January 26, 2009

सपथग्रहण: परमानन्द झा देखी ओबामा सम्म

हिन्दीमा सपथग्रहण गर्‍यो भनेर नेपालको सर्वच्व अदालतले जुलाई २८, २००८ का दिन उप-राष्ट्रपति झा र सरकारको नाममा लिखित स्पष्टिकरण को माग गरेको थियो । मच्चिने-मच्चिने थच्चिने (म जस्ता) नेपालीको बानी थाहा पाएर नै होला दौंतरीले एउटा काउन्टडाउन हुने (जवाफ फर्काउने समयको) घडी नै राखेको थियो साइटमा । मेरो पर्सनल कामको चपेटले गर्द बिचमा त्यो काण्डको कुरा के - कहां पुग्यो मलाई केही हेक्का नै भएन, लेख्ने त परै जावोस पढ्ने पनि सार मिलेन । आहिले ओबामा को सपथ ग्रहण हेरेपछी फेरी तेही पुरानो कुरा को झल्झली याद आयो ।

अमेरिकाको संविधान अनुसार हरेक ४ (वा ८) बर्षमा जनवरी २० का दिन दिउसो १२ बजे पछी नयाँ राष्ट्रपती को कार्यकाल सुरु हुन्छ । तेही समयमा नयाँ राष्ट्रपतीले आफ्नो कार्यलयको सपथ खान्छन । सपथ यस ब्यहोराको हुन्छ: I do solemnly swear (or affirm) that I will faithfully execute the office of President of the United States, and will to the best of my ability, preserve, protect and defend the Constitution of the United States.

यसपाली सपथग्रहणको बेला सपथ खुवाउने (सर्वच्व अदालतका मुख्य न्यायधिस) नर्वस भएर हो कि सपथका शब्दहरु अगाडि पछाडि पढे, ओबामा पनि झुक्किएर झन्डै - झन्डै त्यसै गरी नै पढे । पछी ओबामा फेरी सपथ लिएछन (सर्वच्व अदालतका मुख्य न्यायधिस बाटै), तर ५-१० ब्यक्ती का सामु । कमनसेन्स लगाउने भए फेरी किन लि राख्नु परेको होला जस्तो लाग्छ, तर संविधान र नियम कानुन भनेको कमनसेन्स भन्दा माथिका कुरा हुन । सबैले आ-आफ्नो सजिलो का लागि आफ्नै तरिकाले कमनसेन्स लागाउन र संविधानको व्याख्या गर्न थाले नियम कानुन भन्ने नै हुंदैन होला ।

मेरो यो पोस्ट को सार के हो भने: यदी चित्त बुझ्दो र समय सापेक्ष छैन भने कि त संविधाननै परिवर्तन गर्न सक्नु पर्‍यो, हैन भने जे लेखेको छ तेसको पालना गर्नु पर्‍यो ।



January 25, 2009

नेपाली ब्लगको इतिहास

नेपाली ब्लग अहिले कती छन? भनिन्छ अहिले नेपाली ब्लगको संख्या ९-१०हजार छन् तर यसको आधिकारीक तथ्यांक कतै छैन। ब्लग खोल्न कतै दर्ता गरिरहनु नपर्ने र संसारको जुन कुनाबाट पनि खोल्न सकिने हुनाले यस्को आधिकारीक तथ्यांक पत्ता लगाउन गार्हो छ। कती ब्लग त एक दुइ पोष्टमै बिश्राम लिन पुगेहोलान कती भने रफ्तारमै चल्दैहोलान। नेपाली ब्लग संख्याको समग्र तथ्यांक bloggers.com.np ले गर्ने प्रयास गरेकको छ। अहिले भन्नु पर्दा यो नै नेपाली ब्लगको परिधी बताउने स्थान हो।

मैले यो ब्लगमा भन्न जान्न खोजेको कुरा के हो भने नेपाली ब्लग कसरी शुरू भए, कस्ले शुरू गरे या कहिलेबाट सुरु भए। नेपाली भन्नाले भाषालाइ मात्र ब्याख्या गरेको होइन है, नेपाल, नेपालीको बारेमा नेपालीले लेख्ने ब्लगलाइ भन्न खोजिएको हो। यो ब्लग पोष्टको उदेश्‍य नेपाली ब्लगको इतिहास खोतल्नु हो। कि त अब नेपाली ब्लगमै शोध पत्र तयार गर्नु पर्‍यो नत्र भने सबैको मुखबाट आएका ब्लगको इतिहासलाइ कुनै ठाउमा डकुमेन्ट गर्नुपर्‍यो । ब्लगहरु आधिकारीक दर्ता भएका नहुंदा तथा म सक्रिय बिद्यार्थी नभएको ले शोध पत्रको रोजाइ त्याग्न पुगें। अब अर्को तथा अन्तीम रोजाइ हो सबैको मुखबाट आएको ब्लगको इतिहासलाइ डकुमेन्ट गर्नु। सबैको भनाइलाइ कमेन्ट बक्समा जम्मा पारेर अन्त्यमा त्यसलाइ डकुमेन्ट गर्ने सोच छ। यसको लागी चारै तिर सम्पर्क त गर्नु पर्छ नै। यस्को लागी सबै मित्र,ब्लगरहरुसंग सम्पर्क सहयोग माग्नेछु तथा तपाइ पाठकहरुले पनि यसमा सहयोग गरिदिएर नेपाली ब्लगको इतिहासलाइ डकुमेन्ट गर्न मद्दत पुग्नेछ।

तपाइ पनि आफुले पढेको या लेखेको पहिलो ब्लग कुन, कहिले या कस्को थियो,त्यसका बारेमा कमेन्ट बक्समा जानेको सुनेको कुरा लेख्नुहोला। त्यसलाइ पछि डकुमेन्ट गरेर नेपाली ब्लगको समग्र इतिहास तयार पार्ने बिचार छ। नेपाली ब्लगको इतिहासं संकलन गर्न सहयोग गर्नेहुने संपूर्ण मित्रहरुलाइ हार्दिक धन्यबाद् ।

नेपालियन



पत्रकार उमा सिहंलाइ श्रद्धान्जली

-हस्त गौतम मृदूल

हे उमा सिंह अचानक गयौ छोडेर हामीलाइ
कसरी सहौं निर्दोष शरीर चित्तामा जलाइ।

महिलाको एउटा प्रेरणा बनी भर्खरै बढदैथ्यौ
चेतनाको दियो राष्ट्रमा बाल्दै शिखर चढदैथ्यौ।

पत्रकार थियौ साक्षतकार सृजनशिल ब्याक्तित्व
दानवीय दूष्टले निसाना बनाइ मेटाए अस्तित्व।

भरोसा थियो साहास माथी नेपाली जनको
यथार्थ कूरा एफएमद्धारा बोल्दथ्यौ मनको।

आफनो पाप लूकाउन खोजी बिभत्स मार्दिए
जल्दो बल्दो जिवन तिम्रो ओझेलमा पार्दिए।

कानूनी शासन मानव अधिकार देशमा खाली भो
जनताले राहात पाएनन कैलै शासक जाली भो।

निर्धालाइ मारी शक्तीशाली भै अझैनी मार्दैछन
देशको अस्मिता सूख र सान्ती संकटमा पार्दैछन।

हे उमा तिम्रो महान त्याग कहिलै मेटिन्न
शरिर जस्तै कहिलै पनी बिचार रेटिन्न।

सत्यको आवाज दबाउन खोजे मृत्यूको छायामा
कहिल्यै उमा मर्दिनौ तिमी नेपाली मायामा।

बिस्रने छैन राष्टले तिम्रो अमूल्य बलिदान
प्रेरणा ठानी गाउने छौ संधै कृतिको जयगान।

शहीद उमा वीरगंना नारी श्र्रद्धान्जली गर स्वीकार
चीर शान्ती मिलोस आत्मालाइ यही छ पूकार ।



यात्रा स्मरण - कहाँ छ देश ?

शेखर ढुङेल - ०१-२०-२००९

गत साल (२००८ ) को जुन महिनामा भारत को बिभिन्न धार्मिक स्थल (मा बैष्णो देबी ,हरिद्वार ,बनारस ) र कास्मिर एबं सिमला को भ्रमण गर्दा महसुस भएको तितो सत्य सहित को यो यात्रा स्मरण, सुखद याद भन्दा दु:खको गहिरो पाटो नै अबिस्मरणिय भएर रह्यो । अनी घर मा पिडांलु बन मा पिडांलु ससुराली जाँदा पनि तीन हात को पिडांलु भने झै देश मा दु:ख भएर अमेरिका आइयो अमेरिका बाट शुख को लागि घुम्न हिंडेको त्यहा पनि सही नसक्नु दु:ख देख्दा मन त मेरो दुख्ने नै भयो पाठक लाई पनि बाँड्न रहर लागेर प्रस्तुत गर्दै छु ।

म र यात्रा कै क्रममा कास्मिर मा भेटिएका अनी यात्रामा साथी बनेका भारतीय प्राध्यापक जीवन देशाइ अलग अलग घोडामा थियौं । गन्तब्य को पूर्व जानकार उनी कहिले आफ्नै बिगत त कहिले हाम्रो गन्तब्य बिन्दु को बारेमा आफ्ना सस्मरण लाई सबिस्तार प्रष्ट्याउँदै अगाडि बढिराखेका थियौ । लामो बिदेश बसाइपछी आफ्नै प्रकारको हिमालि सस्कृती अनि फिल्म ,उपन्यास , र यात्रा स्मरण का लेख मा प्रस्तुत बयानले एक पटक त्यो जमिन छुने रहरले नेपालमै हुँदादेखी मन खिचेको ठाउमा पुग्ने अठोट मुताबिक भारत हिमान्चल प्रदेश को सिमलामा पर्ने कुफरीमा थिए म ।

घोडामा सवार यात्रा अगाडि बड्दै थियो । ओरालो लाग्ने र उकालो लाग्ने को बाक्लै ओहर दोहर थियो, अनुहार मा नयाँ अनुभब अनि प्रसन्नता थिय। देशाइ सितको कुराको सिलसिला एकातिर थियो भने मेरो आँखा लगातार केही समय अगाडि देखी आफु अगाडिको लडखडाउँदो बुढो घोडामा थीयो, उस्को अबिश्‍वसनिय लाग्ने गती, त्यो घोडा लाई घिच्याइ राखेको एउटा बालक र उस्को कलेटि परेको ओठ, अनिन्द्रालु लाग्ने आँखा, मलिन अनुहार, थकित शरीर माथि सोच्दै पनि थिए म । सोच्दछु यो ब्रमाण्ड सृस्‍टि कर्ता लाई पनि कसैले गलत सल्लाह दिएछन कि वा जानीजानी तमासा हेर्न गरीब र धनीको बन्ने भाग्य बनाइ पठाएका हुन कि । मानिस लाई सर्ब श्रेष्ठ प्राणी पनि भन्ने, बाँच्न नै गाह्रो सकस पनि दिने ? त्यतिकैमा मेरो सामु आर्को दृश्य आइपुग्यो; १३, १४ बर्ष को जस्तो देखिने , मैलो लुगा, घुँडा सम्म आइपुग्ने प्लास्टिकको घोरलाङ घोरलाङ गर्ने बुट लगाएको टाँक बिहिन कमिजको बाग्ला, कतै हुरी ले हुत्याएको फूल जस्तो, असिना ले क्षत बीक्षत बनाएको फल को कलिलो बृक्षजस्तो त्यो मानीसप्रती किन हो मेरो मन खिचीदै गयो । हाम्रो साथ साथमा उ र उस्ले डोर्‍याएको घोडा ईशारा मा अगाडि लम्की राखेको थियो ।

म सँगै भएको साथी पेशाले प्राध्यापक भएपनि पत्रकारिता दोस्रो रुची रहेको उ आँफैले भनेको थियो । त्यसैले गफ मा समाझदारि र तालमेल पनि खाइराखेको थियो । अगाडि बड्दै गर्दा कुरै कुरामा नेपाल को राजनैतीक स्थिती र जनता का समस्या, भारत र चिन को नयाँ सशक्तीकरणको बारेमा गफ गर्दा गर्दै देशाइ ले एउटा प्रश्न तेर्स्यायो ‘तिम्रो देश को मिडिया कत्तीको बलियो र स्वतन्त्र छ ?’ मेरो जवाफ थियो नेपाल को मिडिया निरिह र राज्य पक्षबाट हमेसा आक्रान्त छ । प्राध्यापक देशाइले थपे मिडिया कमजोर र बिकाउ भयो भने भ्रष्टाचार नियन्त्रण, राजनैतिक स्थिरता, र राष्ट्रियताको पक्ष कमजोर बन्न जान्छ । राजनैतीक स्थायित्व भैसकेका देशहरुको उदाहरण दिदै मिडियाको दायित्व र भूमिकाका बारेमा निक्कै लामो व्याख्या गर्दै उन्ले यो पनि थपे कि ब्युरोक्र्याटमा राजनीति हाबी भयो भने ब्युरोक्र्याट अपाङ्ग जस्तै कमजोर बन्न जान्छ ।

गफ अगाडि बढ्दै गर्दा पनि मेरो मन भने ति घोडा घिच्याउने नव जवानहरुबाट हटेको थिएन । तिनमध्य एक जना त आशु समेत झार्दै थिए । प्राध्यापक देशाइले म लगायत आजसम्म भेटेका नेपालीहरुको बारेमा भन्दै जाँदा कास्मिर देखी मुम्बई सम्मका कैयौ नाम समेत बताउन चुकेनन । भान्से, दर्वान, बगैचे, रिक्सावाल, कोठी आदी आदी । मलाई भने अब पट्यार लागि सकेको थियो, नेपाली को मुग्लाने कथा सुन्दा । मैले ध्यान नदिएको जस्तो बुझेर होला प्राध्यापक देशाइले पनि बिषय बदले ।

“आप कहाँसे आया साप ?” घोडा घिच्याइ रहेको केटा ले अचानक सोध्यो । मैले ‘अमेरिकाबाट’ भनें, उस्ले बीश्वास नगरेझै वा त्यो देशको नामनै नसुनेझै भान हुने मुद्रामा निधार खुम्चायो । कुर्था सुरुवालको पहिरन घामले डडेको अनुहार र प्राध्यापक देशाइ सित हिन्दीमा गरेको सम्बादले शायद उस्लाई मैले गफ दिएको जस्तो लाग्यो कि कुन्नी । गन्तब्यमा पुगे पछी ओर्लने ईशारा गर्दै त्यो केटा ले भन्यो “साप आप लोगौ को एक घण्टा मे वापस आना होगा” । “घोडा वहाँ पर रहेगा” रुख को छहारि तर्फ ईशारा गर्दै भन्यो । देशाइले केही खाने कि भनी प्रस्ताब राखे । मेरो आँखा भने मसँगै आएको आर्को केटाको खोजी गर्दै थियो । अलिपर को छहारिमा पुगी उ त पल्टि सकेछ । म उस्को नगिज पुगें र नाम ठेगाना, सोधें, तिमी किन रोएको भनी जिज्ञासा राखें । भर्खर जुंगा को रेखी देखिएको दिपक ले असजिलो मान्दै ठिट लाग्दो अनुहार दुई घुँडाको बिच मा राख्यो, आकाश तर्फ हेर्‍यो अनि फेरी चिउँडो दुई घुडा बिच मा टेकाउँदै अस्पष्ट आवाजमा बोल्दै बिच बिच मा दोहर्‍याई दोहर्‍याई सोधे नबुझेको कुरा । छुट्टीने बेलामा दिपक ले मलाई बिक्षीप्त बनाए । बार बार उन्को अबोध प्रश्न ले मलाई अक्कन बक्क बनायो । कलिलै उमेरमा उन्को संघर्ष, अनी अन्तिम मा कहाँ छ देश हजुर भने पछी त म आँफैनै मरेतुल्य बने एक छिन त । मेरो गलानै अबरुद्ध भयो मेरो मस्तिस्क स्तम्भीत भयो । आज सम्म पनि मेरो मन बेचैन भएको छ त्यो प्रश्नले आज सम्म अन्नुतरित नै छ उस्को प्रश्न मैले भन्न सकेको छैन बाबु योहो तिम्रो देश यस्तो हुन्छ देश ।


हिंशा र आतंक ले आक्रान्तित उस्ले थाहा नपाएको र मैले देखेको हाम्रो सरकार कर्तब्य च्युत छ । नेपालको प्रशासन, प्रहरी निरिह छ र निमुखा को लागि छैन । जहाँ आफ्नै जमिन मा बस्ने अधिकार खोसिएको छ , स्वतन्त्रभै बाच्ने आधार छैन, स्वतन्त्रता को आबाज उठाउनेको गला रेटिएको छ, जहा निर्दोष फस्छ, अपराधी उम्कन्छ, आतंकको साथ नदिंदा उस्को बाबु मारिए आमा डरले बेपत्ता भएकी छिन, एउटा दाजु पनि कतै मुग्लान पसेको छ, घरमा अन्न छैन, भएको खेती पाती अरुको कब्जामा छ, गुनासो गरे मार्ने धम्की आउँदछ, स्कुल जाने उमेर मा बन्दुक हात मा आउँदछ । दिपक लाई मासिक ५ सय कमाएर जोगाएर आमा, दाजु खोज्नु छ। किताब च्यापेर स्कुल जान चाहन्छ आफ्नै गाउका साथी भाई सित देउशी भैलो र हाट बजार मा रमाउन चाहन्छ , कलकल बग्ने झरना को बिसुद्द पानी पिउने र नुहाउने रहर छ । उस्लाई न आएको बाटो थाहाछ न फर्कने बाटो, न घरको ठेगाना न बाबु न आमा आफ्नै देशमा नागरिक बन्ने अधिकार बाट बन्चित उस्कोलागी कहाँ छ देश माथिकाका तमाम प्रश्नबाट अन्नुतरित मैले भन्न सकिन बाबु योहो तिम्रो देश यस्तो हुन्छ देश यहाँ छ तिम्रो देश ।

नास्ता खाइ सकेर देशाइ आए मैले उन्लाई चिनाए यो ठिटो पनि मेरै देशको हो । दिपकको जस्तो कथा बोकेका त्यहा मात्र नभै भारत को हरेक कुनामा आफ्ना देश खोजी राखीराखेका युबा भेटेको कुरा देशाइले समेत बताउँदा म नतमस्तक भएर सुनिराखेको थिए । मेरो उ कोहि पर्दैन थियो, तर उ नेपाली थियो। म अमेरिका बाट आएको सानले जुन कुरा गर्दै थिए त्यो भाईको अवस्था ले मलाई उ सँगै डोर्‍याउँदै थियो । म जस्ता सम्पन्न देश मा भास्सिएका एकाध कथित अहंता पाल्ने हरुलाई दिपकहरुले गिज्याइ रहेको थियो । मैले ‘टिप्स’ को नाममा केही धेरै लाग्ने रकम दिएर एकछिन सान्त्वना दिने प्रयास गरे । एक दिन पक्कै सब ठीक हुने बताएर म त्यहाबाट उम्किए। तर “कहाँ छ देश ? हजुर” भन्ने प्रश्न को जवाफ भने आज सम्म दिन सकेको छैन, कस्तो हुन्छ देश कहाँ छ देश ? अमेरिकामा छु तर सिमला को कुफरी मा अडकिएको छ यो मेरो मन कोइ जवाफ देउ दिपक लाई कहाँ छ उस्को देश ?





सधैं सँगै हिंड्नेहरु

प्रबिण थापा

सधैं सँगै हिंड्नेहरु, साथी हुन्नन साथी
मिठो वचन बोल्ने सबै, जाती हुन्नन साथी

बगैचामा अनगिन्ती, फुलहरु फुल्छन
सबै फुल्ने फुलहरु, पाती हुन्नन साथी

जीवन माथि एक्कासी, ग्रहण लागेपछी
अन्धकार मात्र सधैं, राती हुन्नन साथी

चारैतिर अन्यायको, कालो वादल छायपछी
न्याय खोज्ने हातहरु, माथि हुन्नन साथी

आफ्नो लागि मात्र वाच्ने, चलन भएपछी
दु:ख पर्दा साथ दिने, छाती हुन्नन साथी


January 24, 2009

केही यता, केही उताका कुराहरु

परदेशमा बसिएको भए पनि नेपालका समाचारहरु बिचरण नगरेसम्म चित्तै बुझ्दैन। अनलाईनमा उपलब्ध प्रायजस्तो सबै समाचार साईट देखी ब्लगहरु सम्म खोतलिन्छ। धेरै जस्तो समाचारअहरु प्रम, उपप्रम र मन्त्रीहरुका भाषणहरुले भरिएका हुन्छन भने बांकी समाचारहरुमा वाईसीएल र यूथ् फोर्सको भिडन्त र सवारी साधनहरुको दूर्घटनाजस्ता समाचारहरु हुन्छन । म यहाँ सवारी साधनको दूर्घटनाको चर्चा गर्न खोज्दैछु। सवारी साधानहरुको दूर्घटना मै कुरो सकिदैन। त्यसपछि शुरु हुन्छ, पिडीत पक्षको तर्फबाट क्षतिपुर्ति र दोषी पक्षलाई कार्बाहीको माग राखेर चक्काजाम, जुन घण्टा देखि केही दिनसम्म लम्बिन्छ। अनाहकमा मर्कामा पर्नेहरु हुन्छन सर्बसाधारण यात्रीहरु। पिडीत पक्षले दूर्घटनामा ब्यहोर्नु परेको क्षति निश्चितरुपमा अपुरणीय हुन्छ, तर सयौं-हजारौं यात्रीहरुलाई अलपत्र पार्नेगरी गरिएको चक्काजाम र बन्ध अवश्य पनि राम्रो कुरो होइन।

सुनिन्छ, सवारी साधनले कुनै पैदलयात्रीलाई ठक्कर दिन्छ। पैदलयात्री घाईते वा अधकल्चो मात्र भएको हुन्छ, तर चालकले फेरी गाडी ब्याक गरेर ल्याएर उसको इहलीला समाप्त गरिदिन्छ। मान्छे मरेको अवस्थामा थोरै खर्च वा संजायमा चालक उम्किने ब्यबस्था छ भने घाईते मात्र भएको अवस्थामा भने उसको सबै उपचार खर्च ब्यहोर्नु पर्ने हुन्छ। मानिसको जीवनको मुल्य भन्दा केही हजार रुपैयाँको महत्व बढी देख्ने ती नीर्दयी चालकहरू र कसैको जीवन समाप्त गरिदिन कुनै किन्चित मान्दैनन् । अक्सर सवारी साधनले कसैलाई ठक्कर दिएपछी चालक फरार हुन्छन। नहोस पनि किन, त्यंही बसिरहने हो भने उसको रामधूलाइ भैहाल्छ। पिडीत पक्षका आफन्तहरु जाईलाग्नु बुझिने कुरो हो तर त्यहा हुने जो कोहीले लात घुंसा बर्षाईहाल्छन। अनि सवारी साधन तोडफोड, आगजनी हुन पनि बेर लाग्दैन। सवारी साधनमा कसैको मिहेनतको कमाई लगानी भएको हुन्छ। सबै सवारीसाधनका मालिकहरु करोडपति हुंदैनन। त्यसो त करोडपतिको गाडीमा चांही आगो लगाउन हुन्छ भन्ने चांहि होइन।

केही लापरवाहीका घटनाहरु बाहेक सवारी दूर्घटना जानाजान कसैले गर्दैनन्। तर चालकले ब्याक गरेर ल्याएर घाईतेलाई फेरी कुल्चिएर मारिदिने, वा चालक फरार हुने, वा चालकको धूलाई हुने वा सवारी साधन तोडफोड वा आगजनी गरिने कुरो बिकसित पश्चिमा मूलुकमा बिरलै सुनिन्छ। पहिलो कुरो त मानिसहरु शभ्य छन। दूर्घटना हुँदा हात हालाहाल गर्दैनन्। दोस्रो कुरो अधिकांस वाहनहरुको बीमा गरिएको हुन्छ र कुनै दूर्घटना हुंदा हुने क्षति बीमा कम्पनीले ब्यहोर्छ। क्षतिपूर्ती बीमा कम्पनीले ब्यहोर्ने भएपछी चालकलाई धूलाई, गाडीमा आगजनी किन गर्न पर्थ्यो र? न त चालकले केही हजार रुपैयाँ बचाउन गाडी ब्याक गरेर ल्याएर घाईतेलाई मार्नुपर्छ। तर हाम्रो देशमा सवारी साधनहरु अनिवार्य बीमा गर्नु पर्ने ब्यबस्था अहिले सम्म गरिएको छैन। भाषण गर्दा आकाश पात्तालको गफ हांक्न सक्ने हाम्रा नेताहरु, नीति निर्माताहरुको दिमागमा यो कुरा अहिलेसम्म घुस्न सकेको छैन। देश बिदेशको शयर यिनीहरुले नगरेका होइनन्। त्यँहा के कस्तो ब्यबस्था रहेछ भन्ने कुरो सिक्न, जान्न अनि आफ्नो देशमा लागु गर्न यिनीहरुलाई कहिले चासो भएन।

म नेपालमा नै हुंदाको कुरो हो। मँ सँलग्न ट्रावल एजेन्सीको प्रयोगको लागि एउटा पुरानो भ्यान (सेकेन्ड ह्यान्ड) किनेका थियौं। बीमा गराउन भनेर एभरेस्ट इन्सुरेन्समा फोन गरें। त्यंहाको कर्मचारीले रुखो स्वरमा जवाफ दियो, " हामी पुरानो गाडीको बीमा गर्दैनौं"।शायद पुरानो गाडीको बीमा गर्नु उनीहरुको लागि शर्मको कुरो हो वा पुरानो गाडीले बढी दूर्घटना गराउंछन भन्ने उनीहरुको बुझाइ हो। अमेरीकाको कुरा गर्ने हो भने पुरानो गाडीको बीमा गर्दा प्रिमिएम पनि थोरै हुन्छ, नयाँ गाडीको तुलनामा।

नेपालमा यति धेरै सवारी साधन भित्रिएका छन। ती सबै सवारी साधनहरुको अनिवार्य बीमा गर्नु पर्ने ब्यबस्था गर्ने हो भने बीमा कम्पनीहरुको पनि ब्यवसाय फस्टाउंछ। बढी मानिसहरुले रोजगार पाउंछन र राज्यको लागि राजश्व पनि उठ्छ। दूर्घटना भएको अवस्थामा क्षतिपूर्तीको माग राखेर चक्काजाम, बन्ध पनि गर्न पर्दैन।

नेपालमा सवारी साधनहरुको दर्ता पनि दुरुस्त हुंदैन। कुनै सवारी साधनहरु बर्षौं दर्ता नविकरण भएका हुन्नन्। प्रहरीको फेला परिहाले पनि लाइसेन्स, ब्लू-बूकको सट्टा ५०-१०० रुपिया प्रहरीको हातमा थमाईदियो, अनि फुत्कियो। नविकरण गर्न जांदा पनि यो कागज भएन, त्यो भएन भनेर दिक्क पार्छन। दर्ता रेकर्ड किताब नपाएर वा रेकर्ड मेल नखाएर हैरान भइन्छ। मैले पहिलो पटक मोटरसाइकल दर्ता गर्न जाँदा मेरै आँखा अगाडी मेरो नाम तीन ठाँउमा तीन थरिको लखिदियो।पोस्तक राम श्रेष्ठ, पोस्तक बहादुर श्रेष्ठ र पोस्तक राज श्रेष्ठ। यो भुलवश भएको मात्र मान्न सकिन्न। दराजभित्र, बाहिर, भूँईमा जताततै पोको पारेर राखिएका ती दर्ता किताबका तथ्यांकहरु कहिले कम्प्यूटरमा सारिन्छ होला, सोच्दा पनि अत्यास लाग्छ। अमेरीकामा कुनै सवारीसाधनको दर्ता नविकरणको सुचना-बीजक सवारीधनीलाई म्याद नाघ्नु करीब एक महिना अघि नै पठाइन्छ। नविकरण शुल्क क्रेडिट कार्डद्वारा फोनबाट वा अनलाइन तिर्न सकिन्छ वा चेक पठाए पनि हुन्छ। त्यसपछि काउन्टी कार्यालयले नविकरण भएको प्रमाण स्टीकर पठाउँछ जुन देखिने गरी लाइसेन्स प्लेटमा टाँस्नु पर्छ। जस्ले नविकरण म्याद गुजार्छ, ऊ थप जरिवानाको भागिदार हुन्छ। प्रहरीहरु पनि गल्ली गल्लीमा हुन्छन्। सवारी नियम मिचेर चलाउनेहरु फुत्किन पाउने संभावना कम हुन्छ। कुनै राज्यहरुमा त सडकहरुमा क्यामरा जडान गरिएका हुन्छन्। मेरा एक मित्र शिकागो घुम्न जानु भएको थियो। वँहालाई याद छैन बाटोमा कतै सडक कर तिर्न भुल्नु भएछ। तीन-चार महिना पछि बिल घरमा आइपुगेको थियो। अमेरीका र नेपालको तुलना गर्न त के मिल्छ र तै पनि नेपालका सरकारी कार्यालयका ती थोत्रा पुराना रेकर्डहरुलाई कम्प्यूटरमा उतार्न शुरु गर्न सकिन्छ वा अब हुने नयाँ कारोबारहरु कम्प्यूटरमा राख्न शुरु गर्न सकिन्छ। कुनै एउटा बिन्दु बाट शुरु त गर्न त पर्यो नि। कम्प्यूटर शिक्षित जनशक्तिको पक्कै अभाव छैन। यँहा अमेरीकामा नेपाली कम्प्यूटर बैज्ञानिक, ईन्जिनीयरहरू छपक्कै छन्। आफ्नो ज्ञान, शीपको सदुपयोग आफ्नै देशमा गर्न पाउने अवस्था भएमा धेरै जसो फर्किनेछन्।