आफु र आफनोलाई चिनाऔ

बिजय कुमार श्रेष्ठ हाल ईराक

समयको पहिचानलाई कसैले नभुलौ
भोली भन्ने बानी कहिले कसैले नराखौ
नयाँ खोज र सृर्जनालाई प्रोत्साहन दिन नभुलौ
कसैलाई झुटो प्रलोभनको आशामा नझुलाऔ ॥
उतार चडाबको परिवेशमा रम्ने बानि नलिऔ
जीवनको अर्थ बुजेर राम्रोसँग गोटि चाल्ने गरौ
केही सिक्ने र सिकाउने रचनाकारी बन्न सिकौ
सन्सारीक यात्रिको परिचय दिनलाई ज्ञान सिकौ ॥ ॥
मायाले जेलिएको सन्सारमा माया बाढ्न सिकौ
सस्कार र सस्कृतिलाई जगेर्ना गर्ने बानि लिऔ
आफनो पुर्खाले रचेको रचनालाई सजाउने मन्त्र लिऔ
सुन्दर शान्त देशको नाम सधै उच्च राख्ने बाचा दिऔ ॥ ॥ ॥
निडर र पौरखि हातलाई सृर्जनाको बाटोमा अघि बडाऔ
चार जात छत्तिस वर्ण हामी सबै एउटै हौ भन्ने बानी बसाऔ
चन्द्र सुर्य ध्वजा हामीले विश्वमा फहराउने अठोट राखौ
नेपाली हौ भनेर विश्वमा चिनाउने छु भन्ने अठोट सधै लिऔ ॥ ॥ ॥ ॥

एक छिन हासौंन - ७

आचार्य प्रभा, अमेरीका
कुकुरको इमान्दारिताको कुरा त शायद मान्छेले पनि उनिहरुलाई त्यही प्रकारको माया,अनुशासन दिएर,सिकाएर हुन सक्ला त्यसरी नै हामीले पनि गर्न सके त हाम्रा देशका भुस्याहा कुकुरहरु पनि त्यस्तै हुने थिए होलान। तर समय र परिस्थितीले गर्दा हामी नै त्यस्तै भुस्याहा कुकुरमा नै झन्डै परिणत भै सकेका छौ अनी बिचरा त्यो निरिह पशुहरुको त के कुरा? आफ्नो देशमा मान्छेको नै गाँस,बास हराइसकेकोबेला कुकुरलाइ कहाँ बाट मान्छेको जस्तै सहुलियत र आराम? । हुन त हाम्रो देशमा पनि त्यसरी सधाएका र त्यसरी पालेका कुकुरहरु होलान जुन हामीजस्ता सर्व साधारणले देख्न असमर्थ पनि छौ।

अहो म त कुकुरको कुरा गर्दा गर्दै यसैमा हराउन थालिछु। जे होस् यहाँ कुकुरहरु इमान्दार भए जत्तिकै हामी पनि आफ्नो देशमा इमान्दार बन्ने कोशीश सबैले गरेमा शायद हाम्रो देश पनि अलिकती सुध्रिनेथियो होला। यस्को अर्थ हाम्रो देश नराम्रो छ भन्नु खोजेको चाँही होइन। हाम्रो देश को कला सस्कृती र सभ्यता सँग अरु देश दाँज्ने हो भने हाम्रो देश अत्ती नै धनी छ, तर हाम्रो मानसिक्ता मात्र अलिकती कम्जोर र स्वार्थी भएकोले हामी अरु देश भन्दा अलिकती पछाडि छौ कि भन्ने महसुश भएको हो। हुनत हामीबिचमा पनि सोचाइ को गरीबी छ, मान्छेलाई हेर्ने दृष्‍टिमा फरक छ अनी कहाबाट अरु देशको तुलनामा हाम्रो देश आओस त? । अब मेरो आफ्नो नै म उदाहरण दिउ न ,यहा मरी मरी १० घण्टा काम गर्दा पनि भएकै छ। यही काम नेपालमा गर्न मलाई लाज हुन्थ्यो। मेरै नजरमा शायद मान्छेमा भेद थियो होला। त र यहाँ आएर सोचाइ, कर्तब्य, मेहेनत, काममा भिन्नता आएको छ। यही आँखाले सबैलाई बराबराएर देख्न थालेको छ शायद यही सोचाइ र मेहेनत आफ्नो देशमा पनि भएको भए म जस्ता हज्जारौ मिलेर आफ्नो देशलाई पनि उन्नतिको मार्गमा लमकाउन सकेको भए हाम्रो देश पनि उन्नतिको मार्गमा लम्कनेथियो होला। त्यसैले त हामी अरु देश भन्दा पछाडि पर्न गएको हो। हुन त मैले कुकुरको कुरा सँग हामीलाई दाँजे यस्को अर्थ यो होइन कि हामी मान्छे कुकुर समान छौ तर यस्लाई सकारात्मक् अर्थमा हेर्ने हो भने अरु देशका पशु त यत्ती इमान्दार र होसियार छन भने हामी मान्छे भएर पनि किन यत्ती कमजोर र बेइमान ?। भन्न खोजेको मात्र हो। यदी कसैलाई अपाच्य हुन पनि सक्छ। यस्को निम्ती म यहाँहरुलाई मलाई सहि सल्ल्हा र सुजाव दिएर मेरो सोंच र लेखनमा अरु उर्जा थपिदिनु हुन बिन्ती चडाउदछु। ल त आजको मेरो अनुभव/अनुभुती पशुको कुरा देखी देश र हामी जनता सम्म पुगेर टुग्याउदैछु। अर्को अंकमा ।
क्रमश:

नेपालको राजनिति कहाँ पुगेर सहिबाटो लाग्ला ?

कान्छा लाल तामाङ्ग
हाल - ताजि ईराक

सायद यस्तो प्रश्न नर्गने मान्छे नेपालमा कमै भेटिन्छन होला किनकी, देश अहिले यस्तो अबस्थामा पुगेकोछ । जहाँ ८/१० जना जम्मा भयो कि त एउटा भुमिगत पार्टी खोलि हाल्छन । के त्यसो त नेपालको राजनितिले सहिमार्ग कहिल्यै नअपनाउलन त अबस्य त्यस्तो हुदैन एक न एक दिन त सहि मार्गमा आउनेछ भन्दै हामी दिन गन्दै बसौ । मलाई यस प्रंसंगमा एउटा कथाको याद आयो…
हामीलाई थाहा छ संसारमा धनि अनि गरिब दुबै थरीका मानिसहरु बस्छन् । मलाई माफ गर्नुहोला यदि यो कथाले कसैको जिवनमा आँच पुग्न गएमा ।

एक दिन आमा र छोरा संगै बसेर आफ्नो घरको सदस्यलाई पर्खिरहेको थिए । परिवारको सदस्य अरु कोही नभई आफ्नो श्रीमान यानेकि छोराको बुबा थियो । आफ्नो श्रीमान घरमा नभएको बेला त्यो नारीले आफ्नो छोरालाई यसो भन्दै सम्झाउथीन: “छोरा अहिले त हामी गरिब छौ तर एक दिन हामी पनि धनि हुने छौ अनि हामी पनि हाम्रो मनले चहेको गर्नेछौ” । त्यो कुरा छोराले मनमा लिई रहेको थियो । जब उस्को बल्याकाल बित्यो अनि जबान भयो, अझै उस्लाई आफ्नो आमाले भनेको कुरा दिमाग बाट हटेको छैन । उ मेहेनेत गर्दै छ र दिन बिताई रहेको छ । उस्ले बिवाह पनि गरे अनि उस्को नानि पनि भयो । तर सुखको सासे फेर्ने दिन भने आएको थिएन त्यस्तैमा आफ्नो आमा र बुबा पनि उस्ले गुमाउनु पर्‍यो। अझै पनि उस्को सुखको दिन भने अएनन् । अब उस्ले पनि आफ्नो छोरालाई त्यसै भन्न थाले छोरा अहिले त हामी गरीब छौ तर एक दिन हामी पनि धनिहुने छौ । एउटै कुरा याहाँ दोहोरी रहेको छ त्यो हो एक दिन हामी पनि धनि हुन्छौ तर दुई पुस्ता सम्म पनि उनिहरुले सुखको सास फेर्न पाएनन् अनि उनिहरुको धनि बन्ने सपना सपनामनै रहिरह्यो ।

हो त्यस्तै हाम्रो देशको राजनिति पनि त…॥ हुने होईन जबकी एउटा बर्ष गयो अव त राजनितिले सहि मार्ग लिन्छ होला नि भन्दा भन्दै कयौ पुस्ता त बित्ने होइन किन उठछन् त यस्तै खालको प्रश्न नेपालीहरुको दिमागमा। यस्को सजिलो उत्तर छ राजनितिले सहि मार्ग नलिनु । दश बर्षे जनयुद्ध गरेर सत्तामा रहेको माओवादीले पनि राजनितिलाई सहि दिशा दिन सकेनन् …।सकोस पनि कसरी जबकी अलि कति अर्का पार्टीले प्रेसर दिने बितिकै हामी फेरी बन्दक उठाउछौ भन्नेले । नेपाली जन्ताले माओवादीलाई भोट त्यतिकै दिएको हाईनन् किनकी दश बर्षे युद्ध काललाई हेरेर दिएका हुन तर स्वईच्छाले भने दिएका होइनन् भन्ने कुरा प्रधान मन्त्रीको शब्द बाट नै प्रस्ट हुन्छ । किनकी माओवादी पार्टीले अझै पनि सबैलाई धम्क्याएर अगाडी बड्न सक्छ भन्ने सोच बाट ग्रसित छन त्यसैले त सत्तामा बसेर पनि अझै जनतालाई धम्क्याउन छडेका छैनन् ।

नेपाली जनताले राणा शासन हेर्‍यो, पान्चायत ब्यवस्या पनि हेर्‍यो, बहुदल ब्यबस्था पनि हेरिसक्यो अबको ब्यबस्था जन्ताले हेर्न बाँकी छ । नेपाली जनताको चहाना अनुरुप दुई सय चालिस बर्ष पुरानो शाहा बंशिय सासनलाई तोडदै अहिले नेपालमा गणतन्त्रको उदयामान भसैके छ । त्यसैले अब जनता लाटो छैन, कुनै पनि पार्टीले अब पनि जन्ता लाई धम्क्यएर नै पार्टीको ईच्छा पुरा गर्छु भन्ने सोचेको छ भने अब त्यो सपना नदेख्दा नै भलो हुन्छ ।

हाल सम्मा नेपाली जन्ताले नेपाली कंग्रेसको सरकार हेर्‍यो, नेकपा एमाले को नौ महिने सरकार पनि हेर्‍यो, र अब माओवादीको सरकार पनि हेर्दै छन । त्यति मात्र नभै बिहारीहरुलाइ नेपाली नगरिता प्रदान गरेको कारणले अहिले अएर यिनै ब्यक्तिहरुले नेपालको तराईमा आगो बालि रहेको छ । त्यो बलेको आगोलाई कहिले पनि निभ्न दिएका छैनन् । एउटा भुमिगत पार्टी बल्ल बल्ल वार्तामा आउछन फेरी अर्को भुमिगत पार्टी जनमाउछन् । के यस्तै हो भने नेपालको राजनितिले सहि मार्ग लिन सकिन्छ त अहिले त नेपालमा एउट लहर नै अएको छ त्यो हो पार्टी खोल्ने अनि भुमिगत बस्ने र जन्तालाई धम्क्याउने, अपहरण गर्ने भनेको कुरा नपाए हत्या गर्ने ।

हाम्रो आखा अगाडी जन्तालाई शान्ति सुरक्षा दिन्छु भनि सत्तामा बसेका माओवादी सरकारले यस्तो कि्रयाकलाप लाई किन रोक्न सक्दैनन् त रोक्न सकोस पनि कसरी किनकी उनिहरु पनि त त्यसरी नै आएका हुन नि । यहा नेकपा माओवादी मात्र होईनन् अरु पार्टीहरु पनि छन जुन पार्टीले सरकारलाई प्रत्यक्ष रुपमा सहयोग गरिरहेका छन् । उनिहरुले पनि किन सोच्दैनन् सोच्ने बेला पनि कसरी पाओस एक अपासमा कुसिकोलागि खिचतानि गर्दैमा ठिकका छन् । नेपाली कंग्रेस भनेको पद पाएन भनेर सत्तामा नै गएनन् । त्यतिमात्र नभई अब फोरमका नेताले पनि सोच्नु पर्ने हो । अझै पनि फोरम ले एक प्रदेश एक मधेश भन्ने एजेन्डा छोडेका छैनन् । के पाउछन् यनिहरुले त्यो एक प्रदेश एक मधेश बनाएर कतै तराई जतिलाई एक प्रदेश एक मधेश बनाए पछि दोश्रो बिहार त हुने हाईन त्यसैले हामी आम नेपालीको जन-चाहान भनेको शान्ति र सुरक्षा हो । त्यो शान्ति र सुरक्षा तब सम्म हुदैन जब सम्म नेपालमा राजनितिले सहिमार्ग लिदैन । त्यसैले हे राजनितिक दल हो! आफ्नो स्वर्थ पूर्तिको लागि मात्र सत्तामा नबसि जनताको लागि काम गर्न सत्तामा जाउ र नेपालको राजनितिलाई सहिमार्गमा ल्याउ । आम नेपालीको जनचाहान माथि उल्लेखित कथा जस्तो नहोस् एक दिन त राजनितिले सहि मार्ग लिन्छ भन्दै कयौ पुस्ता नजाओस । त्यसको लागि अहिले नै सम्पुर्ण राजनितिक दलहरुले सोचौ र सम्पुण नेपालीको जन-चाहनालाई सम्मान गर्दै नेपाली राजनितिलाई सहि मार्ग दिलाउ ।

हाँस्न मनाहि छ!

हुन त यो पान्डा जी को सेक्सन हो, तर आज म पनि केहि चुटकिलाहरु टाँस्दै छु यहाँ:

मेरो अनुभवमा जोकलाई अरु कुनै भाषामा अनुवाद गर्दा त्यो मौलिक जत्तिकै रमाईलो हुदैन, त्यसैले मैले जुन जुन भाषामा पढें, त्यहि त्यहि भाषामा राख्दै छु :

Some Stupid Q/A

Q. Why did 19 Sardars went to watch a movie?

A. Because it was written outside the hall - "Under 18 not allowed".

---------------------

Q: Why are hurricanes normally named after women ?

A: When they come they're wild and wet, but when they go they take your house and car with them.

-----------------------

Waiter: Would you like your coffee black?

Customer: What other colors do you have?

--------------------------

In the bus: A fat girl wearing pointed high-heeled shoes steps on your feet

Stupid Question: Sorry, did that hurt?

Answer: No, not at all, I'm on local anesthesia.....

सपीङ मलमा सरदार:

सरदार: “अरे!, ईस तेलके साथ आनेवाला फ्री गिफ्ट भि देदो”

सेल्स म्यान: “मगर भाई साहब ईसके साथ कोहि गिफ्ट नहि आता है”

सरदार: “अरे मुझको बेबकूफ समझा हे क्या? तेलके बोतलके पिछे साफ लिखा है “कोलस्ट्रोल फ्री” ।

जँड्याको सोच:

A drunk was hauled into court. "Mister," the judge began, "You've been brought here for drinking."

"Great!...." the drunk exclaimed. "When do we get started?"

लोग्ने मान्छेको साथी र स्वास्नी मान्छेको साथी

A woman didn't come home one night. The next day she told her husband that she had slept over at a girlfriend's house. The man called his wife's 10 best friends. None of them knew anything about it.

A man didn't come home one night. The next day he told his wife that he had slept over at a buddy's house. The woman called her husband's 10 best friends. Eight of them confirmed that he had slept over, and two claimed that he was still there.

र अन्तमा यो पनि:

A man said his credit card was stolen but he decided not to report it, because the thief was spending less than his wife did.

गजल - कि छैन !!!

गोकुल बिबश ढकाल
आज पनि अखबारमा के-के पढियो, दु:खका कुरा सुनियो के-के
तर, तानाशाहको त्यो ठुलो सालीक अझै ढल्या छ कि छैन,
चौध हजार निर्दोश मारिए आफ्नै आँखा अगाडि, देखियो के-के
नयाँ संबिधानको "मीठो" फल अझै फल्या छ कि छैन,
उतिबेला पुलिसलाई ताकिएरै ढुङ्गा ठोकियो, छेकियो के-के
जनता मार्ने रमितेहरुको मन पापले भतभत जल्या छ कि छैन,
कारखानाको टायर पनि थुतेरै बालियो, अनि फालियो के-के
शहिदले श्रापले पिरोलेर कसैको दाल गल्या छ कि छैन,
हेलम्बुको स्याउ नबिकेर कुहिएको देखियो, तर खाइयो के-के
निमुखाले सहन सक्ने रासनी भाउ आज चल्या छ कि छैन,
रगत खोली बग्यो तर मेलम्चिको पानी बगेन, तिर्खाले पीइयो के-के
आजकाल त सगरमाथामा नेपाली झन्डा पनि हल्ल्या छ कि छैन !
आज अखबारमा के-के पढियो, सुनियो के-के
तानाशाहको त्यो ठुलो सालीक अझै ढल्या छ कि छैन !!!
गोर्खा, हाल: बोस्टन, १६ डिसेम्बर ०८

कथा - डायरीका पानाहरु

कृष्ण प्रसाई

१३ अप्रील, १९८९

४००३ मिटर अग्लो चुचुरोमा हिजो छोडी अस्ति हामीहरुले आफ्नो बेसक्याम्पखडा गरेका थियौँ । चालीस जवान भरियाहरु १ जना सम्पर्क अधिकृत र ५ जना हामी पर्वतारोही पर्यटक गरी जम्मा छयालिस पुरुष जवान भएको हाम्रो टोली पाँच दिनअघि मात्र मालसामान सहित गौरीशंकर हिमाल अरोहणको लागि वेदिङ्ग भन्ने सेर्पा गाउँबाट प्रस्थान गरेथ्यो । दिनहुँ बढ्दै गइरहेको भौगोलिक उचाइमा फेरिने सासले सधैँ प्रेरणा र उत्सुकता भर्ने गर्दा रहेछ । हिमाली यात्रामा भौतिक साधनको कठिनाई पर्ने हुनाले जीवन साध्न पनि कठिन हुँदो रहेछ भन्ने अनुभव म दिन प्रतिदिन सँगाल्दै आइरहेको छु । मानिसले संसारमा धेरै अचम्मका कुराहरु भोग्नुपर्दा रहेछ । जताततै हिउँको साम्राज्य पाल्ने सेतो संसार जीवनमा यसरी पहिलोपल्ट देख्दा मलाई स्वर्गको अनुभूति भैरहेको छ । झन् घाम ओर्लि सकेपछिको दृश्य त वर्णन गरेर साध्य नभएको स्वर्णिम र अद्धितीय हुँदो रहेछ । सुनको बिहान कसरी छेउकै पाथिभरा हिमालमा खस्ने गर्छ अहो ! त्यहाबाट देखिने पाँचवटा थुम्का भएका चुचै चुचा हिमालहरु कसरी आकाशै छेडुँला झैँ गरेर उभिएका छन् । साच्चै स्वर्ग मेरै छेउ उभिएको भान मलाई परिरहने गर्छ ।

अहिले मलाई घरको सम्झनाले क्याप्प घाँटी समाइरहेछ । निकेचिता अहिले के गर्दै होली उसले चिठ्ठी नलेखेको पनि महिना दिनभन्दा ज्यादा भैसक्यो । कति निष्ठुरी बन्न सकेकी ऊ ! आजभोलि अफिस त जाँदै होली । हिँड्ने बेलामा उसले अपहत्ते गरेर मलाई ठयाम्मै छोड्न मानेकी थिइन । सायोनारा भनेर एयरपोर्टबाट छुटिसकेपछि पनि मलाई उसले धेरै बेरसम्म हेरेकी थिई । हामी चढेको विमान तोक्यो नगरको स्वच्छ आकाश छेडेर पश्चिमतिर हुइँकिएपछि पुनः मैले मेरो जन्म भूमिलाई वायुयानको सानो सिसे झ्यालबाट हेरेको थिएँ । मलाई यस्तो लागेथ्यो अब त अन्तै कतैको संसारमा आफूलाई मृत्युसँगको लडाईमा होम्न हुइँक्याउँदैछु । मनभित्र असाध्यै कहाली छुटेर आएथ्यो । सहयात्री ओमकाइको गफमा आफूलाई भुलाउन खोज्दा पनि मनको औडाहा रोकिएन मन मडारिन छोडेर र जर्जर ज्यान बाउँठिन छोडेन । हवाइ अड्डा सम्म आएर आमाले पनि अत्यन्तै माया गरेर गालामा म्वाइँ खाँदै सफलताको कामना गर्नुभएको थियो । यस्तो मौका बहुत कम आमाका ज्यादै थोरै छोराहरुलाई मिल्ने गर्छ । सफल आरोहणपछि निकेचितालाई बुहारी बनाएर आमाको मन उज्यालो पार्ने उद्देश्यले नै मैले उनीसँग चार महिनाअघि नै इन्गेजमेन्ट गरिसकेको छु ।
घरबाट यता लाग्नुअघि हामी सबै सदस्यलाई आफ्ना-आफ्नै आफन्तहरुले एक प्रकारले सधैका लागि बिदा दिएझैँ गरी कुराहरु गरेका थिए । त्यति बेला मेरो मन असाध्य चिसो भएथ्यो । हुन पनि हामी माथि भनिएझैँ मृत्युसँगको यात्रामा निस्केका जस्तै थियौँ । हिमालको कठोर आरोहणलाई मृत्युसँगको युद्ध नभनेर के भन्ने त?।

१५ अपि्रल १९८४

जेसुकै होस् मैले आफ्नो कठोर यात्रा भोगेर यस ठाउँसम्म आइपुगेको छु । हिरोतासानले त हिजै बेसक्याम्म फर्किउँ भनेथ्यो । मैले कसै गरी मानिनँ । ५२०० मीटर अग्लाइको एडभान्स वेसक्याम्पबाटै असफल भएर ऊ तल फर्कियो । केही क्षणअघि म अल्पाइन स्टाइल कैम्प ६८०० मीटर अग्लो पहाडमा आइपुगेको छु । एडभान्स बेसक्याम्पबाट १६०० मीटर माथिल्लो यो चुचुरोमा आइपुग्दा म दुई पटकसम्म लडिसकेँ । सुजुकीसानले मलाई बडो ज्यानको जोखिम उठाएर उठाउनमा सहयोग गर्‍यो । बिचरा सारै सोझो मान्छे छ ऊ पनि ! मैले नै उसलाई पर्वत चढ्ने उसको सुषुप्त जिज्ञासामा साहस हालेर उसको मन उकासेको थिएँ ।

पर्वत चढ्ने काम सोच्दा र सुन्दा मात्र सजिलो र सस्तो लाग्दो रहेछ । तर होइन रहेछ यथार्थ ज्यादै कठोर र कटु हुँदो रहेछ । लेन्स क्यामेराले हेर्दा नजीकै देखिने चुचुराहरु पनि उक्लिँदै जाँदा अरु माथि माथि सरेझैँ लाग्दो रहेछ । मित्रताको महत्व त अझ विकसित रुपमा मैले यही हिमालय यात्रामा मात्र सोच्न सकेँ । मातृवत् ममता र हार्दिकताले ठाउँ छोड्ने वित्तिकै जीवन कसरी अपूर्ण हुन्छ त्यो हिमाल चढेर पीटन रोप सिटी र कैँचीको सहयोग लिएर अटुट रुपमा माथि उक्लनेलाई मात्र थाहा हुन्छ । एकले अर्कोलाई तान्ने एकले अर्कोलाई उकास्ने र दुवैले दुवैलाई अटुट अनन्त र अविस्मरणीय सहयोगको विकसित स्थान नै हिमालय हुँदो रहेछ । महानता भएन भने मानवता भएन भने र ममता भएन भने मान्छे नै मृत्युको मुखमा परिदो रहेछ भन्ने वाक्य पहाडले जहिले पनि बोल्न सक्ने रहेछ । हिमालले जहिँतहीँ बक्दो रहेछ ।

१६ अपि्रल १९८४

केही क्षणअघि सुजुकीसानले र मैले तात्तातो कफी पियौँ । त्यसपछि शरीरलाई तातो प्रदान गर्ने चक्कीहरु सेवन गर्यौ। हाम्रो विदेशी रक्सीलाई हिमालको चिसोले हंश नै कोपरिदिदो रहेछ । त्यसले कुनै न्यानोपनाको स्वाद नै शरीरलाई चखाएन । चक्कीहरुको सेवन बरु प्रभावकारी लाग्दो रहेछ हिमालमा । यहाँसम्म आइपुग्दा हामीले धेरै पटक तलतिर हाम्रो शक्तिशाली दुर्बीनले हेर्दा हाम्रा दलका झैँ लाग्ने र अन्दाज मात्र गर्न सकिने एक जोडी छाँयाहरु कहिले पीटन भसाउँदै र कहिले रोप समाउँदै गरेका देखिन्थे । यस्तो लाग्थ्यो उनीहरु बडो सुस्तरी कछुवाचालले हामी भएतिर उक्लिरहेका छन् । हिजोभन्दा आजको यात्रा अझ कठिन थियो । हिमपातले गर्दा यात्रालाई अझ कठिन पार् यो । निकेचिताका बुबाले सत्तरी वर्षको उमेरमा हाम्रो सर्वाेच्च शिखर फुजीसान चढेर सफलता पाएको अहिले दन्त्यकथा झैँ लागिसकेको छ । कठोरताको पराकाष्ट टेकेको कुरा त हुनेवाला ससुराले पनि भनेकै हुन् । फुजीसानभन्दा धेरै अग्लो यो हिमाल यात्राको लागि प्रस्थान गर्दा घर फर्किन सक्छु कि सक्दिन भनेर मैले धेरै पटक गाढा तरीकाले मेरो स्थानीयतालाई हेरिसकेको थिएँ । जीवनमा थोरै पटक मात्र मैले त्यसरी कुनै वस्तुमा आँखा फ्याँक्ने गरेको छु । मृत्यु र जीवनको दोसाँधमा आफ्नो हंश लिएर बास बस्दा हिजो हाम्रै छेउ कसरी हिउँले भरिएको ढिस्को खसेथ्यो ! हिजोको कुरा सम्झँदा सम्म पनि मन सिरिङ्ग हुन्छ । त्यति बेला सधैँ आफूलाई नास्तिक हुँ भनेर तर्क दिने सुजुकीसानले पनि ईश्वरको नाउँ जप्दा मलाई समेत अचम्म र डर दुवै एकै पटक लागेथ्यो । अज्ञानताभन्दा ठूलो ज्ञान अरु केही हुँदो रहेनछ । मैले यही सिकेँ । नजान्नु नबुझ्नु र थाहा नपाउनु आनन्दको पर्यायवाची नाम रहेछ । दिमाग दिन प्रतिदिन अनुभवहरुको भण्डार भैरहेको छ ।

१७ अपि्रल १९८४

आजभोलि मेरो सोचाइ एकदमै अनौठो हुन लागेको छ । सायद वातावरण परिवर्तन भएर यसो हुन सक्छ । हुन पनि मैले यस्तो कठोरताको अनुभव बोकेर जोखिमको सामना अब बोक्नुपर्ने पनि छैन होला । उँभो हेर्दा जतिसुकै भिरालो र अपुठ्यारो लागोस् तर मैले हिउँका सन्ततिहरुसँग घोलिने मौका पाएर समस्त कठोरतालाई नै दिन-दिनै पचाउँदैछु । भनौँ चिसोको साम्राज्य र सेता हिमालयहरु मेरो डायरीका दैनिकी अंशहरु बनिसकेका छन् । हो पहाड जति स्वच्छ सफा र सेतो छ त्यति नै संत्रासपूर्ण भयावह र कहालीलाग्दो पनि छ । प्रत्येक दिनका कमेरा प्रत्येक पाइलाहरु यस भूमिका लागि नौला र नटेकेका छन् । सिरेटो र स्याँठहरुसँग जुझ्न सक्ने मन कम साहसिलो छैन । साहसको कुरा गर्दा मलाई अहिले ती भरियाहरुको याद आइरहेछ । आँट हिम्मत र जोसको खोलो बगाएर पेशालाई नै साहसमा अनुवाद गर्ने ती शेर्पा भरियाहरु कम महान छैनन् । नजिकको देउता हेला भएझै तिनीहरुलाई यी हिमशिखरहरुको महत्वसँग कुनै सरोकार नै छैन । अति नै निर्दोष र निश्चल छन् तिनीहरु । सरदार भनाउँदा शेर्पा केही चलाख देखिए पनि उनको पापरहित मनको चिनारी मातेको बेलामा थाहा पाउन सकिन्छ । यस्तो लाग्छ पहाडी जातिलाई प्रकृतिले नै आफ्नो समस्त स्वभाविक गुण छरेर अरु मान्छे भन्दा बढी प्राकृतिक बनाएको हुन्छ । पहाडको चिसो जलवायुले नै उनीहरुलाई इमान्दारिताको निष्कपटताको र निष्कलंकताको जुहार पहिराइदिन्छ ।

त्यसमा पनि हाम्रा सरकारी लिजेन्ट अधिकृत झन् मजाका मान्छे छन् । सम्भाव्यतः उनलाई पनि पहाडले नै निकालेको हुनुपर्छ । त्यस्ता अधिकृत बहुत कम पर्वतारोहीले मात्र आफ्नो यात्रामा पाउन सक्छन् भन्ने मलाई लाग्छ । बेसक्याम्पमा उनलाई छोडिराखेर हामी पर्वतारोही दलका सबै सदस्यहरु उँभो लाग्दा उनी हामीले दिएको अतिशक्तिशाली दूरवीनले धेरै टाढासम्म हामीलाई हेरिरहेका थिए । हाम्रो यात्रामा उनी समेत अत्यन्तै चिन्तित देखिएर सफलताको कामना गरेका थिए ।

हाम्रो सफलताको कामना गर्दै शेर्पा सरदारले शकुनको प्रतिक भनेर सुनपातीको कलिलो हाँगो र धुपीको पात दिएको थियो । आगोमा मासु नपोल्ने शेर्पा सम्प्रदायका सबै सदस्यहरु काटमारको काममा झन् सतर्क हुँदारहेछन् । यसो गर्न अधर्म ठान्ने उनीहरु रुख विरुवा समेत काट्यो भने पाप सम्झिँदा रहेछन् । सुनपातीको कलिलो हाँगो हामीलाई दिने बित्तिकै भाँच्चिएको देखेर ठूलो अपशकून हुन्छ कि भनेर डराएको सरदार शेर्पाले जिब्रो निकालेर अँध्यारो अनुहार लगाएको थियो । तर हामीहरु कसैलाई यस्ता घटनाले छोएर मन बिगारेको मैले देखिनँ ।

जेहोस् आफ्ना् सम्पूर्ण साहस बटुलेर म यति माथि सास फेर्न सफल भैरहेको छु । अहिले म आफूलाई नितान्त एक्लो पाइरहेको छु । एकनासले तेसर्िएर रहेका यी हिमका मरुभूमिहरुले कसरी निष्ठुरी सिरेटो बगाइरहेका छन् । यस्तो लाग्छ यी ठिही लाग्ने पिण्डहरुले मान्छेलाई सास्ती सिवाय केही बाँड्न सकेका छैनन् । दुःख भोग्न र अफ्ठ्याराहरुसँग खेल्ने शोख भएका मानव अस्थिराजरहरु मात्र यस्ता निर्दयी पर्खालहरुमा पाइला राख्न रुचाउँछन् । अथवा सुखहरुले मात्तिएका भौतिक व्यसनीहरु मात्र दुःखको अनुभव लिन यस्ता उचाइलाई ताक्छन् ।

१९ अपि्रल १९८४ साँझ

प्रीय! निकेचिता आज त तिम्रो जन्मदिन हो । भौगोलिक दूरीले हामी कति टाढा र कति अल्गाइ होचाइमा छौँ । आजको जस्तै पोहोर त्यही जन्मदिन होइन जसलाई हामीले कसरी आफ्नै अँगालोमा थामेर न्यानो स्याम्पेयन र ह्वीस्कीको साँझमा बाँधेथ्यौँ । तिम्रो जन्मदिनले चखाएको केकको स्वाद अझैसम्म पनि मेरो जिब्रामा रुमलिइरहेको छ । आज म तिनै न्याना र गुलिया स्वादहरुको सम्झना गरेर यो हिउँको साम्राज्यबाट तिमीलाई सम्झँदैछु । तिमीलाई यो हिउँको गाउँमा बसेर भावनाको घर पठाइरहेँछु ।

आज बिहान त झन् तिम्रो सम्झनाले हुनसम्म मर्माहत भएँ । बिछोडपछि प्रतीक्षाको मर्म थाम्न तिमीलाइ पनि सारै गाह्रो परेको होला । मायाको महत्व मिलनमा भन्दा ज्यादा प्रतीक्षामा हुन्छ भनेर हिँड्ने बेलामा तिमीले भनेको कुरा बिहानैभरि सम्झेँ । झझल्काले यति सारो समायो जुन भनेर साध्य छैन । बिहानैदेखि तिम्रा हाउभाउहरु मलाई गिज्याउन आइरहेछन् । तिम्रो कसम खाएर भन्न सक्छु मेरा प्वाँखहरु हुन्थे भने आजै उडेर तिमीसामु आउने थिएँ । माया कस्तो हुँदो रहेछ भन्ने कुरा मैले यहीँ आएर महसुस गरेँ । मायाको समवेदना नाप्ने यन्त्रको आविष्कार यदि भएको भए यसको उच्चतम उदाहरण म तिमीलाई देखाइदिने थिएँ ।
बाइसौँ वसन्तलाई बिदा दिनुअघि तिमीले फुकेर निभाएका बत्तीहरु आज मैले हेर्न नपाएकोमा म अहिले दुःखी भएको छु । आज दिनभर यो उचाइमा हावा चल्यो । यहाँ हुँइँकिने हावाले साना साना हिउँका डल्लाहरुलाई नै उडाउने गर्दोरहेछ । दिनभर पालमा बसेर बिताउनुपर् यो । केही क्षणअघि मैले हाम्रो ओसाके पिएँ । यस्तो लाग्यो मैले तिमीसहित तिम्रो जन्मदिनलाई नै पिएँ । हो ओसाके निकै पिएछु क्यार त्यसैले अझै मात लागिरहेको छ । हुन त रक्सी पिउनु एक किसिमले आदत होइन अनिवार्य भैसकेको छ । नपिएर पनि गुज्रान चल्दैन यस ठाउँमा । जाडोलाई आफ्नो शरीर पिउन दिनुभन्दा लखेटेर भगाउनु नै निको सम्झिने गरिन्छ यहाँ ।
हो, आज सारै सुख्खा र खल्लो भएर दिन बित्यो । मनभित्र पीडाका पीरामीड चुलिएको छ । मैले यस पल्ट केही दिन सकिनँ तिमीलाई । तिमीलाई मन पर्ने मेरा आँखाहरु आँखीभौँहरु र मेरा हातका औँलाहरु तिमीबाट छुट्टिएर मसँगै आएका छन् जसलाई म तिमीसामु पठाउन सकिरहेको छैन । न त पोहोरको भन्दा एउटा म्वाइँ ज्यादा खाएर तिमीलाई तेइसौँ वर्षमा प्रवेश गराउन नै सकेँ । यसमा सहस्र क्षमा गर निकेचिता । त्यता आएपछि मेरा डायरीका अंशहरु सबै तिमीलाई नै सुम्पने छु ।

अन्त्यमा तिम्रो जन्मदिनमा तिम्रो स्वास्थ्य र दीर्घायुको कामना गर्दछु
- तिम्रै साकाइ
----------------------------------------
माथि उद्धृत डायरीका अंशहरु मैले फेरि आज पनि पढेँ । यसअघि दुई वर्षपूर्व मैले यिनै शब्दहरुले भरिएको फोटोकपी एकउटा डायरीबाट गराएर हेरेको थिएँ । २३१४५ फीट अग्लो गौरीशंकर हिमाल आरोहण गर्न गएको जापानी दलको सकि्रय सदस्य साकाईसानलाई दुई दिन सम्म के खोजतलास पछि २२०० फीट अग्लाई भएको हिउँको पहाडी कापमा उसको शव भेट्टाएर उक्त दलकै दुई सदस्य सुजुकीसान र टोकासीसानले रुँदै ल्याएर सरकारी लिजेन्ट अधिकृतको नाताले बेसक्याम्प स्थित मलाई सुम्पेका थिए । हिउँको पहाडबाट अचानक चिप्लिएर तल खस्ता उसको टाउको र छातीलाई असाधारण चोट लागेका कुरा हेलिप्याडबाट अस्पतालमा झिकाएपछि डाक्टरी रिपोर्टबाट पत्ता लागेको थियो ।

मृत्युपछि पनि हिमालय झैँ स्वच्छ र चम्किलो अनुहार बोकेको साकाईसानको लाशलाई जापान चलान गरिएको भोलिपल्ट हामीले निकेचिताको पत्र पाएका थियौँ । उनका पत्रबीचका अंशहरुलाई फेरि पनि दोहोर्‍याउने साहस ममा नभएकोले क्षमा गर्नुहोस् । चिठ्ठीको अन्त्यमा भने यति लेखिएको थियो।