न सकिने उत्सुकतापूर्ण शिकार खोजीको त्यो अनुराग , बाहिर प्रतिक्षारत ट्याक्सि चालकहरूको तानातान र पाहुनाको पर्खाइमा लामबद्द होटलका एजेण्टहरूको आफ्नै कुराले पनि नेपालीपनको यो परिचयमा मौलिकता भरिदिन्छन् । यी र यस्तै कुराबाट सुरु भएको नेपाल पुन: प्रवेशको कथाले काठमाण्डौको धूलो र धूँवामा पूर्ण गुम्सिएर , ट्राफिक जाम, भीड , कोलाहल, बन्द, हड्ताल अनि प्रदर्शनका अनपेक्षित तर निरन्तर चलायमान प्रकृति र प्रवृत्तिहरू संग जुध्न वा मिल्न सिक्नै पर्ने हुन्छ ।

बाहिर रहँदा धेरै कुरा भैसकेको होला जस्तो लागे पनि, नेपाल भित्रको वस्तुस्थितिमा देखिने सारभूत परिवर्तन केही छैन र परिवर्तनको अनुभव नै गराउने खास कुरा केही छैनन् । काठमाण्डुमा बढेका सवारी साधन र तिनले पैदा गर्ने बेला र कुबेलाको जाम, मानिसको सर्वत्र देखिने कोलाहल युक्त भीड , काठमाण्डुको जग्गगाको आकासिएको मूल्य , अनि एकदमै तिब्र गतिमा भैरहेको उपभोग्य सामानहरूको मूल्य वृद्दि यहाँको वर्तमान दैन्दिनिका मुख्य विशेषता हुन् भन्न करै लाग्छ ।

माओवादी सरकार सत्तासीन छ , त्यसैले हिंसा, अस्तव्यस्तताका कारकहरू अनि जोरजुलुम गर्नेहरू नै सत्तामा बसेको हुँदा अपेक्षाकृत शान्ति कायम भएको देखिनु सामान्य कुरा भयो । तर पनि कसले कतिबेला के कारण बन्द वा हड्ताल गर्ने हुन् भन्ने अनिश्चितता र सन्त्त्रास यथावतै छन् । तराईमा पहाडिया भएर रहँदाका जीवन अनिश्चितता मात्रात्मक रूपमा बढेकै छ्न् , घटेका छैनन् । यो पछिल्लो विषय केवल पढ्न सकिएको मात्र हो ।

केही दिन यता निम्न चर्चा योग्य कुराहरू पनि भए:

(१) सरकारले राष्ट्रिय योजना आयोग नामको विकासे संस्थामा राजनैतिक नियुक्ति गर्‍यो । नेपालको इतिहासमा पहिलो पल्ट योजना आयोगमा अर्थशास्त्री र योजनाविदहरू नियुक्त गरिएनन् बरू एमाले, माओवादी र जनमोर्चा र फोरमका नेताहरूका नातागोताले भरिएको मण्डलीहरूको योजना आयोग गठन हुन पुग्यो । एमालेको कोटाबाट गएका प्रम कुँवर पूर्व भलिबल खेलाडी रहेछन् र अहिले एउटा कलेज पढाउने रहेछन्। जनमोर्चाका कोटाबाट सदस्य बनेका राममणी पोख्रेल यस्तै मणी पोख्रेल तर नाम गरेका जनमोर्चाका नाताका भाइ परेछन् भने माओवादीमा बिलीन हुन ठिक्क परेका एकता केन्द्रका नेता कामरेड प्रकासका भाइ पर्ने सुनिल बाबु श्रेष्ठ अर्का सदस्य रैछन् । उता कामरेड बाबुरामकी सासू दिदी वनस्पतिशास्त्री र पेसाले प्रयोगशालाविद् कयोदेवी यमी अर्की सदस्या भएकी छन् भने फोरमको कोटाबाट आएका योगेन्द्र यादव भाषाविद् हुन् । नातागोताले भरपूर अहिलेको योजना आयोगको गठनको एउटा विसेषता हो, नया दिशा तर्फको छलाङ किनभने यहाँ कुनै योजनाविद् र अर्थशास्त्री नै छैनन् । सायद अहिले सम्मका विशेषज्ञ अर्थशास्त्रीहरूले भरिएका योजना आयोगले पो के लछारेका थिए र ? भनेर पो यस्तो नातागोता इष्टमित्र अनि पार्टीका हनुमान कार्यकर्ताले भरिएको योजना आयोग गठन गरी स्थापित पद्दतिमाथि व्यंग्य गर्न खोजिएको पो हो कि ? जे होस् योजना आयोगको गठनमा भने चमत्कारै भएको छ !!!

यही विषयमा माओवादीको तरफदारी गर्ने पत्रिका ‘ नया पत्रिका’ ले समेत ८ नोभेम्बर मा एउटा रिपोर्ट छापेको थियो “ योजना आयोगमा पूर्व भलिवल खेलाडीदेखि , प्रयोगशालाविदसम्म” । तर , यस कुरालाई लिएर यसका सम्पादक कृष्णज्वाला देवकोटाले माओवादी नेताकोम बोलाहट मात्र हैन खप्कि नै पाएको कुरा एउटा निकटस्थबाट मैले आज बिहान मात्र पाएको छु । सदस्य चयन हास्यास्पद भएको र स्वयं माओवादीले बनाएका उपाध्यक्ष डाक्टर पिताम्बर शर्माले समेत यसमा बिरोध जनाए पछि सरकारले यसमा फेरि पुनर्गठन गर्ने भएको छ रे !

(२)रामहरि श्रेष्ठ हत्याकाण्डका नाइके, शक्तिखोर शिविर चितवनका निलम्बित प्रमुख कालि बहादुर खाम विविधसंग जिल्ला प्रसासन कार्यालय चितवनमा सार्वजनिक कार्यक्रममा पत्रकारहरूको समेत उपस्थितिमा नै वर्तमान रक्षा मन्त्री राम बहादुर तापाले भेट गरेको विषयमा, संविधानसभामा बिरोध हंगामा खडा भएपछि , स्वयं रक्षा मन्त्री र गृहमन्त्रीले सदस्यहरूलाई सो विषयमा जानकारी दिएका छन् । रक्षा मन्त्रीले आँफूले हत्याका अभियुक्तसंग नभेटेको कुरा गरेका छन् भने ,प्रत्यक्षदर्शी पत्रकारहरुले आफ्ना लेखहरू मार्फत रक्षा मन्त्री झूट भएको कुरा आफ्ना लेखहरू मार्फत चुनौतिकासाथ बताइरहँदा, गृहमन्त्री बामदेवले माओवादी शिविर भित्र गएर प्रहरीले अभियुक्त निकाल्ने काम गर्न नसक्ने लाचारी हिजोको संविधानसभा बैठकमा प्रकट गर्नु भएको छ ।

(३)वर्तमान बजेटले प्राइबेट शिक्षण संस्थामाथि लगाएको ५% को अतिरिक्त कर हटाउनु पर्ने र सो कर नतिर्ने निर्णय निजी स्कूलहरूको केन्द्रिय संगठनले सरकार समक्ष गरेको छ ।

(४)कथित जनयुद्द लडेका माओवादी लडाकुहरूलाई उनीहरूले गरेको एक दशक लामो लडाँइमा आर्जन गरेको सिप र ज्ञानका आधारमा , माओवादी सरकारले विद्यालय र विश्वविद्यालय योग्यता प्रदान गर्ने योजना गरिरहेको कुरा डाक्टर बाबुराम भट्टराईले अखिल क्रान्तिकारीको एउटा भेलामा खुलाएका छन् । अब यस्तो लाग्दैछ, माओवादी भएर लडेका र जनताको घोडा चढेका सबैले १२ क्लासदेखि पिएचडिसम्मका थरितरि डिग्री सित्तैमा लिएर , वास्तविक हाड घोटेर पढ्ने र योग्यता लिनेहरूलाई विस्थापित गर्ने दिन पनि आउने भए !!!

(५)कामरेड प्रचण्ड फेरि एक पटक बर्बराएका छन् । उनले हिजो मात्र एउटा सार्वजनिक कार्यक्रममा एउटा कागजमा लेखिएको अंग्रेजी भाषण नेपाली लयमा पढ्दै भनेका छन् “ संसदिय अभ्यास र त्यही पद्दतिमा सञ्चालित राज्य व्यवस्थाका कारण आर्थिक विकास नभएको र गरीबी बढाएको छ” भन्ने कुरा गरेर उदारवादी संसदीय पद्दतिको बिरुद्दको असन्तुष्टि र झुसिलो डकार छाडेर कामरेड प्रचण्डले आँफू पद्दतिमा बाँधिएर काम गर्ने प्रणालीलाई सजिलो व्यवस्था मान्न सक्ने स्थितिमा नरहेको उद्घोष गरेका छन् ।

(६)र अन्त्यमा, राजावादी पूर्व मन्त्री कमल थापाले अर्को द्वन्को खतरा भएको कुरा औँल्याउँदै भनेका छन् “ माओवादी वा उसलाई पराजित गर्ने अर्को शक्तिबाट अर्को अधिनायकवाद आउनेछ” । उनले अरू प्रष्ट्याउँदै भनका छन् “ प्रजातन्त्र उग्र वामपन्थी धरापमा फँसेको छ र यो कमजोरी माओवादीलाई शान्ति प्रकृयामा ल्यायौँ भन्ने काग्रेस र एमालेको हो” । उनले यो कुरामा थप्दै भने “ हिंसा गलत थियो भन्ने कुरालाई माओवादीले कहिल्यै स्वीकारेन बरू त्यसैका कारण आँफू यो स्थतिमा आएको कुरामा उसले गर्व महशूस गरेको छ” । म राजावादी र कमल थापाको राजनैतिक सोचलाई अँगाल्ने मान्छे त हैन तर मैले हिजो काभ्रेमा उनले आफ्ना कार्यकर्तालाई सम्बोधन गर्दा भनेका कुराहरूलाई मनन गर्दा वर्तमान नेपाली राजनीतिको वस्तुस्थितिका सन्दर्भमा शतप्रतिसत सत्य पाएँ ।


परिस्थिति र इण्टरनेटले साथ दिँदा फेरि भेट्ने वाचा सहित । -एकलव्य


नोभेम्बर ११ २००८ , शंखमूल, काठमाण्डु

विविध जिल्ला प्रशासनमा कसरी छिरेका थिए ?

- रमेशकुमार पौडेल

कात्तिक पाँच गते माओवादी तेस्रो डिभिजनका कमाण्डर विविध साँझ साढे पाँच बजे तिर चितवनको जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा आएकै हुन् । यो मेरै आँखाले देखेको कुरा हो । यो दृष्टिभ्रम पनि हुनसक्छ भनेर त्यहाँ आएका व्यक्ति विविध हुन् होइनन् भन्नका लागि क्रस चेक पनि गरेकै हो । पक्का भएपछि मात्रै चितवन पोष्टमा ७ गते समाचार छापियॊ । तर आइतबार रक्षा मन्त्री बादलले विविध त्यहाँ नआएको कुरा सदनमा गरेको सुन्दा अचम्म लाग्यो ।त्यस दिन दिउँसो बादलले चितवन नारायणगढको क्याम्पा चौरमा तिहार मेलाको उद्घाटन गरेका थिए । लगभग चार त्यही बजेको थियो । त्यहाँबाट निस्केर अफिस आइपुग्दा नपुग्दै पाँच बजे जिल्ला प्रशासनका बादलले पत्रकारहरुलाई भेट्ने भन्ने खवर आयो । क्रान्तिकारी पत्रकार संघले सो कार्यक्रम आयोजना गरेको थियो ।

म लगभग समयमै जिल्ला प्रशासनमा पुगेको थिएँ । तर रक्षमन्त्री बादलले जिल्लाका कार्यालय प्रमुखहरुलाई निर्देशन दिइराखेका थिए । प्रशासन कार्यालयको सभा कक्ष भित्र कार्यालय प्रमुखहरु टन्नै थिए । सभाहलको उत्तर तर्फको झ्यालमा गएर केही बेर मैले बादलको कुरा सुने । त्यती बेला उनले जेल सुधारको कुरा गर्दै थिए । उनले भने जेलमा अब धेरै कैदी राखिराख्न आवश्यक छैन । केही सर्तहरु सहित उनीहरुलाई आम माफी दिएर छाडिदिए हुन्छ । फेरि सवैलाई छाड्नु पर्छ भनेको पनि होइन । 'शोभराज जस्तालाई त छाड्न पनि भएन ।’ पत्रकार भेटघाट अलि अबेला हुने छाटदेखे पछि म झ्याल छाडेर प्रशासनको भवन बाहिर निस्किए । चौरमा नेपाल पत्रकार महासंघ चितवनका अध्यक्ष कृष्ण गिरी लगाएत अरु दुई जना साथीहरु हुनुहुन्थ्यो । पत्रकार सम्मेलन सुरु नहुदासम्म चौरमै गफगर्ने योजना हाम्रो बन्यो । यो सल्लाह गरेर हामी बस्न पनि भ्याएका थिएनौ बाहिर सडकमा एउटा सेतो जीप देखियो ।

गाडी अनमिनको हो की भन्यौ तर गेट तर्फ सोझिए पछि माओवादीले प्रयोग गर्ने नम्बर प्लेट देखियो । पहेलो सेतो र हरियो गरेर तीन रंगको समिश्रण भएको सो नम्वर प्लेटमा बा ०००१ अ सम्मको अक्षर मैले अझै भुलेको छैन । 'अ' पछाडीको नम्वर ४० देखि ५० सम्मको बीचको हुनुपर्छ । अनि गेटबाट छिरेको सो सेतो जीपमा एउटा अनुहार देखापर्‍यो जो विविध थिए । हामी उभिएकै तर्फ जीप आयो । हामी तिरै आएका हुनाले बाटो छोडिदिनु परेको थियो । त्यस पछि विविध झरे । अघि भित्र देखेको मान्छे विविध हुन भन्ने पक्का उनी झरे पछि झनै भयो । विविधसँग एक दुई चोटी होइन पटक पटक भेटभएको छ । कुराकानी भएको छ । फोटोमा मात्रै देखेको भए पनि झुक्किने कुरा हुन्थ्यो । टाढाबाट देखेको भए पनि के हो के हो भन्ने हुन्थ्यो । तर राम्रैसँग परिचित मान्छे माओवादीकै नम्वर प्लेट भएको जीपमा आएको छ । पोशाक सादा भए पनि उनी यति नजिकबाट गए कि अनुहारमा देखिने अलिअलि पोतोसम्ममा हाम्रो दृष्टि पुगेपछि यो भ्रम हो भन्ने लागेन ।त्यती बेला साथमा क्यामरा थिएन । अरु कसैले क्यामरा ल्याएको छ कि भनेर खोज्न लागे । त्यति बेलासम्ममा विविध जिल्ला प्रशासनको भवनमा छिरिसकेका थिए । साथीहरुको माझमा पुगेर क्षणभरमै म फेरि बाहिर निस्किए ।

त्यति बेला प्रशासन भवनको च्यानल गेट नजिक सर्ट पाइन्ट लगाएकी एक जना युवतीले फोनमा यसो भन्दै थिइन "म यहाँ विविध सरसँग जिल्ला प्रशशासनमा छु । जीवित दाइको बारेमा कुरा गर्नु पर्ने । कारागार जान भ्याइएन त्यसैले यतै छौं … " ती युवतीको कुरा सुने पछि विविध नै होइछन् भन्नेमा कुनै दुविधा रहेन । उनले नाम लिएको जीवित भन्ने व्यक्ति रामहरि हत्याप्रकरणमा अदालतले पूर्पक्षका लागि भरतपुर कारागार पठाएका तेस्रो डिभिजनका ब्रिगेड कमाण्डर हुन् । युवतीको कुरा गर्दै थिइन म उत्तर फर्केर बसेको त्यही सेतो जीपमा एक पटक फरि नजर लगाए । भित्र महिला र बच्चा पनि थिए ।त्यस पछि म फेरि भवन भित्रै छिरे । एकजना पत्रकारले भने 'विविध र बादल कानेखुसी गरेर उता अर्को कोठा तिर लागे । म क्यामरा खोज्ने चक्करमा थिए । फेरि बाहिर निस्किए । कान्तिपुर दैनिकका बिनोद त्रिपाठी आउँदै हुनुहुन्थयो । दुर्भाग्य उहाँसँग पनि क्यामरा रहेनछ । विनोद जीसँग विविध आएर बादललाई भेटेको कुरा भयो । भेटघाट गरेको कोठा तर्फ लाग्दै गर्दा म त्यसको नजिकै पर्ने ट्वाइलेट भित्र छिरेको थिए । उनीहरु झट्टै गैइहाल्लान भन्ने लागेको थिए न तर त्यति बेलै निस्केछन् ।यो दृश्य चितवन पोष्टको अफिसमा आएर चर्चा भयो । तै पनि आत्तिएर सममाचार नलेखिहाल्ने अरु ठाउँमा पनि बुझ्ने सल्लाह भयो । फेरि एक पटक तेस्रो डिभिजनमा बुझ्न लागियो ।

त्यहाँको एक जना आधिकारीक व्यक्तिसँग मोवाइलमा सम्पर्क भयो । उनले भने "हो विविध सर हिजो देखि यतै हुनुहुन्छ । सायद आज भरतपुर पनि पुग्नु भयो होला ।" यस्तो यस्तो गाडी तपाइँहरुकै हो भनेर सोध्दा उनले हो भने ।यति भए पछि जिल्ला प्रशासनमा आएका व्यक्ति विविध होइनन् भनेर शंका गर्ने ठाउँ रहेन । अब उनी त्यसरी हिड्न पाउँछन् या पाउँदैनन् भन्ने बुझ्नु नै थियो । रामहरि हत्या प्रकरणको थुनछेक आदेशका लागि जिल्ला अदालत चितवनमा बहस हुँदाका दिन हामी त्यही थियौं । अदालतले विविधलाई फरार अभियुक्त करार दिएको थियो । उनी फरार अभियुक्त हुन भन्ने थाहा थियो तर त्यसरी घुम्न पाउने नपाउनेमा अझै बुझ्नु पर्ने भयो । कान्तिपुर दैनिकका विनोदजी पनि भोली अदालतमा बुझेर लेख्नेमा सहमत हुनुभयो । उहाँ र म भोली पल्टसँगै गएर अदालत कानुन व्यवसायी र प्रहरीमा बुझ्यौ । उनी त्यसरी हिड्न नपाउने र देखेमा प्रहरीले समात्न सक्ने जानकारी हामीले बटुल्यौं । त्यस पछि कात्तिक सात गतेको चितवन पोष्टमा यो खवर आयो । कान्तिपुरमा नौं गते निस्कियो । कतै पनि कुनै प्रकारको खण्डन आएको थाहा छैन तर संसदको हैसियतमा बस्ने संविधान सभाको बैठकमा कुरा उठेपछि र जवाफ दिन बाध्य हुनु पर्ने अवस्था आए पछि बादलले भेटेको होइन भनेछन् । क्रान्तिकारी नेताले पनि यस्तो झुठ बोल्नु पर्ने यो कस्तो नयाँ नेपाल त्यसो त आफ्नो गल्ती कम्जारीहरु ढाकछोप गर्ने माओवादीहरुको विशेषता नै हो । यो रामहरि प्रकरण नै यस्का लागि काफी छ । गएको बैशाखमा रामहरिको मृत्यु छापामारको कुटाइले भयो । शोभराजले गर्ने भन्दा कम थिएन त्यो हत्याको शैली । चाल्स्र शोभराजलाई आममाफी दिन हुदैन भन्ने बादलले यो बचन बोलेको केही मिनेट पछि नै रामहरि हत्याप्रकरणका फरार अभियुक्तलाई भेटेको कुरा सजिलै किन स्वीकार गर्दथे । धेरै तथ्य र सन्दर्भहरु जोडेर हामीले समाचार छापेका हौ । देखेको कुरा नलेखेर बस्नु हाम्रो धर्मले दिएन । बादल जीहरुलाई देखेको कुरा नलेखेकोमा नै खुसी लाग्दो रहेछ । तर त्यसो गरिएन । तपाइ साच्चिकै नयाँ नेपालको इमान्दार नेता हो भने भेट गर्नु ठिक हो भन्ने तर्क गर्नुहोस या भेटेर गल्ती गरेछुभन्ने स्वीकार गर्नुहोस । पत्रकारहरुले फोटो खिच्न भ्याएनछन् भन्ने जानेर नै तपाइले झुठो बोल्ने आँट गर्नु भएको होला । समाचारमा पत्रकारले खिचेको ताजा तस्वीर समावेश नहुनुलाईनै बादल जोगीने कबज बन्दै छ ।

साभारः ( चितवनबाट रेडियो चितवनका सहकर्मी मोहन बश्यलको सहयोगमा )